«Η τάπα, έλεγε ο συχωρεμένος ο πατέρας μου, είναι η ψυχή της τουφεκιάς. Με μέτρια μπαρούτη, κάλυκα, καψούλι και σκάγια, αλλά καλή τάπα, μπορείς να φτιάξεις εξαιρετικό φυσίγγι. Με κακή βυσμάτωση και άριστα τα υπόλοιπα υλικά, δεν πρόκειται ποτέ να φτιάξεις καλά φυσίγγια».
Πόσο δίκιο είχε ο μπάρμπα Μιχάλης, και πόσο άδικο είχα εγώ, που νόμιζα τότε, ότι το παν στην τουφεκιά είναι το μπαρούτι. Το κατάλαβα μετά από πολλά χρόνια, όταν επιστρατεύοντας τα μαθηματικά, τη Φυσική και τη Χημεία, σε συνδυασμό με την εμπειρία που αποκτούσα, άρχισα να πειραματίζομαι με τις βυσματώσεις κατά κύριο λόγο και δευτερευόντως με τις πυρίτιδες τους κάλυκες, τα καψούλια και τα σκάγια.
Οφείλω εξ αρχής να ξεκαθαρίσω, για να μην παρεξηγηθώ, ότι όλα παίζουν το ρόλο τους σε μια τουφεκιά, και δεν πρέπει να αφήνουμε τίποτα στην τύχη. Δυστυχώς πολλοί, όπως έκανα κι εγώ στα νεανικά μου χρόνια, παραμερίζουν σημαντικούς παράγοντες, όπως για παράδειγμα τη βυσμάτωση ή την κάννη του όπλου, το είδος και τη διάμετρο των σκαγιών και άλλων συστατικών μιας τουφεκιάς, εστιάζοντας σε ένα μόνο συστατικό ή σε δύο όπως για παράδειγμα στην πυρίτιδα και στο καψούλι. Είναι ένα λάθος που το κάνουν πολλοί ερασιτέχνες γομωτές, και για το λόγο αυτό, δεν μπορούν να απεγκλωβιστούν από τη μετριότητα.
Ακόμη χειρότερα, είναι όμως τα πράγματα, με τους κυνηγούς οι οποίοι δεν γεμίζουν φυσίγγια, αλλά αγοράζουν γεμισμένα από επαγγελματίες. Ακούω κυνηγούς να ρωτούν συχνά: με τι μπαρούτη είναι γεμισμένα αυτά, διότι εμένα το όπλο μου πάει τη Σοκόλ. Την Άλφα και τη Ροτβάιλ δεν την πάει. Κανονικά θα πρέπει να γελάσει κανείς, όμως η ευγένεια και η κατανόηση της άγνοιας δεν το επιτρέπουν. Κάθε συστατικό μιας τουφεκιάς είναι σημαντικό (περιλαμβανομένου του όπλου, ακόμα και του σκοπευτή) και θα πρέπει να εμβαθύνουμε, αν θέλουμε να γνωρίζουμε τι συμβαίνει, από τη στιγμή που ο επικρουστήρας θα χτυπήσει το καψούλι, μέχρι να πάρουμε το θήραμα στα χέρια μας.
Ειδικά για τη βυσμάτωση, θα ξεκινήσουμε από την αρχή, που είναι ο ρόλος της. Ο ρόλος της βυσμάτωσης λοιπόν, είναι να προκαλέσει μια ελεγχόμενη έμφραξη στην κάννη, ούτως ώστε να αναπτυχθεί πίεση από τον όγκο των αερίων που παράγονται από την καύση της πυρίτιδας. Η πίεση αυτή θα ωθήσει τη βυσμάτωση προς την έξοδο της κάννης, ούτως ώστε η τελευταία να στείλει τα σκάγια με ταχύτητα μακριά. Η διαδρομή της βυσμάτωσης μέσα στην κάννη είναι ένας σπουδαίος παράγων, καθώς θα πρέπει να είναι γρήγορη και ομοιόμορφη, να έχει αντίσταση για να δώσει ταχύτητα στα σκάγια, να μην έχει απώλειες αερίων (να μην την προσπερνούν δηλαδή τα αέρια), αλλά και να μην προκαλεί ανάπτυξη μεγάλης πίεσης μέσα στην κάννη, για λόγους ασφάλειας του χειριστή του όπλου.
Παράλληλα, δεν θα πρέπει, αν πρόκειται για κανονικό φυσίγγι, να διασκορπίζει τα σκάγια ή να δημιουργεί εστίες σκαγιών, αφήνοντας πολλά διάκενα. Όλα όμως αυτά, είναι παράγοντες αλληλοσυγκρουόμενοι και συχνά ζητάμε από το φυσίγγι, να παρακάμψει τους νόμους της Φυσικής. Για παράδειγμα, ισχυρή αντίσταση της βυσμάτωσης, θα δώσει μεν (θεωρητικά) μεγάλη ταχύτητα στα σκάγια, αλλά θα προκαλέσει μεγάλη πίεση που είναι αρνητικός παράγων. Επίσης, θα προκαλέσει διασκορπισμό των σκαγιών, κάτι που επίσης είναι αρνητικό. Αντίθετα μια «χαλαρή» βυσμάτωση, θα δώσει μεν καλές συγκεντρώσεις σκαγιών και ενδεχομένως καλή κατανομή, όμως τα σκάγια δεν θα έχουν την επιθυμητή ταχύτητα. Η βυσμάτωση λοιπόν, είναι περίπλοκη υπόθεση, και χρειάζεται να εξετάσουμε κάθε περίπτωση, δηλαδή κάθε είδος βυσμάτωσης χωριστά, για να αξιοποιήσουμε τα θετικά και να απορρίψουμε τα αρνητικά.
Μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι κυνηγοί γέμιζαν τα φυσίγγια τους με πυρίτιδες που έβγαζαν από όλμους και οβίδες που δεν είχαν εκραγεί. Για βυσμάτωση χρησιμοποιούσαν κατά κύριο λόγο κουρέλια. Τα κουρέλια έκαναν μια υποτυπώδη έμφραξη, όμως τα φυσίγγια αυτά δεν είχαν σοβαρό αποτέλεσμα. Στην πορεία οι κυνηγοί διαπίστωσαν, ότι είχαν καλύτερα αποτελέσματα, όταν χρησιμοποιούσαν πριονίδι ή πίτυρα. Ένα χαρτονάκι πάνω στην πυρίτιδα, λίγα πίτυρα και άλλο χαρτονάκι πριν από τα σκάγια. Το αποτέλεσμα ήταν καλύτερο από τα κουρέλια, αλλά αν ο αέρας φυσούσε κόντρα, τα πίτυρα ή τα ροκανίδια τύφλωναν προσωρινά τον κυνηγό.
Την επανάσταση έκανε η μάλλινη τάπα. Ήταν ένας κύλινδρος από συμπιεσμένες τρίχες κατσίκας. Ιδιαίτερα, όταν αυτή η βυσμάτωση άρχισε να εμπλουτίζεται με χοιρινό λίπος, το οποίο προκαλούσε ακόμη μεγαλύτερη έμφραξη και ομοιομορφία, άρχισαν οι κυνηγοί να κατασκευάζουν φυσίγγια καλής ποιότητας. Βέβαια αυτού του είδους η βυσμάτωση είχε μελετηθεί και είχε εξελιχθεί με τους χάρτινους κάλυκες της εποχής εκείνης, τα καψούλια της εποχής, τις πυρίτιδες, αλλά και τα όπλα που κυκλοφορούσαν τότε. Να λοιπόν, γιατί επιμένω συχνά, ότι δεν επιτρέπεται να συγχέουμε τα πράγματα, θεωρώντας ότι τα όπλα ή τα φυσίγγια εκείνης της εποχής, ήταν καλύτερα από τα σημερινά.
Οι βυσματώσεις αυτού του τύπου ήταν καλές για τα φυσίγγια εκείνα και τα όπλα εκείνα. Όχι για τα σημερινά. Επόμενος μεγάλος σταθμός, ήταν το πολυαιθυλένιο. Αυτό το προϊόν του πολυμερισμού ανέτρεψε ολόκληρη τη φιλοσοφία της βυσμάτωσης των κυνηγετικών φυσιγγίων. Μέχρι την εποχή του πολυαιθυλενίου, η έμφραξη γινόταν από ολόκληρο το σώμα του βύσματος, το οποίο όπως έγραψα πιο πάνω ήταν από κετσέ, όμως σε μερικές περιπτώσεις, κάποιοι χρησιμοποιούσαν και συμπιεσμένο χαρτί λιπασμένο και κατάλληλα επεξεργασμένο, φελλό, ή και συνδυασμούς των παραπάνω. Τα βύσματα του πολυαιθυλενίου δημιουργούν έμφραξη μόνο με το κάτω μέρος, δηλαδή εκείνο που ακουμπά στην πυρίτιδα.
Η επιφάνεια αυτή του βύσματος, η οποία στην περιφέρειά της έχει ένα δακτύλιο με λεπτά χείλη, είναι αρκετή για να προκαλέσει την απαιτούμενη έμφραξη. Τα λεπτά χείλη της περιφέρειας, μόλις πιεστούν από τα θερμά αέρια που παράγονται από την καύση της πυρίτιδας, εκτονώνονται και φράζουν τη δίοδο των αερίων προς το εσωτερικό της κάννης. Το βύσμα υπό την πίεση των αερίων, κινείται προς την έξοδο, προκαλώντας ελεγχόμενη αντίσταση. Αυτού του είδους η βυσμάτωση, είναι πολύ πιο αποτελεσματική από τις παλαιού τύπου βυσματώσεις.
Σε ορισμένα πλαστικά βύσματα, ρόλο υποβοήθησης στην έμφραξη παίζει και το υπόλοιπο σώμα, όμως η κύρια έμφραξη γίνεται από τη βάση την οποία οι Γάλλοι ονομάζουν «φούστα» (jupe), επειδή ανοίγει σαν γυναικεία φούστα. Σε μερικά βύσματα, περιμετρικά της «φούστας», υπάρχει ένα ρέλι το οποίο σε κάποιο σημείο μάλιστα διακόπτεται. Πολλοί ιδιογομωτές πιστεύουν ότι, αυτό το ρέλι, υπάρχει για να υποβοηθά στην έμφραξη, και μάλιστα δοκιμάζουν το βύσμα μέσα στον κάλυκα, για να δουν πόσο εφαρμοστά εισέρχεται και εξέρχεται.
Πρόκειται για παρανόηση και έχουν δημιουργηθεί λανθασμένες εντυπώσεις, περί της έμφραξης. Κατ’ αρχήν δεν είναι απαραίτητο να υπάρχει απόλυτη εφαρμογή του βύσματος στον κάλυκα. Υπάρχουν βύσματα που εισέρχονται με ευκολία, αλλά παρόλα αυτά αποδίδουν θαυμάσια. Το περί ου ο λόγος ρέλι, δεν υπάρχει εκεί για να προκαλεί μεγαλύτερη έμφραξη, αλλά για να μην επιτρέπει σε ορισμένα φυλλίδια πυρίτιδας να περνούν πάνω από τη «φούστα». Επειδή όμως ένα συνεχές ρέλι, σε όλη την περίμετρο θα προκαλούσε απόλυτη έμφραξη (στον κάλυκα και όχι στην κάννη), οι κατασκευαστές φρόντισαν να αφήσουν ένα μικρό κενό.
Αυτό έγινε για να επιτρέπει στον αέρα που συμπιέζεται προς την πυρίτιδα κατά τη διαδικασία της γόμωσης, να βρίσκει διέξοδο από αυτή τη μικρή εγκοπή. Διαφορετικά, ο συμπιεσμένος αέρας, θα ωθήσει το βύσμα προς τα έξω και πάλι, και δεν θα του επιτρέψει να ακουμπήσει στην πυρίτιδα όπως πρέπει.
