Η απόδοση της κάννης είναι ένα θέμα που απασχολεί τους κυνηγούς εδώ και δεκάδες χρόνια…
Του Σοφοκλή Κοσκινά
Οι κατασκευαστές όπλων, έχοντας εξαντλήσει κάθε εξέλιξη της τεχνολογίας, σε ότι αφορά τη λειτουργικότητα των όπλων, στρέφουν πλέον το ενδιαφέρον τους στην απόδοση των καννών, παρουσιάζοντας συνεχώς εξελίξεις που σχετίζονται με τη διαμόρφωση τους εσωτερικού. Το εσωτερικό της κάννης εκ των πραγμάτων επηρεάζει την απόδοση, αλλά και άλλες αντιδράσεις του όπλου, όπως είναι η ανάκρουση, η αναπήδηση του στομίου κλπ.
Οι νέες τάσεις
Οι νέες τάσεις είναι να αυξηθούν οι γομώσεις ως προς την ποσότητα των σκαγιών, αλλά και να ληφθεί υπόψη η χρήση μη τοξικών (ατσάλινων) σκαγιών, τα οποία όπως φαίνεται θα είναι τα σκάγια του μέλλοντος. Όλα τα πιο πάνω δεν υπήρχαν σε παλαιότερες εποχές και οι κανόνες του παρελθόντος έχουν ήδη αρχίσει να ανατρέπονται. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν και οι εταιρίες οι οποίες κατασκευάζουν εξωεργοστασιακά «τσοκ» δεδομένου ότι τα περισσότερα όπλα τη σημερινή εποχή, κατασκευάζονται με εναλλάξιμες συσφίξεις με αποτέλεσμα να δημιουργείται εμπορικό έδαφος, για αρκετούς οι οποίοι φιλοδοξούν να κερδίσουν πωλήσεις προσφέροντας κάτι περισσότερο από αυτό που προσφέρουν τα εργοστάσια των όπλων.
Οι δυνατότητες της κάννης
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή για να δούμε τι είναι εκείνο το οποίο επηρεάζει τη διαδρομή των σκαγιών μέσα στην κάννη και κατά πόσο μπορεί να αλλοιωθεί η βολή σε ότι αφορά την ταχύτητα, την κατανομή και τη συγκέντρωσή τους στο στόχο. Είναι γνωστό ότι η διεθνώς κατοχυρωμένη απόσταση ελέγχου της βολής των σκαγιών είναι οι 40 γυάρδες (36 μέτρα). Στην απόσταση αυτή το ιδανικό είναι να βρεθούν όλα τα σκάγια που περιέχει ένα φυσίγγιο, μέσα σε ένα κύκλο διαμέτρου 40 ιντσών (76 εκατοστών). Βέβαια σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να βρεθούν μέσα στον συγκεκριμένο κύκλο τα σκάγια σε ποσοστό 100% εκτός αν πρόκειται για σφαιρίδια ή για πολύ «χοντρά» σκάγια.
Ένα ποσοστό συγκέντρωσης της τάξεως του 70%, θεωρείται πάρα πολύ καλό, ή ακόμη και ιδανικό, αν πρόκειται για ψιλά σκάγια. Για να γίνει όμως αυτό, θα πρέπει να είναι διαμορφωμένη η κάννη με συγκεκριμένο τρόπο και κυρίως στο στόμιό της, από το οποίο εξαρτάται η συγκέντρωση κατά κύριο λόγο.
Ανατρέχοντας στην ιστορία των όπλων, θα δούμε ότι τα λειόκαννα μέχρι τον 19ου αιώνα, είχαν απόλυτα κυλινδρικές κάννες, κυρίως διότι η γόμωση γινόταν κατευθείαν στην κάννη από το στόμιο, και τα περισσότερα όπλα είχαν προορισμό να ρίχνουν σφαίρες.
Η δημιουργία του τσοκ
Όταν άρχισαν να κατασκευάζονται τα οπισθογεμή όπλα, το πρώτο που ρύθμισαν οι κατασκευαστές, ήταν ο χώρος όπου η κάννη θα φιλοξενούσε το φυσίγγιο. Η κάννη είχε ίδια ακριβώς διάμετρο,με το εξωτερικό μέρος του κάλυκα. Στην πορεία δημιουργήθηκε η θαλάμη του φυσιγγίου, κάτι που είχε σαν συνέπεια τη διαφοροποίηση της διαμέτρου του κυρίως σώματος της κάννης. Από το τέλος της θαλάμης μέχρι την έξοδο στο στόμιο, η διάμετρος ήταν ενιαία. Στην πορεία διαπιστώθηκε ότι αν στο στόμιο της κάννης μίκραινε η διάμετρος, το αποτέλεσμα της τουφεκιάς άλλαζε, με τον κύκλο των σκαγιών να στενεύει, όσο η διάμετρος γινόταν μικρότερη. Βέβαια αυτό είχε κάποιο όριο, διότι η σύσφιξη του στομίου δεν έπρεπε να είναι απότομη, ούτε υπερβολική. Μια απότομη σύσφιξη θα είχε τα αντίθετα από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα, και μια υπερβολική σύσφιξη ήταν επικίνδυνη, καθώς θα περιόριζε την ευχερή έξοδο της γόμωσης.
Τα είδη των συσφίξεων
Προοδευτικά, καθορίστηκαν τα όρια των συσφίξεων τα οποία για το διαμέτρημα 12 έχουν οριστεί περίπου στο ένα χιλιοστό σε σχέση με την γενική διαμόρφωση του κυλινδρικού τμήματος της κάννης. Με απλά λόγια, για την πλήρη σύσφιξη (fullchoke) ενός όπλου με αυλό 18,4 χιλιοστά, αντιστοιχούν 17,4 χιλιοστά. Αυτό είναι το παγκοσμίως αποδεκτό όριο της πλήρους σύσφιξης. Σήμερα αυτό τείνει να καταστρατηγηθεί, διότι συχνά συναντάμε όπλα τα οποία έχουν συσφίξεις ακόμη μεγαλύτερες (17,3 ή και 17,2 χιλιοστά). Μεταξύ του 18,4 και του 17,4 που είναι πλήρης σύσφιξη, υπάρχουν υποδιαιρέσεις οι οποίες έχουν καθιερωθεί παγκοσμίως. Τις υποδιαιρέσεις αυτές τις συναντάμε με διάφορους συμβολισμούς (αριθμοί, αστερίσκοι, κύκλοι, σταυροί κλπ).
Το γεγονός είναι ότι δεν έχει ακόμη καθιερωθεί μια ενιαία «γλώσσα» για όλες τις χώρες και όλους τους κατασκευαστές. Οι συνηθέστεροι συμβολισμοί είναι fullchoke, που αντιστοιχεί σε πλήρης σύσφιξη ενός χιλιοστού και θα την συναντήσουμε ως full, ή choke, 1,0 ή 1/1, ή *, ή 0. Η επόμενη προς τα κάτω υποδιαίρεση είναι το improvedmodified, γνωστό και σαν IM, 0,75, ¾, ** ή 00, ή βελτιωμένο μισό. Τρίτη υποδιαίρεση είναι το modified, δηλαδή το μισό τσοκ το οποίο πρέπει να είναι διαμέτρου στενότερης από τη διάμετρο του αυλού του όπλου κατά μισό χιλιοστό. Το συναντάμε σαν M, 0,50, ½, ***, ή 000. Τέταρτη κατά σειρά στένωση είναι το improvedcylinder το οποίο συνήθως συμβολίζεται σαν IC, 0,25, ¼, ****, ή 0000. Τέλος θεωρείται (χωρίς να είναι) στένωση ο απόλυτος κύλινδρος (cylinder), ο οποίος συμβολίζεται σαν CL, *****, ή 00000.
Τα πιο πάνω είναι οι βασικές υποδιαιρέσεις τις οποίες συναντάμε στις εργοστασιακές κατασκευές. Πέρα από αυτές όμως, υπάρχουν υποδιαιρέσεις που ξεφεύγουν από τον κανόνα και κυρίως τις συναντάμε σε εξειδικευμένα όπλα, και σε εναλλασσόμενα τσοκ, τα οποία κατασκευάζονται από εταιρίες που ασχολούνται ειδικά με το αντικείμενο αυτό. Πρόκειται για στενώσεις μεγαλύτερες του ενός χιλιοστού και θα τις βρούμε σαν extrafull (XF), ή ενδιάμεσες στενώσεις μεταξύ των πιο πάνω, που μπορεί να είναι υποδιαιρέσεις μικρότερες του 0,25 που είναι ο βασικός κανόνας. Υπάρχουν και ειδικές διαμορφώσεις του στομίου της κάννης, για το αγώνισμα του Skeet που βρίσκονται μεταξύ κυλίνδρου και βελτιωμένου κυλίνδρου, αλλά και στόμια κάννης με μεγαλύτερη διάμετρο από τον κύλινδρο, που προορίζονται για εύκολη διασπορά ειδικά για το κυνήγι του ορτυκιού, της μπεκάτσας κλπ. Ορισμένες πατενταρισμένες διαμορφώσεις όπως το Tula ή το σύστημα της «καμπάνας» (bell), κυκλοφορούν σε ειδικές περιπτώσεις, όπως και έξοδοι καννών με ειδικές ραβδώσεις κάποιες εκ των οποίων προορίζονται για εύκολη διασπορά σκαγιών και κάποιες άλλες για να δώσουν περιστροφική κίνηση σε μονόβολα.
Το κατά πόσο οι εναλλασσόμενες στενώσεις (τσοκ) που προέρχονται από κατασκευαστές που ασχολούνται μόνο με την κατασκευή του συγκεκριμένου αντικειμένου είναι καλύτερες από τις εργοστασιακές, είναι ένα θέμα που επιδέχεται πολλή συζήτηση. Βέβαια ορισμένοι κατασκευαστές όπλων αποφεύγουν να κατασκευάζουν μόνοι τους τα εναλλασσόμενα τσοκ και τα παραγγέλνουν στις εταιρίες που ειδικεύονται σε αυτά. Μάλιστα κάποιοι κατασκευαστές όπλων, αναγνωρίζοντας την ανωτερότητα της εργασίας των συγκεκριμένων κατασκευαστών, τους αναθέτουν την παραγωγή τσοκ, προβάλλοντας σαν πλεονέκτημα των όπλων τους ότι συνοδεύονται από τσοκ φημισμένων εργοστασίων.
Εσωτερικά και εξωτερικά
Στην Ευρώπη τα εναλλασσόμενα τσοκ έγιναν γνωστά τη δεκαετία του ’50 κυρίως από την BREDAη οποία καθιέρωσε τα εξωτερικά QuickChoke. Στην Αμερική τα δημοφιλέστερα τσοκ ήταν πριν από τη δεκαετία του ’70 τα CuttsCompensatorτα οποία κατασκεύαζε η LymanGunSightCorporation. Δημοφιλή ήταν την εποχή εκείνη και τα Polychoke,τα οποία ήταν ρυθμιζόμενα με σύσφιξη πτερυγίων. Ακόμη και η γνωστή Trugloκατασκευάζει παρόμοιο τσοκ σήμερα, αλλά δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλές λόγω όγκου και βάρους. Τα εξωτερικά τσοκ εκτός από τα γνωστά της Breda,τοποθετήθηκαν κατά καιρούς και στα όπλα της Benelliτης Franchi, της Fabarmκλπ με διάφορα ονόματα όπως Varichokeκλπ. Το πλεονέκτημα των εξωτερικών τσοκ ήταν ότι παρείχαν τη δυνατότητα της διαμόρφωσης του μήκους της κάννης, κάτι που σήμερα γίνεται και με τα εσωτερικά, διότι υπάρχουν τσοκ που έχουν και εξωτερική προέκταση.
Η σημερινή τάση είναι να μεγαλώσει το μήκος τους, διότι έχει αποδειχθεί ότι όσο μεγαλύτερο είναι το μήκος του τσοκ, τόσο καλύτερα αποτελέσματα δίνει, παρέχοντας προοδευτική σύσφιξη και όχι απότομηστένωση που μπορεί να δώσει αρνητικά αποτελέσματα.
Οι δικές μας δοκιμές έχουν δείξει ότι τα τσοκ που προέρχονται από ορισμένους εξειδικευμένους κατασκευαστές, πράγματι δίνουν σε κάποιες περιπτώσεις καλύτερα αποτελέσματα, όμως αυτό αφορά κυρίως σκάγια κάτω από το νούμερο 6 και όχι στα πολύ «ψιλά», τα οποία εκ των πραγμάτων έχουν περισσότερες παραμορφώσεις και εκτροπές.
