Αναφερόμενοι στο παρελθόν, στο παρόν και το μέλλον, μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε, ότι οι μπεκάτσες θα αποτελούν πάντα το αντικείμενο του πάθους πολλών κυνηγών. Μήπως όμως άλλαξε η συμπεριφορά τους, ή είναι ο άνθρωπος που έχει αλλάξει;
«Πάνω από την πέρδικα υπάρχει το μπεκατσίνι, πάνω από το μπεκατσίνι υπάρχει η μπεκάτσα, πάνω από την μπεκάτσα, δεν υπάρχει τίποτα».
Αυτό το θαυμάσιο συγκριτικό παράδειγμα, το οποίο χρονολογείται περί το 1923, αποδίδεται στον Pierre d’ Applaincourt. Για να προκαλέσει το ενδιαφέρον των συγγραφέων εκείνης της εποχής, ήδη η μπεκάτσα θα πρέπει να είχε αναπτύξει μία συμπεριφορά έξυπνη και ασυνήθιστη. Σίγουρα και τότε οι κυνηγοί θα πρέπει να συναντούσαν συχνά μπεκάτσες πονηρές, πανούργες, οι οποίες κατάφερναν να τους ξεγελούν. Όπως και να’ χει το πράγμα, τόσο σε περίπτωση «ήττας» όσο και σε περίπτωση «νίκης» ακόμα και οι πρόγονοί μας έδειχναν να εκστασιάζονται από την τόσο φοβερή γοητεία, που ακόμα και σήμερα προκαλεί αυτό το κυνήγι.
Οι σημερινές μπεκάτσες είναι πιο «ανάλαφρες» από εκείνες του χτες;
Η νευρικότητα που προηγείται αρκετές φορές της φέρμας, έχει γίνει ένα μόνιμο χαρακτηριστικό της σύγχρονης μπεκάτσας; Ιδού η απορία. Είναι ποτέ δυνατόν, σε περίπου πενήντα χρόνια η βασίλισσά μας να είχε το χρόνο να προσαρμοστεί γενετικά και να δείχνει μία αυξημένη επιφυλακτικότητα;
Μιας και η επιστροφή στο παρελθόν δεν είναι δυνατή, καμία σύγκριση δεν μπορεί να θεωρηθεί έγκυρη, εκτός αν πρόκειται για δικές μας παρατηρήσεις, οι οποίες προέρχονται από 10, 20, 30 ή και 40 χρόνια εμπειρίας. Επειδή κάθε θήραμα είναι μοναδικό, κατά συνέπεια, μοναδική είναι και η συμπεριφορά του. Δεν έχουμε να κάνουμε με ένα θήραμα του οποίου ο τρόπος διαφυγής είναι προβλέψιμος, όπως για τα υπόλοιπα (σε γενικές γραμμές). Επιπλέον, για να θεωρηθεί μία σύγκριση έγκυρη και οριστική, θα έπρεπε να αφορά θηράματα ίδιας ηλικίας, που ακολουθούν την ίδια μεταναστευτική πορεία. Με άλλα λόγια, θα ήταν απαραίτητο να μελετήσουμε άτομα που γεννήθηκαν στην ίδια περιοχή, που θα συναντήσουν στο ταξίδι τους τις ίδιες δυσκολίες και τις ίδιες κλιματολογικές συνθήκες, που γλίτωσαν από τον ίδιο αριθμό κινδύνων, για να καταλάβουμε αν με την πάροδο των χρόνων, οι μπεκάτσες αντιδρούν διαφορετικά, για να καταλάβουμε αν η «καινούργια» μπεκάτσα, μπροστά στον ίδιο κυνηγό, στον ίδιο σκύλο και στις ίδιες συνθήκες, σήμερα, είναι πραγματικά πιο φοβισμένη από χθες.
Ποιους αφορά το φαινόμενο;
Όσοι έχουν τη δυνατότητα, κυρίως οικονομική, να ταξιδεύουν σε «εξωτικούς» προορισμούς για να κυνηγήσουν μπεκάτσες, είτε πρόκειται για την Κριμαία, είτε για το Ιράν, ή για άλλες χώρες, οι οποίες χαρακτηρίζονται από μία πολύ ασθενή κυνηγετική πίεση, αντιλαμβάνονται αμέσως ότι οι μπεκάτσες του σήμερα κρατάνε, δέχονται πολύ καλά τη φέρμα. Κι όμως, πρόκειται για θηράματα, τα οποία προέρχονται από τις ίδιες χώρες, οι οποίες θεωρούνται σαν «ντεπόζιτα» για την Δυτική Ευρώπη. Η μόνη διαφορά είναι η ηρεμία κατά την διάρκεια των περιπλανήσεών τους. Το ‘60 στην Ελλάδα αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη, υπήρχε το πολύ ένας μπεκατσοκυνηγός σε κάθε χωριό. Σήμερα, ως συνέπεια της έλλειψης ενδημικού θηράματος, σε αρκετές περιοχές, της μείωσης των περασμάτων της φάσας, υπάρχουν πολλοί περισσότεροι. Η μπεκάτσα είναι το μόνο «καθαρό» θήραμα που απέμεινε, στο οποίο προσηλυτίστηκε ένας μεγάλος αριθμός κυνηγών, που διαφορετικά, θα είχαν αφιερωθεί σε ένα άλλο είδος κυνηγίου.
Αλλά η όχληση δεν μπορεί να αποδοθεί αποκλειστικά στους μπεκατσοκυνηγούς. Είναι συνέπεια και της δράσης άλλων κυνηγών του δάσους, ή του πυκνού γενικότερα, ιδιαίτερα των ομάδων των γουρουνοκυνηγών, οι οποίες πολλές φορές είναι πολυάριθμες!
Το άθροισμα αυτών των καταστάσεων έχει σαν αποτέλεσμα ένα ωραίο πρωινό του χειμώνα να βρεθούμε μπροστά σ’ ένα θήραμα που, αντί να είναι συγκαταβατικό, όπως θα θέλαμε, είναι φευγαλέο, ένα φάντασμα του δάσους, συνηθισμένο πλέον να την «κοπανάει» μπροστά στον κίνδυνο που αντιπροσωπεύει ο άνθρωπος με τον σκύλο του, ιδιαίτερα αν έχει ήδη ακούσει κάποια ντουφεκιά.
Η σπουδαιότητα της ηλικίας
Σύμφωνα με το άτομο που έχουμε να κάνουμε, νεαρό ή ενήλικο, η συμπεριφορά μπορεί να είναι, η καλύτερα, πρέπει να είναι διαφορετική. Λογικά, θα πρέπει να είναι πιο εύκολο για μια νεαρή μπεκάτσα, η οποία έχει μικρότερη εμπειρία όσον αφορά τη μετανάστευση, που πρέπει να λογαριαστεί με τις πιθανές επιθέσεις από τα αρπακτικά, με τα καιρικά φαινόμενα και με την απειρία. Συχνά, όπως δείχνουν οι μελέτες – κυρίως Γάλλων ορνιθολόγων – οι νεαρές μπεκάτσες εκτελούν μεγάλες διαδρομές, σπρωγμένες από το μεταναστευτικό τους ένστικτο και όταν το πρωί «πιάνουν» κάπου, είναι πολύ κουρασμένες, κατά συνέπεια, το σκέφτονται δύο φορές όταν πρόκειται να ξανασηκωθούν, ακόμα κι όταν ένα άγνωστο κουδούνι ή ένας άγνωστος ήχος πλησιάζει επικίνδυνα. Αντίθετα, εκείνες με μεγάλη εμπειρία είναι πολύ πιο προσεκτικές στην κατάβασή τους και μετακινούνται σε σχέση με τις καιρικές συνθήκες. Σίγουρα είναι πιο ζωηρές αλλά και πιο επιφυλακτικές, γιατί είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν είναι πρώτη φορά που βλέπουν σκύλο και κυνηγό.
Δεν υπάρχουν κανόνες. Τα δάση και τα χωράφια καλύπτουν τόσο μεγάλες εκτάσεις, που μονάχα ένα μέρος από τις ταξιδιώτισσες θα πρέπει να αναμετρηθεί με κυνηγούς και σκύλους. Οι άλλες θα συνεχίσουν ήρεμες τη μετανάστευσή τους. Οι τελευταίες μπορούν να φτάσουν στο δεύτερο ή τρίτο ταξίδι τους, χωρίς να έχουν υποστεί προηγουμένως την παραμικρή παρενόχληση και μπορούν, συνεπώς, να δεχτούν πολύ καλά τη φέρμα. Αντίθετα, μια νεαρή μπεκάτσα, που σε κάθε της στάση ενοχλείται συστηματικά, θα γίνει μία μπεκάτσα πάρα πολύ δύσπιστη, με άλλα λόγια, μια μπεκάτσα «ελαφριά».
Η συμπεριφορά του κυνηγού
Η ίδια η ουσία του μπεκατσοκυνηγού είναι η εικόνα της μπεκάτσας στην οποία εποφθαλμιεί: ένα θήραμα μοναχικό και διακριτικό. Μεταξύ τους γίνεται μία έντιμη αναμέτρηση, στην οποία μετράνε κυρίως τα βασικά προσόντα του κυνηγού και του θηράματος. Για τον πρώτο, η διακριτικότητα, η ρευστότητα της κίνησης στο δάσος, η αυτοσυγκέντρωση. Για το δεύτερο ο μιμητισμός, η επιφυλακτικότητα, η ικανότητα του να εντοπίζει τον κίνδυνο. Ο μπεκατσοκυνηγός πρέπει να συγχωνεύεται με το περιβάλλον στο οποίο κινείται. Αν καταφέρει να μην είναι ένας εισβολέας, θα μπορέσει να δει και να πλησιάσει τα πράγματα. Με άλλα λόγια, ο άνθρωπος πρέπει να αφήνει έξω από το δάσος τον αστικοποιημένο του εαυτό και να ξαναβρίσκει εκείνον του εξερευνητή της φύσης, ουσιαστικό προσόν του κυνηγού.
Κι όμως ακόμα φερμάρονται
Κάθε χρόνο μου συμβαίνει μέσα σε μια μέρα να συναντήσω μπεκάτσες που δεν πλησιάζονταν με τίποτα, άλλες που δέχονταν για λίγο τη φέρμα και άλλες που για να σηκωθούν, έπρεπε να τις πατήσεις. Διαφορετικές λοιπόν συμπεριφορές την ίδια ακριβώς ημέρα.
Για να είμαι ειλικρινής, πείθομαι ολοένα και περισσότερο ότι η παρουσία του ανθρώπου δεν είναι επιθυμητή στη ζώνη όπου πραγματοποιείται η συνάντηση σκύλου – θηράματος. Σήμερα μου φαίνεται ότι η μπεκάτσα φοβάται περισσότερο τον άνθρωπο, παρά τον σκύλο, αντιστρέφοντας μια τάση καθιερωμένη πλέον. Θέλω να πω ότι οι πιο τολμηροί σκύλοι είναι πιο ευνοημένοι στην έρευνα μιας μπεκάτσας στο βάθος ενός φυλλοβόλου δάσους, σε σχέση με εκείνους τους σκύλους που κυνηγούν κοντά στον κυνηγό. Οι μπεκάτσες, που μόλις έχουν φτάσει, σκέφτονται αποκλειστικά την ξεκούραση και το φαγητό. Κατά συνέπεια, το πλησίασμά τους είναι πιο εύκολο, φτάνει να κινούμαστε διακριτικά. Οι πονηρεμένες μπεκάτσες δύσκολα μπλοκάρονται. Όλα όμως είναι σχετικά. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις όλα εξαρτώνται από την ποιότητα του σκύλου και από την εμπειρία του. Αν και η μπεκάτσα γνωρίζει πολύ καλά τον κίνδυνο που αντιπροσωπεύει το δίδυμο σκύλος – κυνηγός, η έρευνα και το πλησίασμα του σκύλου είναι καθοριστικά στοιχεία.
Το έχω πει και θα το λέω συνέχεια. Πολλές φορές λέμε ότι η μπεκάτσα δεν δέχεται, ενώ είναι ο σκύλος που δεν ξέρει να την πλησιάσει. Χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι ακόμα και το καλύτερο μπεκατσόσκυλο μπορεί να φερμάρει ένα φάντασμα.
