Σε μέγα ζήτημα για την Ευρώπη αναδεικνύεται η παρουσία των λύκων αλλά κυρίως η συνύπαρξή τους με τους ανθρώπους και δη στις περιοχές της περιφέρειας. Οι πληθυσμοί παρουσιάζουν διακυμάνσεις και οι τρόποι διαχείρισης ποικίλουν ανάλογα με την περίσταση. Ωστόσο, αυτό δείχνει πως στην υπόλοιπη Ευρώπη, σε αντίθεση με τη χώρα μας, έχει ανοίξει η συζήτηση της διαχείρισης χωρίς να υπάρχουν θέματα – ταμπού.
Έπειτα από πολλές δεκαετίες, κατά τη διάρκεια των οποίων οι λύκοι είχαν μειωθεί δραματικά στην ευρωπαϊκή επικράτεια, ο πληθυσμός τους έχει ξεκινήσει εδώ και μερικά χρόνια να αυξάνεται εκθετικά σε όλη την ήπειρο. Κάτι που προκύπτει από το γεγονός ότι λύκοι παρατηρούνται πλέον ακόμα και σε χώρες που είχαν εξαφανιστεί για δεκάδες χρόνια.
Ικανοποίηση για τη μεγάλη εξάπλωση
Οι επιστήμονες βλέπουν με ικανοποίηση την μεγάλη εξάπλωση του ευρωπαϊκού γκρίζου λύκου, η οποία έχει ξεκινήσει από την δεκαετία του 1990. Πληθυσμοί λύκων πέρασαν από τις ιταλικές Άλπεις και εγκαταστάθηκαν στην Αυστρία, την Ελβετία, την Γαλλία, ενώ αρκετές αγέλες έφθασαν μέχρι την Γερμανία. Στα γερμανικά δάση ο πληθυσμός τους αυξάνεται με εντυπωσιακό ρυθμό και πλέον άτομα έχουν εντοπιστεί στο Λουξεμβούργο και τη Δανία, όπου το συγκεκριμένο ζώο είχε εκλείψει εδώ και 200 χρόνια.
Τώρα, μια νέα μελέτη καταδεικνύει πως το σαρκοφάγο θηλαστικό, δεν έχει ξεπεράσει ακόμα τον κίνδυνο της εξαφάνισης στην Δανία, κάτι που καθιστά σχεδόν αναγκαία την μετακίνηση ατόμων από άλλες χώρες και την μίξη τους με τους πληθυσμούς της σκανδιναβικής χώρας. Η τακτική είναι αποτελεσματική και αυτό φάνηκε το 2017, όταν τερματίσθηκε η 200 χρόνων απουσία λύκων από την Δανία, καθώς μια αγέλη λύκων πέρασε τα σύνορα από τη Γερμανία. Ωστόσο, το 48% του πληθυσμού τους στην Δανία, εξαφανίστηκε ξανά με την πλέον εύλογη εξήγηση να είναι πως θανατώθηκαν από κτηνοτρόφους και αγρότες. Η μελέτη τώρα δείχνει όμως πως τα ποσοστά θνησιμότητάς τους στη χώρα είναι 10 φορές υψηλότερα από το κανονικό.
Η μελέτη βασίστηκε σε 35 λύκους, οι οποίοι φαίνεται από το DNA τους να έχουν μετακινηθεί βόρεια στη Δανία όπου το προσδόκιμο ζωής τους είναι μόλις δύο χρόνια.
Στο Σλέσβιχ-Χολστάιν -το πιο βόρειο μέρος της Γερμανίας, που συνορεύει με την Δανία- η κύρια αιτία θανάτου είναι η κυκλοφορία, ιδίως στους γρήγορους αυτοκινητόδρομους γύρω από το Αμβούργο. Στην πιο αραιοκατοικοιμένη Δανία, δεν υπήρξαν θύματα τροχαίων, αλλά μόλις εννέα από τους 27 λύκους που καταγράφηκαν στη χώρα ήταν ακόμη ζωντανοί στις αρχές του 2020. Τέσσερις είχαν περάσει νότια στη Γερμανία, ένας πέθανε από φυσικά αίτια, ένας επιβεβαιώθηκε ότι σκοτώθηκε παράνομα και 12 έχουν εξαφανιστεί.
Καταφύγια τα μεγάλα στρατόπεδα
«Δυστυχώς, δεν προκαλεί έκπληξη. Αυτό είναι μέρος ενός μοτίβου που έχουμε δει σε πολλές χώρες. Συνήθως εξαφανίζονται και δεν εντοπίζονται ποτέ», δήλωσε ο συγγραφέας και καθηγητής Πίτερ Σούντε του Πανεπιστημίου του Ώρχους. Σύμφωνα με τα όσα είπε, το κλειδί για την αναβίωση του λύκου στην πεδινή Ευρώπη την προηγούμενη φορά, ήταν η εύρεση καταφύγιου ζώων σε μεγάλους χώρους στρατιωτικής εκπαίδευσης, ιδιαίτερα στη Γερμανία, όπου μπορούν να αναπαραχθούν σε ασφαλές περιβάλλον.
Σύμφωνα με τον Σούντε, αυτό δεν είναι εύκολο να συμβεί στην Δανία, όπου υπάρχουν πολλοί ιδιώτες γαιοκτήμονες. «Ένας λύκος κατά τη διάρκεια ενός έτους πιθανότατα θα συναντήσει ανθρώπους εκατοντάδες φορές και χρειάζεται μόνο να συναντήσουν ένα εχθρικό άτομο με όπλο μία φορά για να πεθάνουν», είπε. Οι οικολόγοι υπολογίζουν ότι το δανικό τμήμα της χερσονήσου της Γιουτλάνδης -ένα καλλιεργημένο τοπίο παρόμοιο με τα πεδινά της Σκωτίας με μόλις 13% δασική κάλυψη- έχει χώρο για 10 αγέλες λύκων. Ωστόσο αυτά τα άτομα δεν συναντώνται σήμερα στη χώρα παρά το γεγονός πως υπάρχει αυτή η προοπτική.
Ο Σούντε βέβαια, προχώρησε σε μια εκτίμηση για αυτό, παρά το γεγονός πως δεν προκύπτει πουθενά στην μελέτη τους.
«Συνήθως οι κυνηγοί το υποκινούν όλο αυτό, επειδή θεωρούν τον λύκο ως ανταγωνιστή των πόρων. Οι κυνηγοί κόκκινων ελαφιών έχουν τα όπλα και μπορούν να πυροβολήσουν τον λύκο», δήλωσε. Ερωτηθείς όμως σχετικά από τον Guardian, ο ερευνητής τόνισε πως η μελέτη τους δεν παρέχει στοιχεία για κάτι τέτοιο και πως πρόκειται καθαρά για μια δική του εκτίμηση. Για το ζήτημα βέβαια υπάρχει και η άλλη άποψη, αυτή που λέει ότι επιτρέποντας αδειοδοτημένες θανατώσεις λύκων μπορεί να μειωθούν τα ποσοστά παράνομων διώξεων διαβεβαιώνοντας ομάδες όπως κυνηγούς και κτηνοτρόφους ότι οι πληθυσμοί δεν θα επιτρέπεται να αυξάνονται επ’ αόριστον.
Προστατευόμενοι από τη νομοθεσία της Ε.Ε., οι λύκοι έχουν ενταχθεί και αναπτυχθεί σε πολλές χώρες της Ευρώπης. Αλλά την ίδια ώρα, δεν είναι λίγες οι κτηνοτροφικές οργανώσεις στην Γαλλία και την Γερμανία που συχνά πυκνά ζητούν και ενίοτε επιτυγχάνουν την θανάτωση ζώων που απειλούν τα κοπάδια τους. Στην Φινλανδία και την Νορβηγία, οι αρχές προσχώρησαν, όχι πολύ καιρό πριν, στην θανάτωση πολλών λύκων, κάτι που προκάλεσε οργή σε περιβαλλοντικές οργανώσεις που υποστηρίζουν ότι οι λύκοι θανατώθηκαν για ψηφοθηρικούς λόγους σε αγροτικές και γεωργικές περιοχές. Στην Γερμανία υπάρχει ειδικό σώμα υπαλλήλων που προστατεύουν τον πληθυσμό των λύκων αλλά παράλληλα προσφέρουν βοήθεια σε κτηνοτρόφους και αγρότες, τοποθετώντας για παράδειγμα ειδικούς ηλεκτροφόρους φράχτες και δωρίζοντας εκπαιδευμένα σκυλιά φύλαξης, ενώ προσφέρουν αποζημίωση για κάθε νεκρό οικόσιτο ζώο. Στην Σαξωνία οι αρχές προσπαθούν να τοποθετήσουν συσκευές GPS στους περισσότερους λύκους και εφοδιάζουν κτηνοτρόφους με σφαίρες από καουτσούκ. Ετσι έχουν πετύχει, στη Γερμανία τουλάχιστον, η θανάτωση ενός ζώου να αποτελεί ακραία περίπτωση και να εφαρμόζεται μόνο αν υπάρξει πραγματική απειλή. Αντίστοιχα, η ΕΕ επέτρεψε στην Εσθονία, η οποία έχει την υψηλότερη πυκνότητα λύκων στην ήπειρο, να επιτρέψει το κυνήγι όσο ο γενικός πληθυσμός παρέμεινε σταθερός, ενώ και η Ουκρανία επιτρέπει το κυνήγι. Στη Βουλγαρία οι λύκοι θεωρούνται παράσιτα και υπάρχει μια γενναιοδωρία που ισούται με τους μισθούς δύο εβδομάδων για όποιον θανατώσει έναν ενώ η ίδια προτροπή για κυνήγι υπάρχει και στην Λευκορωσία.
Στην Ιβηρική ο μεγαλύτερος πληθυσμός λύκων στην Ευρώπη
Με έναν νόμο εθνικής εμβέλειας, η Ισπανία αποφάσισε να απαγορεύσει το κυνήγι των λύκων, έπειτα από αρκετές δεκαετίες που επιτρεπόταν (σε αυστηρά ορισμένες περιοχές και σε πλήρως ελεγχόμενη βάση) στο πλαίσιο της διαχείρισης των πληθυσμών. Η απόφαση δίχασε τους Ιβηρες, καθώς άνοιξε τεράστια κουβέντα για το κατά πόσο οι κτηνοτρόφοι μπορούν να ικανοποιηθούν με τις καθυστερημένες συνήθως αποζημιώσεις ή προτιμούν να έχουν το δικαίωμα να υπερασπίζονται τα ζώα τους. Η απαγόρευση θα τεθεί σε ισχύ τον Σεπτέμβριο, μετά από μια μακρά νομική μάχη με τις περιφερειακές αρχές, κυρίως στη βόρεια Ισπανία, οι οποίες αντιτάχθηκαν στην απαγόρευση. Βασικό τους επιχείρημα είναι πως η Ισπανία και η Πορτογαλία θεωρείται σήμερα ότι φιλοξενούν περίπου 3.000 λύκους, τον μεγαλύτερο πληθυσμό στην Ευρώπη, σύμφωνα με στοιχεία από τους Ecologists in Action, μια ομάδα προστασίας. Παράλληλα, μόνο στην Ισπανία οι λύκοι σκοτώνουν περίπου 15.000 ζώα εκτροφής σε όλη τη χώρα κάθε χρόνο, σύμφωνα με την ισπανική αγροτική ένωση COAG.
«Η απαγόρευση του κυνηγιού είναι πολύ απλοϊκή λύση σε ένα σύνθετο πρόβλημα. Αυτό που απαιτείται είναι ο σωστός έλεγχος του λύκου», δήλωσε Κάρλος ντε Μουνάιν, κτηνίατρος στην βόρεια Ισπανία και πρόσθεσε πως υπάρχουν πολλοί τρόποι αντιμετώπισης του ζητήματος, οι οποίοι όμως δεν φαίνεται να ικανοποιούν την αριστερή κυβέρνηση της χώρας.
Πλήρως προστατευόμενο είδος είναι πλέον ο λύκος και στην Σλοβακία, από την 1η Ιουνίου 2021. Η απόφαση ακολούθησε μια μαζική εκστρατεία από 31 μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς, για πλήρη προστασία στους λύκους, συμπεριλαμβανομένου του WWF-Σλοβακίας και μια κοινή αναφορά για τη διακοπή του κυνηγιού που έλαβε περισσότερες από 51.000 υπογραφές.
Το υπουργείο γεωργίας της Σλοβακίας μέχρι τώρα έβγαζε για κάθε σεζόν ποσόστωση για το πόσοι λύκοι μπορούν να θανατωθούν χωρίς να διακυβευτεί η ισορροπία των πληθυσμών τους. Για την περίοδο 2020-2021 (1 Νοεμβρίου – 15 Ιανουαρίου), το υπουργείο ενέκρινε το κυνήγι 50 λύκων, ενώ την προηγούμενη χρονιά άδεια δόθηκε για 35 άτομα. Ωστόσο φαίνεται πως η μερική αυτή προστασία που παρείχε το κράτος, δεν ικανοποιούσε τους οικολόγους οι οποίοι είχαν ως βασικό τους επιχείρημα το ότι πιο πολλοί λύκοι σημαίνουν λιγότερα ελάφια και οι ζημιές που προκλήθηκαν από τα ελάφια και άλλα οπληφόρα στη γεωργία και τη δασοκομία στη Σλοβακία, εκτιμήθηκαν για τα τελευταία χρόνια σε αρκετές δεκάδες εκατομμύρια ευρώ.
