Περί ηλίανθου και ελαιοκράμβης
Πρόκειται για δύο ελαιοδοτικά φυτά, με τον ηλίανθο, τον κοινώς λεγόμενο λιόσπορο, να αριθμεί αρκετές δεκαετίες καλλιέργειας στη χώρα μας, σε αντίθεση με την ελαιοκράμβη που θεωρείται μία νέα και πολύ προσοδοφόρα καλλιέργεια.
Ο ηλίανθος είναι το δεύτερο κατά σειρά σημαντικότητας ελαιοδοτικό φυτό μετά την ελιά. Η περιεκτικότητά του σε λάδι κυμαίνεται από 25% έως 32%, αν και υπάρχουν ποικιλίες με απόδοση που αγγίζει το 50% (Ρωσία).
Δεν είναι λοιπόν διόλου τυχαίο γιατί τον προτιμούν τα σποροφάγα πουλιά, όπως τα τρυγόνια, τα ορτύκια, οι φάσσες κ.ά, καθώς τους προσφέρει το απαραίτητο λίπος- καύσιμο για το μεταναστευτικό ταξίδι. Όπως δεν αποτελεί σύμπτωση, ότι η ωρίμανση των ελαιούχων σπόρων του φυτού συμπίπτει χρονικά με τη περίοδο προετοιμασίας και πάχυνσης των μεταναστευτικών πουλιών.
Σύμφωνα με τον FAO (Παγκόσμιος Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας) το έτος 2020 καλλιεργήθηκαν στην Ελλάδα 977.000 στρέμματα με μέση απόδοση 250 κιλά/στρέμμα. Τα πρωτεία στις καλλιεργούμενες εκτάσεις έχει ο Έβρος με 350-400.000 στρέμματα και ακολουθούν οι Σέρρες με 120-140.000, η Ξάνθη με 80.000, η Δράμα με 60.000 και η Θεσσαλονίκη με 45.000 στρέμματα. Πρόσφατα αναπτύχθηκαν καλλιέργειες στην Θεσσαλία (Λάρισα, Μαγνησία) και σε μικρότερη μορφή στην Στερεά Ελλάδα.
Το συντριπτικό ποσοστό των καλλιεργημένων εκτάσεων αφορά τη ποικιλία ηλίανθου από τους σπόρους του οποίου παράγεται το βιοκαύσιμο. Ένα στρέμμα παράγει από 45-73 λίτρα βιοντίζελ και από τα περικάρπια, τα φύλλα και τα στελέχη, παράγονται pellets, πίττες για ζωοτροφή και άλλα υποπροϊόντα. Η χώρα μας διαθέτει 14 εργοστάσια παραγωγής βιοντίζελ.
Η τιμή των συμβολαίων (Μάης 2023) μεταξύ των εργοστασίων παραγωγής βιοντίζελ και των καλλιεργητών, τα 40-42 λεπτά/κιλό, απέχουν αρκετά από τα όρια της βιωσιμότητας και της αξιοπρεπούς διαβίωσης των παραγωγών. Γεγονός που φέτος έχει οδηγήσει σε λιγότερα καλλιεργήσιμα στρέμματα από τα περυσινά.
Όμως η αναμορφωμένη πρόσφατα συμβολαιακή τιμή αφήνει περιθώρια όψιμης σποράς
μετά τον αλωνισμό των σιτηρών, κάτι που ήδη συμβαίνει, με τις αρδευόμενες καλλιέργειες να βρίσκονται σήμερα (Ιούλης) στο στάδιο της ανάπτυξης των φυτών.
Η ελαιοκράμβη καλλιεργείται για τη παραγωγή βρώσιμων φυτικών ελαίων, ζωοτροφών και βιοντίζελ. Είναι δηλαδή και αυτή ένα ελαιούχο και συνάμα ενεργειακό φυτό, όπως ο ηλίανθος και η αγριαγκινάρα. Οι βρώσιμες ποικιλίες ελαιοκράμβης, Καναδέζικης πατέντας, φέρουν το εμπορικό σήμα Κανόλα (canola) με την μεγαλύτερη παραγωγό χώρα να είναι ο Καναδάς (25% της παγκόσμιας παραγωγής).
Στην Ελλάδα καλλιεργείται εδώ και λίγα χρόνια, κυρίως στη δυτική Μακεδονία, όπου σπέρνονται ετησίως περίπου 5.000 στρέμματα. Φέτος και λόγω της φθινοπωρινής ξηρασίας καλλιεργήθηκαν λιγότερα στρέμματα, παρά την καλή προσφερόμενη τιμή παραγωγού.
