Ένας … οδικός χάρτης για τη βυσμάτωση των φυσιγγίων που από τις «μάλλινες» τάπες έφτασε στις πλαστικές, που κυριαρχούν σήμερα, εξασφαλίζοντας στη βολή περισσότερα σφαιρικά, άρα ευθύβολα και εκμεταλλεύσιμα σκάγια
Κείμενο ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΚΟΣΚΙΝΑΣ
Οι παλιοί κυνηγοί που έλεγαν ότι η τάπα (βύσμα) είναι η ψυχή της τουφεκιάς κάτι παραπάνω ήξεραν, ιδιαίτερα σε μια εποχή στην οποία τα υλικά των βυσματώσεων δεν προέρχονταν από προϊόντα πολυμερισμού, όπως σήμερα, αλλά από φυσικές ως επί το πλείστον πρώτες ύλες. Ήταν οι καιροί που όλοι οι γομωτές αναζητούσαν το ιδανικό, με πολύπλοκες επινοήσεις και παράξενους συνδυασμούς, στοχεύοντας να βελτιώσουν τα βλητικά αποτελέσματα στα λειόκαννα όπλα.
Η ποιότητα της βυσμάτωσης άλλαξε ριζικά από την εποχή που κατασκευάστηκαν τα πρώτα οπισθογεμή όπλα με φυσίγγι. Τα βύσματα ή το βύσμα έπρεπε να κατασκευαστούν ειδικά για τον κάλυκα, την πυρίτιδα ή και το όπλο για το οποίο προοριζόντουσαν. Σήμερα, τα πράγματα έχουν απλοποιηθεί και το πολυαιθυλαίνιο έχει παραγκωνίσει όλα εκείνα τα παράξενα βύσματα που οι παλαιοί τα κοιτούν με νοσταλγία και οι νέοι με απορία.
Θα μπορούσαμε να χωρίσουμε τα βύσματα σε δύο κατηγορίες, τα παραδοσιακά και τα σύγχρονα πλαστικά.
Το άστρο της παραδοσιακής βυσμάτωσης άρχισε …να δύει μαζί με τους χάρτινους κάλυκες και τα καψύλλια βροντώδους υδράργυρου. Βέβαια, πολλές εταιρίες εξακολουθούν να περιλαμβάνουν στη γκάμα τους και κάποιο φυσίγγι με «μάλλινη τάπα», αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις μόνο κατ’ όνομα τα φυσίγγια αυτά γεμίζονται με παραδοσιακές βυσματώσεις.
Στην εποχή της «μάλλινης», το δημοφιλέστερο υλικό για την κατασκευή των βυσμάτων αυτών, ήταν ο γνωστός κετσές, που κατασκευάζονταν από μαλλί, συνήθως αιγοπροβάτων. Η εξωτερική επιφάνεια αυτού του κυλίνδρου ήταν επικαλυμμένη αρχικά με ζωικό λίπος και αργότερα με παραφίνη. Η ποιότητα αυτής της έμφραξης ήταν καλή, όμως παρουσίαζε ένα πρόβλημα που προκαλούνταν από τα υπολείμματα λίπους και μόλυβδου, που έμεναν στην κάννη του όπλου από την παρατεταμένη τριβή.
Εκτός όμως από μαλλί, ευρεία χρήση βρήκε και ο φελλός, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε και σε πολύ λεπτά φύλλα για την κάλυψη των σκαγιών. Τα βύσματα από φελλό ήταν ιδιαίτερα δημοφιλή, διότι πέρα από τις εμφρακτικές τους ιδιότητες δημιουργούσαν και αισθητή ανάσχεση της ανάκρουσης του όπλου.
Τα φύλλα χαρτιού σε στρώσεις, λιπασμένα ή όχι, χρησιμοποιήθηκαν ευρύτατα αν και η ποιότητα της έμφραξής τους δεν ήταν ανάλογη του φελλού και του κετσέ. Ο λόγος που χρησιμοποιήθηκαν ήταν καθαρά εμπορικός, διότι είχε χαμηλό κόστος. Επίσης χρησιμοποιήθηκαν οι ίνες σελιλόζης, σε μικρή όμως έκταση, λόγω κόστους.
Δεν έλειψαν βέβαια και επινοήσεις του τύπου χαρτόνι + πίτυρα + χαρτόνι ή χαρτόνι + ροκανίδια+ χαρτόνι, που έδιναν μια κάποια έμφραξη, αλλά τραγικές κατανομές. Αυτός είναι και ο βασικότερος λόγος για τον οποίο οι τεχνικοί απέφευγαν τις χάρτινες τάπες, οι οποίες διαλυόντουσαν στο στόμιο της κάννης. Οι καλύτερες τάπες ήταν κατασκευασμένες από συνδυασμό υλικών όπως για παράδειγμα η IRIS που εθεωρείτο ως η κορυφαία.
Η τάπα αυτή είχε πάρει 38 παγκόσμια πρωταθλήματα και ήταν κατασκευασμένη από ένα φύλλο φελλού πάνω στο οποίο ήταν κολλημένα 2 φύλλα κετσέ, 1 φύλλο λιπασμένου χαρτοπολτού και τέλος πάλι φύλλο φελλού.
Το μέρος της τάπας που ακουμπούσε στην μπαρούτη έπρεπε να είναι χάρτινο, λείο, αδιάβροχο, ελαστικό, όχι λιπασμένο (για να μην απορροφάτε λίπος ή υγρασία από την μπαρούτη). Επάνω στη μπαρούτη καλύτερες ήταν οι τάπες GOUDRONEE (πισσαρισμένες).
Ανατρέχοντας στους καταλόγους της ιταλικής DIANA (από τις μεγαλύτερες εταιρίες σ’ αυτό το χώρο) διαπίστωσα ότι πριν 30 χρόνια οι δημοφιλέστερες τάπες της ήταν:
η FT 1 – φελλός λιπασμένος με φύλλα χαρτιού μη λιπασμένα,
η FT 2 – φελλός λιπασμένος
η KIBI – στρώσεις χαρτί –μαλλί όχι λιπασμένα
η L – ίνες σελιλόζης – χαρτί – μαλλί σε φύλλα λιπασμένα
η FL – η γνωστή σήμερα τάπα χαρτοπολτού
η 72 – κετσές από άσπρο μαλλί και χαρτί παραφιναρισμένα.
Το πρώτο πλαστικό βύσμα κατασκευάστηκε από την FN, πήρε το όνομα ACUVETTE (ποτήρι) και αποτέλεσε επανάσταση για τα κυνηγετικά φυσίγγια. Η φιλοσοφία αυτής της κατασκευής βασίζεται σε δύο βασικούς παράγοντες.
Ο πρώτος είναι η εμφρακτική του ικανότητα που μπορεί να λειτουργήσει ακόμη και σε διευρυμένους αυλούς, πράγμα αδιανόητο με τα παραδοσιακά βύσματα.
Το δεύτερο είναι το κυάθιο, το γνωστό ποτηράκι που προφυλάσσει τα σκάγια από την τριβή στα τοιχώματα της κάννης δίνοντας στη βολή περισσότερα σφαιρικά, άρα ευθύβολα και εκμεταλλεύσιμα σκάγια.
Η έμφραξη γίνεται από μία μαλακή «φούστα» από πολυαιθυλαίνιο, η οποία ωθούμενη από τα αέρια της πυρίτιδας ανοίγει περιμετρικά και εφάπτεται απόλυτα στα τοιχώματα της κάννης. Με τον τρόπο αυτό ελαχιστοποιείται (σχεδόν εκμηδενίζεται) η δυνατότητα διαφυγής αερίων προς το χώρο των σκαγιών με αποτέλεσμα την αύξηση της ταχύτητας. Η κύρια έμφραξη λοιπόν γίνεται στο κάτω μέρος της τάπας και όχι στα υπόλοιπα μέρη της.
Ορισμένοι κατασκευαστές χρησιμοποιούν περιμετρικά στη «φούστα» της τάπας με ρέλι που σκοπό έχει να συγκρατεί τις λεπτόκοκκες πυρίτιδες για να μην περνούν στο επάνω μέρος. Άλλωστε κι αυτό το ρέλι έχει εγκοπές εκτόνωσης για να μην συμπιέζεται αέρας κατά την είσοδο της τάπας στον κάλυκα.
Οι πλαστικές τάπες χωρίζονται σε δύο βασικούς τύπους, τις κυλινδρικές και αυτές με «πόδι». Οι κυλινδρικές, τύπου ESTE, έχουν εξωτερική διάμετρο ίδια σε όλο το μήκος τους.
Οι τάπες με πόδι χωρίζονται σε τρία βασικά μέρη που μπορεί να είναι σε ένα ενιαίο κομμάτι ή σε δύο ακόμη και σε τρία μέρη. Το πρώτο είναι η «φούστα» – εμφρακτήρας το δεύτερο είναι το «αμορτισέρ» που απορροφά ένα μέρος της ανάκρουσης και το τρίτο είναι το κυάθιο προστασία των σκαγιών.
Στις κυλινδρικές, η ανάσχεση της ανάκρουσης γίνεται εσωτερικά είτε από την ίδια την τάπα είτε από άλλη (μάλλινη – φελλό – χαρτί, κ.λ.π.).
Στις τάπες με πόδι γίνεται με διάφορες σχεδιαστικές επινοήσεις.
Ορισμένες από τις δημοφιλέστερες τάπες είναι η POWER PISTON της REMINGTON, η SUPER G της GUALANDI, η GT της SNIA (NOBEL SPORT), η B της BASCHERI & PELLAGRI, η UNIFORCE της FN, η AA της WINCHESTER, η ALTITE της FEDERAL, η MONOWAD της ELEY, η ESTE της NEGRELLO κ.ά.
Στη χώρα μας πλαστικές τάπες εξακολουθούν σήμερα να κατασκευάζουν η STOKAS A.E., η ΤΕΤΡΑΠΑΣΤ, o GIOVANNI (Μαυρόπουλος) κ.ά.
Ποιοτικά οι ελληνικές τάπες είναι σε πολύ καλό επίπεδο και θα λέγαμε ότι πλεονεκτούν πολλών εισαγομένων και έχουν δώσει καλύτερα βλητικά αποτελέσματα από πολλές «ξένες».
Τάπες διασποράς για μικρές αποστάσεις
Από την εποχή της μάλλινης τάπας ακόμη, οι κυνηγοί αναζητούσαν διορθωτικές λύσεις για τη σκόπευση σε ορισμένα δύσκολα θηράματα που κινούνται ακανόνιστα σε μικρές αποστάσεις. Για να αυξηθεί η διάμετρος του κύκλου των σκαγιών χρησιμοποιήθηκαν διάφορα παρεμβύσματα στα σκάγια, συνήθως από χαρτί. Είχαν σχήμα σταυρού , κυλίνδρων ή χωρίζανε οριζόντια τα σκάγια σε τρία ή περισσότερα μέρη.
Σήμερα, υπάρχουν πλαστικοί διασπορείς που παρεμβάλλουν στα σκάγια χωρίσματα κάθετα που εκτρέπουν τη γόμωση προς τα έξω και μεγαλώνουν τον κύκλο. Τα φυσίγγια με παρόμοιες τάπες είναι αποτελεσματικά σε μικρές αποστάσεις αλλά μετά τα 25-30 μέτρα το μόνο που προσφέρουν είναι τον άσκοπο τραυματισμό του θηράματος.
Τέλος πρέπει να επισημάνουμε ότι οι πλαστικές βυσματώσεις απαιτούν μικρότερη ποσότητα πυρίτιδας απ’ ότι οι παραδοσιακές.
Σήμερα πολλές εταιρίες κυκλοφορούν φυσίγγια στην αγορά με την ένδειξη FELT WAD που παραπέμπει σε μάλλινη τάπα. Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στο σημείο αυτό, διότι ορισμένες χρησιμοποιούν πριν την μάλλινη ή χάρτινη, πλαστικό εμφρακτήρα, ο οποίος παρουσιάζει τα βλητικά δεδομένα της πλαστικής βυσμάτωσης. Συνήθως τα φυσίγγια αυτά αποδίδουν μεγαλύτερη πίεση από εκείνη των φυσιγγίων με παραδοσιακή μόνο ή πλαστική βυσμάτωση.
