Το κυρίαρχο όπλο που δεσπόζει στον ελλαδικό χώρο και κράτησε στα χέρια του ο Έλληνας μέχρι την απελευθέρωσή του ήταν το “καριοφίλι”…
Η πεποίθηση των αγωνιζομένων Ελλήνων, ότι η απελευθέρωση του Γένους θα προέλθει από την ισχύ των όπλων διατυπώνεται με σαφήνεια σε απόσπασμα του όρκου των Φιλικών:
“Ορκιζόμεθα δε προπάντων, ότι μεταξύ ημών και των τυράννων της πατρίδος μας, το πυρ και ο σίδηρος είναι τα μόνα μέσα της διαλλαγής και τίποτε άλλο”.
Το ηρωικό καριοφίλι
Η σύνδεση του Έλληνα με τα όπλα έχει βαθιές ρίζες. Από τους προεπαναστατικούς χρόνους, αρχές του 19ου αιώνα, τα όπλα της ηπειρωτικής Ελλάδας προέρχονταν κυρίως από την Ανατολή. Αντίθετα, οι νησιώτες προμηθεύονταν όπλα, τρομπάνια και πιστόλες, από την αγορά της Ευρώπης και συγκεκριμένα από την Μασσαλία, την Ιταλία, την Αγγλία και την Ισπανία. Την προεπαναστατική περίοδο, υπάρχει ποικιλία οπλισμού. Το κυρίαρχο όπλο όμως που δεσπόζει στον ελλαδικό χώρο και κράτησε στα χέρια του ο Έλληνας μέχρι την απελευθέρωσή του ήταν το “καριοφίλι”. Η ονομασία του προέρχεται κατά μία εκδοχή από το φυτό καρυόφυλλον που σκαλιζόταν στην μία πλευρά της κάννης. Άλλη εκδοχή είναι το οπλοποιείο της Βενετίας Carlo e figli (Καρόλου και υιών), όπου κατασκευάζονταν πολλά καριοφίλια, και ίσως να είναι η πιθανότερη, σε ότι αφορά το πώς επήλθε η ονομασία του όπλου. Κατά την Επανάσταση, οι αγωνιστές χρησιμοποίησαν όσα όπλα είχαν κληρονομήσει από τους προγόνους, τους αρματολούς και κλέφτες, αλλά ο κύριος εφοδιασμός τους έγινε από λάφυρα και από δωρεές των φιλελληνικών κομιτάτων. Το όπλο ήταν το πιο πολύτιμο αντικείμενο του πολεμιστή και διακοσμούταν πλούσια, με θέματα από τη λαϊκή παράδοση και από την αρχαιότητα, το Βυζάντιο και τη Χριστιανική θρησκεία.
Οι κουμπούρες
Το καριοφίλι ήταν το πιο διαδεδομένο μακρύ πυροβόλο όπλο. Όπως και οι πιστόλες (κουμπούρες), ήταν όπλο πυριτόλιθου εμπροσθογεμές. Το μήκος του ήταν μεταξύ 1,20 μ. και 1,70 μ. με ιδιόμορφο κοντάκι. Η μακριά κάννη επέτρεπε αρκετό βεληνεκές, αλλά για ευστοχία το όπλο έπρεπε να στηρίζεται. Το καριοφίλι ήταν βαρύ και δύσχρηστο όπλο, ο δε μηχανισμός του πυρόλιθου πολλές φορές δεν πυροδοτούσε, εξαιτίας, κυρίως, των καιρικών συνθηκών. Τα παλαιότερα καριοφίλια τοποθετούνται χρονικά περίπου το 1750 και οι μηχανισμοί πυροδοτήσεώς τους προέρχονταν κυρίως από την Ιταλία. Στον κύριο οπλισμό προστίθενται βοηθητικά εργαλεία και εξαρτήματα: μήτρες για να χυτεύουν βόλια, πέτσινα δισάκια και μεζούρες – σέσουλες για το μπαρούτι, μεδουλάρια (μικρές θήκες με αλυσίδα που περιείχαν λιπαντικές ουσίες για τη φροντίδα των όπλων), ατσαλόπετρες (στουρνάρια) και πυριτόλιθοι (τουφεκόπετρες για την πρόκληση σπινθήρα), χαρμπιά (είδος σουβλιού με λαβή για τον καθαρισμό και το γέμισμα του όπλου), τάσια, φυλαχτά.
Εκτός από το καριοφίλι, οι κλέφτες και αρματολοί έφεραν επιπρόσθετο οπλισμό 1 ή 2 πιστόλες και επιπλέον μαχαίρα, γιαταγάνι (χαντζάρα) και πάλα (σπάθα). Οι πιστόλες ήταν επίσης βραχύκαννα, λειόκανα όπλα με μηχανισμό πυρόλιθου και ανάλογα με την προέλευσή τους, διακρίνονται σε ευρωπαϊκές, ανατολίτικες ή αρβανίτικες.
Σπάθες και γιαταγάνια
Η σπάθα ονομαζόταν πάλα. Το γιαταγάνι ήταν πλατιά, κυρτή μαχαίρα ανατολικής προέλευσης με την κόψη προς την εσωτερική ακμή. Μέσα στις παλάσκες, αναρτημένες από το σελάχι (φαρδιά ζώνη), τοποθετούσαν προετοιμασμένα φυσίγγια (χαρτούτσες με μπαρούτι).
Ο πέλεκυς, εκτός από όπλο αποτελούσε και σύμβολο εξουσίας. Πολλές φορές τα γιαταγάνια και οι πάλες, καθώς και οι θήκες τους, ήταν περίτεχνα διακοσμημένες με ασήμι ή χρυσό. Τα όπλα συμπλήρωναν οι παλάσκες, θήκες που είχαν τα πυρομαχικά (βόλια), καθώς και διάφορα άλλα εξαρτήματα. Τα παραπάνω όπλα, που έμοιαζαν μεταξύ τους αλλά δεν είχαν ενιαίο τύπο, χρησιμοποιήθηκαν από τα τακτικά σώματα, μέχρις όταν άρχισε η σταδιακή αντικατάστασή τους κατά τη διάρκεια του αγώνα από ευρωπαϊκά τουφέκια. Πρέπει να σημειωθεί, ότι τόσο στην προεπαναστατική περίοδο όσο και κατά την επανάσταση, είχαν αναπτυχθεί στην ηπειρωτική Ελλάδα, βιοτεχνίες και εργαστήρια παραγωγής όπλων με εισαγωγές μηχανισμών από την Ιταλία αλλά και άλλες Ευρωπαϊκές χώρες.
Οι μπαρουτόμυλοι της Δημητσάνας
Τροφοδότης των όπλων της επανάστασης με πυρομαχικά ήταν κυρίως οι μπαρουτόμυλοι των Αφών Σπηλιοτόπουλου στην Δημητσάνα, που ήταν ουσιαστικά η έδρα της πρώτης ελληνικής πολεμικής βιομηχανίας. Σταδιακά όμως, το σκηνικό αυτό άλλαξε, όταν άρχισαν να φθάνουν φορτία ευρωπαϊκών όπλων από τα φιλελληνικά κομιτάτα (επιτροπές) που είχαν ιδρυθεί στις χώρες της Ευρώπης και εργάζονταν για την ενίσχυση της επανάστασης, καθώς και από τα λάφυρα που κυρίευσαν οι επαναστατημένοι Έλληνες από τον τουρκικό στρατό, ο οποίος είχε τα ίδια όπλα που έχουμε ήδη αναφέρει.
To πρώτο εργοστάσιο πυρομαχικών στο Ναύπλιο
O πρώτος τακτικός, στρατός της επανάστασης, χρησιμοποίησε το τουφέκιο με λόγχη τύπου CHARLEVILLE, γαλλικής προελεύσεως, μοντέλο 1777, εμπροσθογεμές, με μηχανισμό πυρόλιθου και διαμέτρημα 17,53 χιλιοστά. Επίσης, άρχισε να λειτουργεί από τον Σεπτέμβριο του 1825 στο Ναύπλιο, εργοστάσιο επισκευής τουφεκιών και πυροβόλων, αλλά και κατασκευής πυρομαχικών και βλημάτων πυροβολικού υπό τη διοίκηση του Γάλλου συνταγματάρχη Αρνώ, ο οποίος έφερε από την Γαλλία τα αναγκαία μηχανήματα και επιτελείο πυροτεχνουργών.
