Άνθρωπος και κυνήγι θα πρέπει να έχουν ξεκινήσει μαζί την ύπαρξή τους στον πλανήτη μας. Η άποψη αυτή αναφέρεται γιατί δεν μπορούμε να φανταστούμε κάποιο ζώο έστω και λογικό» να διαβιώνει χωρίς να τρώει, να ντύνεται και να προστατεύεται καλυτερεύοντας την θέση του. Έτσι και ο τότε άνθρωπος, με τις πέτρες που λάξευσε και με τον διαφορετικό σωματότυπό του, δηλαδή με πιο κοφτερά δόντια, με πιο δυνατούς μύες, με πιο ανθεκτικό έστω και γυμνό κορμί, κατάφερε μέρα με την μέρα να υπερέχει των άλλων ζωντανών.
● του Χρήστου Ιωαννίδη
Οι εικόνες που βρίσκουμε μέσα σε σπηλιές, σπάνια απεικονίζουν κάτι άλλο από το κυνήγι. Ακόμη και ο πόλεμος που ήταν ένας τρόπος διαβίωσης μεταξύ των λαών, δεν είχε το δέος και το μεγαλείο του κυνηγιού. Η μυθολογία είναι πλουτισμένη με τα ανδραγαθήματα τόσο στον πόλεμο, όσο και στο κυνήγι των μυθικών ηρώων, των οποίων προστάτιδά τους είναι η θεά Άρτεμις και ο Όμηρος μας πληροφορεί, πως οι ήρωες του Τρωικού πολέμου έχουν δοκιμαστεί πρώτα στο κυνήγι, όπως ο Αγαμέμνονας κι ο Οδυσσέας που έφερνε στο πόδι του τραύμα που του είχε προκαλέσει ένας αγριόχοιρος.
Στην ιστορική περίοδο παρατηρούμε πλέον από πιο κοντά τους λαούς, ειδικά αυτούς που έζησαν με αντίξοες κλιματικές συνθήκες, να ασχολούνται καθημερινά με το κυνήγι όπως αυτούς της Βόρειας Ευρώπης και Ασίας, τους λαούς των στεπών και αυτό να συνεχίζεται μέχρι τα τελευταία χρόνια με τους Ερυθρόδερμους της Αμερικής και τους κατοίκους της Αφρικανικής Ηπείρου. Βέβαια στις περιπτώσεις αυτές δεν μπορούμε να μιλάμε για ειδικά κυνηγετικά όπλα γιατί σε γενικές γραμμές, έστω και με μικροδιαφορές ως προς την λεπτότητα, πρόκειται για όπλα πολεμικά, όπως το δόρυ, το τόξο, το μαχαίρι.
Κατά την διάρκεια του Μεσαίωνα υπήρχε μια διάκριση στα όπλα αυτά, έστω και μη πυροβόλα, στην κομψότητά τους γιατί πλέον χρησιμοποιούνται από βασιλιάδες, πρίγκιπες και άλλους ευγενείς για να στολίζουν τα τραπέζια τους στους πύργους με εκλεκτά εδέσματα από κρέατα θηραμάτων.
Το κυνήγι πλέον στην Ευρώπη παίρνει νέες διστάσεις. Γίνεται μια εκλεκτή δραστηριότητα των ευγενών. Μπορεί να διεξάγεται μόνο από την αριστοκρατική τάξη. Απαγορεύεται αυστηρά στην κοινή τάξη απαιτώντας από αυτήν την καλή συντήρηση των θηραμάτων ειδικά των τριχωτών. Το ίδιο γίνεται και στην επικράτεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο σουλτάνος Μεχμέτ ο Δ’ παίρνει το όνομά του στην ιστορία ως «αβτζή Μεχμέτ» (Μεχμέτ ο κυνηγός) και χάνει τον θρόνο του, λόγω του ότι έχει αμελήσει τα καθήκοντά του ως σουλτάνος εκτελώντας αυτά του κυνηγού. Αν και βρίσκεται στον θρόνο από τις αρχές μέχρι τα μέσα του 17ου αιώνα και η χώρα του όπως όλες σχεδόν οι Ευρωπαϊκές, κατασκευάζει τα καλύτερα πολεμικά πυροβόλα, αυτός εξασκεί την δραστηριότητα αυτή ομαδικά, όπως εξασκείται σε ολόκληρη σχεδόν την Ευρώπη. Δηλαδή με το άλογο, τους κυνηγετικούς σκύλους, τα αρπακτικά πουλιά, το δόρυ, το τόξο, την βαλλίστρα (Arbalest – Crossbow).
Στο μεταξύ από τον ΙΔ’ αιώνα και μετά, τα πυροβόλα όπλα αρχίζουν να παραμερίζουν τα άλλα πολεμικά. Τα κανόνια που είναι αυτά που έκαναν για πρώτη φορά την χρήση της μαύρης μπαρούτης, γκρεμίζοντας τα τείχη πρώτα της Κωνσταντινούπολης και αμέσως μετά άλλων προστατευόμενων με αυτά πόλεων, με αποτέλεσμα να τελειώσει και η μεσαιωνική εποχή, έδωσαν την ιδέα της κατασκευής του φορητού όπλου. Έτσι το πρώτο τέτοιο όπλο κατασκευάστηκε από μια χυτή κάνη εφαρμοσμένη σε ένα κομμάτι ξύλου και με μια τρύπα πάνω της για την πυροδότηση της γόμωσης.
Η εξέλιξη του όπλου έφερε τους αρκεβούζους και άλλα όπλα σαν και αυτούς, τα οποία τα πυροδοτούσε στις αρχές ένα φυτίλι που σιγόκαιγε και ερχόταν σε επαφή με την πυρίτιδα με την βοήθεια ενός μοχλού. Τα πολλά όμως αυτά μειονεκτήματα του συστήματος αυτού, έφεραν στα όπλα την ίσκα, που ήταν ένα μεταλλικό ελατήριο σαν αυτό των παλιών ρολογιών, και με το πάτημα της σκανδάλης έφερνε σε επαφή μια μεταλλική πλάκα με την τσακμακόπετρα για να τριφτεί πάνω της και να παράγει σπινθήρες. Το σύστημα αυτό το διαδέχτηκε αυτό του κόκορα (του λύκου).
Στις αρχές του 1600 άρχισε να χρησιμοποιείται και ως βλήμα η μολύβδινη σφαίρα, αντικαθιστώντας τα πετραδάκια και τα μεταλλικά τεμάχια. Και με την εφεύρεση των σκαγιών (1780) κατασκευάστηκαν και τα πρώτα κυνηγετικά.
Τα πρώτα κυνηγετικά αυτά όπλα όπως και τα πολεμικά μουσκέτα, καραμπίνες και πιστόλια, είχαν στον κόκορά τους μια μέγγενη, η οποία με την βοήθεια ενός δερμάτινου κομματιού κρατούσε τον πυρόλιθο (τσακμακόπετρα) ο οποίος με το τράβηγμα της σκανδάλης χτυπούσε στην ατσάλινη πλάκα που βρισκόταν αντίκρυ του. Η πλάκα αυτή ακουμπώντας πάνω σε ένα ελατήριο πηγαινοερχόταν έτσι, ώστε το χτύπημα του κόκορα να πηγαίνει προς τα πίσω ελευθερώνοντας το σημείο ανάφλεξης, όπου υπήρχε εκεί μικρή ποσότητα τριμμένης μπαρούτης, έτσι ώστε οι σπινθήρες που παραγόντουσαν κατά την τριβή να την πυροδοτούν και από τη μικρή τρύπα που βρισκόταν στο σημείο της κάνης να αναφλέγουν την κυρίως πυρίτιδα της γόμωσης.
Τα όπλα αυτά κυνηγετικά είτε πολεμικά απαιτούσαν:
α) Χοντρόκοκκη μπαρούτη για την γόμωση και τριμμένη για το σύστημα ανάφλεξης. Διότι αντίθετα, η μεν χοντρόκοκκη θα αναφλεγόταν δύσκολα, η δε τριμμένη μέσα στην κάνη θα προκαλούσε υψηλές πιέσεις.
β) Στα κυνηγετικά όπλα, κάνες με μικρότερο βάρος από αυτό που είχαν οι δαμασκινές. Γιατί όπως γνωρίζουμε οι χυτές από ατσάλι κάνες με τα αντίστοιχα εξογκώματά τους για να εφαρμόζουν στο ξύλο έπρεπε να είναι πιο ελαφριές για το κυνηγετικό όπλο.
Χαρακτηριστικές τέτοιες βαριές κάνες είναι αυτές των τουρκικών σεσχανέδων (τουρ. σεσ = έξι, χανέ κλάσμα) που τα όπλα αυτά ονομάστηκαν έτσι λόγω των έξι ογκωδών ραβδώσεών τους. Οι δαμασκηνές κάνες κατασκευαζόντουσαν με την σφυρηλάτηση κατόπιν θέρμανσης ατσάλινων και σιδερένιων συρμάτων, αφού αυτά πλεκόντουσαν μεταξύ τους. Με την σφυρηλάτηση έπαιρναν σχήμα ταινίας η οποία τυλιγόταν σε ένα σιδερένιο ραβδί που χρησίμευε ως καλούπι και αμέσως γίνονταν η κόλληση με καλάι. Όταν έβγαινε το ραβδί η τυλιγμένη και κολλημένη ταινία είχε το σχήμα της κάνης. Στα δίκανα γινόταν αυτή τη φορά η συγκόλληση των δύο τέτοιων κανών αφού προσθέτονταν και οι ρίγες.
Στα τούρκικα οι κάνες αυτές έφεραν το όνομα «σαρμά» (τυλιγμένες). Τότε και η Δαμασκός άνηκε στην Οθωμανική επικράτεια. Κάθε όπλο την εποχή εκείνη απαιτούσε μακριές κάνες διότι η καύση της μαύρης μπαρούτης μέσα στην κάνη, πραγματοποιούταν τουλάχιστον στα πρώτα 50 με 60 εκατοστά. Εάν λάβουμε υπόψη και το ότι η ποιότητά της διέφερε όχι μόνο από τόπο σε τόπο, αλλά και από παρτίδα σε παρτίδα και μόλις στις αρχές του περασμένου αιώνα άρχισε να κατασκευάζεται πιο ποιοτική, θα έπρεπε οι κάνες να διαθέτουν για την καύση της και ένα περιθώριο στο μήκος τους.
γ) Το λεπτό κοντάκι στο μέρος της βάσης ειδικά στα δίκαννα σε σχέση με τον λαιμό, έπρεπε να είναι αρκετά φαρδύ για να στεγάζει το σύστημα των δύο φωτιών.
δ) Στα πρώτα δίκαννα, η πρώτη σκανδάλη να είναι αρκετά κοντή για να μπορεί ο χειριστής του όπλου να περνάει τη θαλάμη του αντίχειρά του κάτω από αυτή, χωρίς να τη βγάζει από τον υποφυλακτήρα για να πυροδοτήσει την δεύτερη κάνη.
ε) Ποιοτικές τσακμακόπετρες, οι οποίες κοβόντουσαν από ειδικούς μάστορες (στα τούρκικα «ταστσίδες» = πετράδες) οι οποίες θα πυροδοτούσαν το όπλο άψογα για πενήντα τουλάχιστον φορές.
ζ) Τα κυνηγετικά που κατασκευαζόντουσαν αποκλειστικά κατά παραγγελία, να κοστίζουν πολύ περισσότερο από εκείνα τα πολεμικά, ακόμη και από αυτά που κατασκευαζόντουσαν με προδιαγραφές μουσκέτων για μεγάλα τριχωτά θηράματα πριν την κατασκευή των σκαγιών.
η) Τον σωστό χειρισμό της βέργας κατά το γέμισμα και το άδειασμά τους, καθώς αυτά εγκυμονούσαν χίλιους δυο κινδύνους. Στα ραβδωτά εμπροσθογεμή οι πράξεις αυτές ήταν πολύ πιο δύσκολες. Ο χειριστής έπρεπε με την βέργα να σπρώξει την μπάλα μέσα από τις ραβδώσεις στον πυθμένα της κάνης και κατά το άδειασμα του όπλου να την φέρνει πίσω με ένα εξάρτημα που βιδωνόταν στην άκρη της βέργας και είχε το σχήμα διπλού ανοιχτηριού κρασιών.
θ) Όπως σε όλα τα εμπροσθογεμή, μετά από μερικές βολές έπρεπε να λυθούν και να πλυθούν με νερό οι κάνες τους, για να διαλυθούν τα κατάλοιπα της μαύρης μπαρούτης.
Ήταν πάντως αδύνατη η χρήση των όπλων αυτών σε ιπτάμενα θηράματα, επειδή η εκπυρσοκρότησή τους μετά το τράβηγμα της σκανδάλης απαιτούσε έως και τέσσερα δευτερόλεπτα.
