Οι Ρώσοι επιστήμονες κατάφεραν να γυρίσουν το ρολόι του χρόνου πίσω και μέσω της εξημέρωσης της αλεπούς να καταδείξουν την εξελικτική πορεία του σκύλου δια μέσου των αιώνων
Αποτελεί κοινό μυστικό ότι το μεγαλύτερο μέρος του επιστημονικού προγράμματος της πάλε ποτέ Σοβιετικής Ένωσης ήταν επικεντρωμένο γύρω από τις στρατιωτικές ανάγκες, με τηντεράστια κρατική μηχανή να ξοδεύει άπλετο χρόνο και άφθονο χρήμα σε μία προσπάθεια να καταστήσει τις ένοπλες δυνάμεις της τότε υπερδύναμης κυρίαρχες στον πλανήτη.
Κάποιες φορές, έστω και από …σπόντα, προέκυπτανκάποιες αναπάντεχες ανακαλύψεις.
Πίσω, στη δεκαετία του 1950,λοιπόν, οι Σοβιετικοί προσπάθησαν να δαμάσουν και να εξημερώσουν τους λύκους κάνοντάς τους κατοικίδια ζώα τα οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν στο στρατό. Ο λύκος έχει δάγκωμα πολύ ισχυρότερο από ό,τι οποιοσδήποτε κατοικίδιος σκύλος, διαθέτει πολύ πιο ακριβή ακοή και μυρίζει τέλεια όταν παρακολουθεί το θήραμά του. Επίσης, είναι εξαιρετικά επιθετικό και σκληραγωγημένο ζώο και είναι σε θέση να μείνει για μέρες χωρίς φαγητό ή ύπνο.
Αν και κανείς δεν μπορεί να είναι βέβαιος για το που θα χρησιμοποιούνταν οι εξημερωμένοι λύκοι, εν τούτοις όλα τα στοιχεία συγκλίνουν στην άποψηπως θα γίνονταν μεγάλα σκυλιά- φύλακες.
Παρά τη συστηματική δουλειά και την επιμέλεια που έδειξαν οι επιστήμονες, αποδείχτηκε αδύνατο για τους «συντρόφους» να εξημερώσουν το λύκο.
Η μέθοδος των Σοβιετικών περιλάμβανε την απομάκρυνση των κουταβιών από τις λύκαινες λίγες ώρες, ή κάποια 2ώρα μετά τη γέννησή τους. Ακολουθούσε η εκτροφή και διαμονή τους σε άνετους χώρους, με έντονη την ανθρώπινη παρουσία και προσοχή και, παράλληλα άφθονη τροφή. Όμως, φτάνοντας στην εφηβεία τους, οι λύκοι απλά αρνιόντουσαν να υπακούσουν στις εντολές ή να συμμορφωθούν σε οποιουσδήποτε κανόνες. Ήταν επίσης επιρρεπείς να γίνουν επιθετικοί, άρπαζαν τρόφιμα οπουδήποτε μπορούσαν και επιτίθονταν στους κυρίους τους που προσπαθούσαν να τους βάλουν σε τάξη.
Αν κάτι επιβεβαιώθηκε από αυτό το πείραμα, αυτό ήταν ότι, «ένα άγριο ζώο είναι πάντα ένα άγριο ζώο». Ο κατοικίδιος σκύλος είναι, αποδεδειγμένα, ένας πρόγονος του λύκου, αλλά σαφώς ακόμα και οι πιο επιθετικές ράτσες, όπως τα Πίτμπουλ και τα Ροτβάιλερ έχουν διαφορετικά γενετικά χαρακτηριστικά.
Το συγκεκριμένο πείραμα αποδείχθηκε μία παταγώδης αποτυχία, αλλά «οδήγησε» σε μία άλλη επιχείρηση κατά την οποία το επιστημονικό προσωπικό των Σοβιετικών προσπάθησε (και στο τέλος πέτυχε) να εξημερώσει αλεπούδες. Πήραν, λοιπόν, τις αλεπούδες από το φυσικό τους περιβάλλον και από τα αγροκτήματα όπου εκτρέφονταν για τη γούνα τους. Για να τις εξημερώσουν, τα πιο ήρεμα ζώα τα μεγάλωναν μαζί, και για να ελέγχουν τις πιο επιθετικές αλεπούδες, τις έβαζαν να ζευγαρώνουν μόνο μεταξύ τους.
Το πείραμα συνεχίζεται εδώ και 50 χρόνια στη Σιβηρία και αποδεικνύει ότι οι επιλεκτικές διασταυρώσεις μπορούν να κάνουν αυτό το επιθετικό ζώο, ήρεμο σαν σκυλάκι.
Το μεγάλο πείραμα για την εξημέρωση της κόκκινης αλεπούς ξεκίνησε το 1959 από τον γενετιστή ΝμίτριΜπελιάεφ.Σ’ ένα υπαίθριο εκτροφείο κοντά στο Εργαστήριο Κυτταρολογίας και Γενετικής του Νοβοσιμπίρσκ, ο Μπελιάεφ διάλεγε συστηματικά τις πιο ήμερες αλεπούδες, αυτές που αντιδρούσαν λιγότερο επιθετικά στην ανθρώπινη παρουσία, και τις διασταύρωνε μεταξύ τους για να δημιουργήσει ολοένα και πιο ήμερα ζώα -ουσιαστικά μία διαδικασία τεχνητής αντίφυσικής επιλογής.
Γενιά με γενιά, οι αλεπούδες συμπεριφέρονταν όλο και περισσότερο σαν κατοικίδια σκυλιά. Πενήντα χρόνια μετά την έναρξη του πειράματος, τα εξημερωμένα πειραματόζωα κουνούν την ουρά και κλαψουρίζουν με ανυπομονησία όταν δουν άνθρωπο να πλησιάζει για να τις χαϊδέψει.
Η συμπεριφορά τους δείχνει να μην έχει πια καμία σχέση με τις άγριες αλεπούδες, οι οποίες ακόμα κι αν μεγαλώσουν με ανθρώπους παραμένουν απείθαρχες, γίνονται τελικά επιθετικές και έχουν την τάση να καταστρέφουν ό,τι βρίσκουν μπροστά τους.
Το πείραμα επιβεβαίωσε έτσι την υπόθεση των εξελικτικών βιολόγων ότι οι άνθρωποι εξημέρωσαν τον λύκο με επιλεκτικές διασταυρώσεις ανάμεσα στα πιο ήρεμα ζώα.
Η συμπεριφορά, όμως, δεν ήταν το μόνο χαρακτηριστικό που άλλαξε, αφού οι αλεπούδες άρχισαν με τον καιρό να εμφανίζουν νέα μορφολογικά χαρακτηριστικά, όπως λευκό τρίχωμα, κοντά πόδια, πεσμένα αυτιά και πιο πλατύ κεφάλι.
Παραμένει ασαφές αν τα χαρακτηριστικά αυτά εξελίχθηκαν ως αποτέλεσμα της στενότητας χώρου μέσα στα μικρά κλουβιά όπου ζουν οι αλεπούδες, ή αν ήταν μια παράπλευρη συνέπεια της επιλογής «ήρεμων» γονιδίων. Ορισμένοι επιστήμονες υποψιάζονται ότι τόσο οι συμπεριφορικές όσο και οι μορφολογικές αλλαγές προήλθαν από ορμονικές μεταβολές, αν και αυτό δεν έχει αποδειχθεί οριστικά.
Παρόλο που η βιολογία της εξημέρωσης δεν είναι ακόμα καλά κατανοητή, ο Μπελιάεφ«ίσως είναι ο άνθρωπος που προσέφερε περισσότερα στην κατανόηση της διαδικασίας μέσω της οποίας εξημερώθηκαν οι λύκοι», έγραφε το περιοδικό Scientific American το 2010, ενώ οι NewYorkTimes χαρακτήρισαν την προσπάθεια «το πιο ασυνήθιστο πρόγραμμα εκτροφής που έχει υλοποιηθεί ποτέ».
Στα 50 χρόνια που συνεχίζεται, το πείραμα του Μπελιάεφ συνάντησε σημαντικές οικονομικές δυσκολίες, σήμερα,όμως, τα χρήματα εξασφαλίζονται πουλώντας εξημερωμένες αλεπούδες ως κατοικίδια.Οι εξημερωμένες αλεπούδες εξακολουθούν έτσι να διαφοροποιούνται και να απομακρύνονται από τους συγγενείς τους στη φύση.
Ποιος ξέρει; Μια μέρα ίσως γίνουν ο νέος καλύτερος φίλος του ανθρώπου.
Το πρόγραμμα συνεχίζεται
Ο Μπελιάεφ πέθανε το 1985, όμως το ερευνητικό πρόγραμμα συνεχίζεται υπό την επίβλεψη της μαθήτριάς του ΛουντμίλαΤρουτ, με την οποία συνεργαζόταν από την αρχή της προσπάθειας.
