Ο ορισμός της «μπηχτής» είναι η ενστικτώδης τουφεκιά κατά την οποία δεν έχουμε χρόνο να σημαδέψουμε παραδοσιακά. Κάτι που δεν είναι απαραίτητα κακό, μάλλον το αντίθετο…
Κείμενο ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΜΗΤΣΙΑΛΗΣ
Θα ξεκινήσω με ένα παράδειγμα που όλοι λίγο πολύ έχετε βιώσει: Βρισκόμαστε στο καρτέρι κι ένα πουλί πλησιάζει χωρίς να έχει αντιληφθεί την παρουσία μας. Επιλέγουμε το σημείο της πορείας του που θα βρίσκεται στην ιδανική απόσταση και γωνία από την θέση μας, επωμίζουμε με την ησυχία μας, εφαρμόζουμε την ιδανική προσκόπευση και… χαμογελάμε για την τύχη μας, για την τόσο εύκολη και σίγουρη βολή. Ακολουθούν δύο ή τρεις τουφεκιές και μερικά «ωχ!» ενώ παρακολουθούμε σαστισμένοι το πουλί να συνεχίζει αλώβητο την πορεία του και να εξαφανίζεται από τα μάτια μας! Σας έχει τύχει, κάτι παρόμοιο. Σωστά;
Πάμε τώρα στην αντίθετη περίπτωση, όπου ένα θήραμα μας ξαφνιάζει ενώ είμαστε μπλεγμένοι σε κάποιο πυκνό, τα πόδια στραμπουληγμένα, το σώμα μας κοιτάει αλλού και κάνοντας μία βιαστική επώμιση και μία τουφεκιά πανικού, το θήραμα πέφτει κεραυνοβολημένο! Κι αυτό έχει τύχει, έτσι δεν είναι; Αν ψάξουμε, τέτοια παραδείγματα θα βρούμε πολλά: Ο μπεκατσάς που έχει επιτυχίες στα πυκνά αλλά αστοχεί στα ξέφωτα, ο τσιχλάς που τα πάει πολύ καλύτερα στις «μαύρες» κ.λπ..
Οι στοιχειωμένες αναμνήσεις
Οι αναμνήσεις όλων των κυνηγών είναι στοιχειωμένες από σίγουρες βολές που χάθηκαν και άτσαλες μπηχτές που έφεραν ανέλπιστα αποτελέσματα. Ποιο είναι, όμως, το στοιχείο που επηρεάζει την έκβαση στην κάθε περίπτωση; Η απάντηση είναι, η προσοχή! Στην σημαδευτή τουφεκιά η προσοχή μας βρίσκεται στο όπλο ενώ στην μπηχτή η προσοχή μας βρίσκεται στο θήραμα. Και γιατί αυτό είναι τόσο σημαντικό; Η εξήγηση έγκειται στο γεγονός ότι προσοχή του ανθρώπινου εγκεφάλου μπορεί να βρίσκεται μόνο σε ένα σημείο ανά πάσα στιγμή. Στον σταθερό στόχο, η μεταβλητή παράμετρος είμαστε εμείς και το όπλο μας, ο στόχος είναι σταθερός, δηλαδή ακίνητος. Επομένως η προσοχή μας είναι, κυρίως, στο όπλο, στις κινήσεις μας και τις αναπνοές μας και όταν όλα τα αισθανόμαστε σωστά, τραβάμε τη σκανδάλη.
Στον κινητό στόχο, όμως, η μεταβλητή παράμετρος είναι ο ίδιος ο στόχος. Αυτός κινείται στον χώρο, όχι εμείς. Οι δικές μας κινήσεις είναι δευτερεύουσας σημασίας σε σχέση με την κίνηση του στόχου. Επομένως, η προσοχή μας επιβάλλεται να είναι στον στόχο. Στο θήραμα! Γι’ αυτό και στην μπηχτή τουφεκιά, λόγω έλλειψης χρόνου για παραδοσιακή σκόπευση, η προσοχή μας είναι στο στόχο και μόνο. Οι κινήσεις μας, η επώμιση δηλαδή και η οδήγηση της κάννης, περνάει σε δεύτερη μοίρα και παρ’ όλα αυτά το θήραμα πέφτει. Όλοι μας έχουμε πάρει δείγματα της αποτελεσματικότητας της μπηχτής τουφεκιάς, αλλά, δυστυχώς, κανείς σχεδόν δεν έκατσε να αναρωτηθεί αν αυτά τα αποτελέσματα βασίζονται σε κάποια λογική. Αντίθετα, τα αποδίδουμε συνήθως στην θεά τύχη και τα προσπερνάμε χωρίς περαιτέρω ανάλυση.
Αν, όμως, δεχτούμε ότι ο αρχικός ορισμός που έδωσα στην μπηχτή είναι ακριβής, «η τουφεκιά που δεν προλαβαίνουμε να σημαδέψουμε παραδοσιακά», η τουφεκιά δηλαδή που δεν ασχολούμαστε με τα σκοπευτικά του όπλου και την προσκόπευση, τότε αυτό ακριβώς πρέπει να ζητάμε από κάθε τουφεκιά μας και αυτό ακριβώς διδάσκω στους μαθητές μου: Την εκμετάλλευση δηλαδή της προσοχής στον στόχο και των ενστίκτων που προκύπτουν. Με άλλα λόγια, την ενστικτώδη σκόπευση.
> Η Ψυχολογία πίσω από το Όπλο…
Η ενστικτώδης σκόπευση
Τι είναι όμως η ενστικτώδης σκόπευση; Σίγουρα δεν σημαίνει να κάνουμε ότι μας έρχεται ενστικτωδώς. Όπως, ακριβώς, η ενστικτώδης αντίδραση ενός ανεκπαίδευτου σε αυτοάμυνα είναι να καλύψει το πρόσωπό του και να τραβηχτεί προς τα πίσω σε μία εισερχόμενη γροθιά π.χ. είναι τελείως λάθος, έτσι και το ένστικτο του ανεκπαίδευτου κυνηγού είναι να σπρώξει το όπλο του με ταχύτητα μεγαλύτερη από του στόχου και να ασχοληθεί με το πόσο μπροστά να στείλει τα σκάγια. Η σκόπευση κινητού στόχου είναι άθλημα και διέπεται από τεχνικές και νόμους. Επιβάλλεται η αντικατάσταση των έμφυτων αντανακλαστικών με «εξαρτημένα αντανακλαστικά», τα οποία λαξεύονται και τελειοποιούνται μέσα από συνεχή εξάσκηση. Τι είναι, λοιπόν, η ενστικτώδης σκόπευση; Είναι η επιλεκτική εκμετάλλευση των ενστίκτων που κουβαλάμε μέσα μας και τελικά κάνουν την ζωή μας πιο εύκολη. Για να κατανοήσουμε τι σημαίνει αυτό, θα πρέπει να βουτήξουμε λίγο πιο βαθιά στην λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου και ειδικά στους δύο διαφορετικούς κόσμους του συνειδητού και του υποσυνείδητου. Αντί να καταφύγω σε βαρετές επιστημονικές περιγραφές θα παρομοιάσω το συνειδητό με το αφεντικό σε μία επιχείρηση και το υποσυνείδητο με τους υπαλλήλους. Έτσι και στον δικό μας εγκέφαλο, το συνειδητό είναι το αφεντικό. Είναι η συνείδησή μας, οι πεποιθήσεις μας, οι αξίες μας, η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας. Υπολογίζουμε τα πάντα με το συνειδητό, ελέγχουμε όλες μας τις πράξεις, όλες μας τις αποφάσεις, τα σχέδιά μας, ότι κάνουμε και ότι λέμε. Φαίνεται να εμπιστευόμαστε πολύ το συνειδητό μας και να αισθανόμαστε ασφαλείς γνωρίζοντας ότι έχουμε τον έλεγχο για τα πάντα μέσα στο μυαλό μας. Αν παρομοιάσουμε, όμως, τη λειτουργία του μυαλού μας με ένα ρούτερ που η δουλειά του είναι να προωθεί δεδομένα, θα εκπλαγούμε όταν μάθουμε ότι το συνειδητό έχει την δυνατότητα επεξεργασίας δεδομένων με μία μέση ταχύτητα 40 bits/second, ενώ το υποσυνείδητο επεξεργάζεται δεδομένα με μία μέση ταχύτητα 11 εκατομμυρίων bits/second! Είναι, δηλαδή, κατά μέσο όρο 275 χιλιάδες φορές πιο γρήγορο από το συνειδητό! Και τι κάνει με όλη αυτή την υπολογιστική δύναμη, θα ρωτήσετε… Η απάντηση είναι μας ξελασπώνει χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε.
Το υποσυνείδητο
Κάθε φορά που το συνειδητό αδυνατεί να αντιδράσει, το υποσυνείδητο σώζει την κατάσταση. Το φρενάρισμα πανικού είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Το υποσυνείδητο πατάει τα φρένο, στρίβει το τιμόνι και σώζει σε δέκατα δευτερολέπτου τον οδηγό από κάποιο ατύχημα. Το συνειδητό, δηλαδή εμείς, συνήθως ανίκανο έστω να κατανοήσει την ακαριαία αντίδραση του υποσυνείδητου, αναρωτιέται κατόπιν εορτής τι συνέβη και πώς απεφεύχθη το ατύχημα. Βλέπετε, το υποσυνείδητο υπακούει πρόθυμα το αφεντικό συνειδητό αλλά γνωρίζοντας την χαμηλή υπολογιστική ισχύ του και κατ’ επέκταση τις αργές του αντιδράσεις, εκμεταλλεύεται την έντονη προσοχή μας σε ένα έκτακτο περιστατικό και αναλαμβάνει να μας ξελασπώσει. Μόλις κάνει την δουλειά του, παραδίδει ξανά την σκυτάλη στο συνειδητό.
Παρόμοια περίπτωση είναι και η μπηχτή τουφεκιά. Η προσοχή μας πάει ακαριαία στην ξαφνική εμφάνιση του θηράματος. Το υποσυνείδητο αντιλαμβάνεται ότι το συνειδητό δεν προλαβαίνει να κάνει αυτά που έχει συνηθίσει, να ασχοληθεί δηλαδή με τα σκοπευτικά και την προσκόπευση και αναλαμβάνει να ολοκληρώσει την φάση. Τα 11.000.000 bits το δευτερόλεπτο φροντίζουν η φάση να έχει την θετική έκβαση που δεν παύει ποτέ να μας εκπλήσσει. Είναι μάλιστα τόσο μακριά από την ικανότητα αντίληψης του συνειδητού αυτή η πολύπλοκη αντίδραση, που προτιμάει να την κατατάξει στην κατηγορία «τυχαίο γεγονός» και να συνεχίσει ευτυχές και αμέριμνο στον κόσμο της λογικής και των αργών υπολογισμών του.
> Βλητική: Ο Θόρυβος της τουφεκιάς «μιλάει» για το Φυσίγγι
Το… χόμπι της πρόβλεψης
Πώς όμως γνωρίζει το υποσυνείδητο πώς να στείλει τα σκάγια με τέτοια ακρίβεια στο στόχο μέσα σε δέκατα δευτερολέπτου; Η απάντηση είναι ότι το υποσυνείδητο πέρα από τις άπειρες αρμοδιότητές του που τρέχουν απαρατήρητες από εμάς στο παρασκήνιο, έχει παράλληλα κι ένα «χόμπι». Το χόμπι του είναι οι προβλέψεις. Κάθε τι που κινείται στο οπτικό μας πεδίο αναλύεται αυτόματα στο υποσυνείδητο, ταυτοποιείται ακαριαία ως απειλή ή κάτι άλλο και επίσης ακαριαία υπολογίζεται και η επιθυμητή αντίδραση σε αυτή την κίνηση. Έτσι εξηγείται και το φρενάρισμα πανικού, η απόκρουση της μπάλας από τον τερματοφύλακα και φυσικά και η μπηχτή τουφεκιά. Και στις τρεις περιπτώσεις, και σε άπειρες άλλες, η έλλειψη χρόνου σε συνδυασμό με την έντονη προσοχή στην ξαφνική κίνηση, υποχρεώνουν την αντίδραση να έρθει εις πέρας αποκλειστικά από το υποσυνείδητο. Αυτό με τη σειρά του, προβλέποντας τις μελλοντικές θέσεις του κινούμενου αντικειμένου και γνωρίζοντας άριστα τα περιθώρια και δυνατότητες της δικής μας αντίδρασης, αποφασίζει για την ιδανική κίνησή μας και αν ο χρόνος είναι λιγοστός την εκτελεί κιόλας. Βλέπετε, κάθε φορά που ένα θήραμα μπαίνει στο οπτικό μας πεδίο, τρέχει ένα πρόγραμμα στο υποσυνείδητο που αναλύει πού είναι ο στόχος, τι κάνει και πού θα είναι στις επόμενες στιγμές και ταυτόχρονα πού είναι το όπλο, τι κάνει και κατ’ επέκταση τι πρέπει να κάνει για να τον πετύχει. Το πρόγραμμα αυτό υπάρχει άσχετα από το αν εμείς το αντιλαμβανόμαστε ή όχι και είναι πάντα αψεγάδιαστο στους υπολογισμούς του. Εάν δεν υπάρχει αρκετός χρόνος για να εμπλακεί το συνειδητό τότε το υποσυνείδητο εκτελεί το πρόγραμμα που έχει τρέξει, με το θετικό αποτέλεσμα που συνήθως ακολουθεί.
Ο δρόμος της λογικής
Το πρόβλημα είναι ότι όταν υπάρχει επαρκής χρόνος, τότε το συνειδητό συνήθως αγνοεί το ακριβέστατο αυτό πρόγραμμα και κάνει τα δικά του, ακολουθεί δηλαδή τον δρόμο της λογικής: «Αυτή η φάσσα είναι στα 30 μέτρα, τραβέρσα, χρειάζεται περίπου ενάμισι μέτρο προσκόπευση κ.λπ.». Η προσοχή είναι μοιρασμένη ανάμεσα στο στόχο και στο όπλο, η κίνηση είναι διστακτική και διακεκομμένη από το πήγαινε-έλα της προσοχής και το αποτέλεσμα αμφίβολο. Συνήθως μας εκπλήσσει η ευστοχία από μία εύστοχη μπηχτή τουφεκιά, ενώ θα έπρεπε να μας εκπλήσσει τελικά η επιτυχία από μία «σημαδευτή» τουφεκιά! Σε επόμενο άρθρο θα αναλύσω πώς μπορούμε να εκμεταλλευτούμε τις αξίες της μπηχτής και σε τουφεκιές που υπάρχει άνεση χρόνου, να μάθουμε δηλαδή συνειδητά πώς να αναθέτουμε στο θαυμαστό και πανίσχυρο υποσυνείδητο να εκτελεί αυτό που έχει κατά νου. Πώς να καταφέρουμε δηλαδή να παραμερίζουμε τη λογική εκεί που η λογική απαιτεί τον πρώτο λόγο. Μείνετε συντονισμένοι!
