Η πρώτη που μας φιλοξένησε ήταν στον Αμάραντο του Κόζιακα, και η δεύτερη στην Αβδέλλα Γρεβενών. Στις τρεις δεκαετίες που ακολούθησαν είδαμε πολλές ακόμη, και όπου οι συνθήκες το επέτρεπαν, γινόμασταν απρόσκλητοι ”ενοικιαστές”… Οι έρημες καλύβες πάντα πρόσφεραν διαμονή και καταφύγιο σε όλους τους ανθρώπους του δάσους…  

Σπάνιες οι περιπτώσεις που μπορούσε κάποιος να μάθει τον ιδιοκτήτη, αφού οι περισσότερες ήταν κοινόχρηστες, τόσο στη χρήση, όσο και στην κατασκευή. Από όσες θυμάμαι, ξυλοκόποι ήταν οι πρώτοι που τις ”θεμελίωναν” για όσο διάστημα έμεναν υλοτομώντας στην περιοχή, για να γίνουν στην συνέχεια άτυπη κληρονομιά στο επόμενο συνάφι βουνίσιων… Κυνηγοί ήταν κατά το πλείστον οι επόμενοι ”διαχειριστές”, συχνά τσοπάνηδες με ελεύθερα κοπάδια αγελάδων, που ανέβαιναν μια στο τόσο να τα ελέγξουν, και σπανιότερα μελισσοκόμοι. Μια αλλαγή που εμφανίστηκε τα τελευταία χρόνια και συνεχίζεται ολοένα και συχνότερα, έχει να κάνει με συχνές ”καταλήψεις” από μέρους βοτανοσυλλεκτών, ατόμων δηλαδή που νόμιμα ή παράνομα μαζεύουν ποσότητες αρωματικών φυτών για εμπόριο.

Υλικά κατασκευής …

Τα κοινά χαρακτηριστικά όλων είναι: Τα ξύλα του σκελετού που προέρχονται κυρίως από οξιές, αριές, καστανιές ή γάβρα για αντοχή στο χρόνο, (και στην ανάγκη σημύδες και δρυς), το χοντρό νάιλον που διπλοπερασμένο εκτελεί χρέη τοιχοποιίας και γενικού ”περιτυλίγματος”, και τέλος η σκεπή, με καλάμια κατά προτίμηση, φτέρες και κλάρες, πάνω βέβαια από το ναύλον. Ενώ οι πρόσφατα κατασκευασμένες μαρτυρούν πως για την ”θεμελίωση” χρησιμοποιήθηκαν γεννήτρια και εργαλεία ρεύματος, και οι αμέσως προηγούμενες τουλάχιστον κάποιο αλυσοπρίονο, υπάρχουν ακόμα όρθιες μερικές παλαιότερες που παραπέμπουν σε πρωτόγνωρες κατασκευαστικές τεχνικές… Μόνο χειροπρίονα, τσεκούρια, σύρμα και πρόκες χρειάστηκαν για την ”ανέγερση”, κι όμως μέχρι και σήμερα, καμία θύελλα, χιονιάς ή καταιγίδα δεν κατάφερε να τις κουνήσει…

Όπου συναντήσει κάποιος μια τέτοια παλιά καλύβα, αξίζει να ακολουθήσει τους πελεκημένους κορμούς που με μορφή ευφυέστατου δικτύου μεταφέρουν νερό, συχνά και από αποστάσεις σχετικά μεγάλες, κι αν θέλει ας το καθαρίσει από φύλλα. 

Κανόνες λειτουργίας…

Οι κυνηγετικές προτιμήσεις αφορούν κυρίως τις καλύβες εκείνες που βρίσκονται σε κυνηγότοπους ”πλούσιους” θηραματικά, αλλά ταυτόχρονα μη προσεγγίσιμους από τροχοφόρα, σε σημεία τελείως απομονωμένα, δίχως αγροκτηνοτροφικό ενδιαφέρον. Όσες χρησιμοποιούνται από όποιον προλάβει, συνήθως τον επόμενο χειμώνα δεν βρίσκονται στην καλύτερη κατάσταση, εκτός κι αν οι τελευταίοι ”ένοικοι” ήταν μερακλήδες… Υπάρχουν όμως και μερικές που σταδιακά πέρασαν στην ”ιδιοκτησία” κάποιου κυνηγετικού συλλόγου. Σε αυτές,  πάντα πάνω σε κάποια τάβλα που κρέμεται με σύρματα από ψηλά, (για τον φόβο ποντικών), ή μέσα στο λεγόμενο φανάρι, υπάρχουν κονσέρβες, όσπρια, ζάχαρη, παξιμάδια, λάδι, κεριά, σπίρτα, οινόπνευμα, ασπιρίνες, φαρμακείο με τα κυρίως βασικά, και διάφορα άλλα είδη πρώτης ανάγκης. Σίγουρα, σε κάποια γωνιά, θα υπάρχει επίσης και η πινακίδα που αναφέρει: Φίλε κυνηγέ, διαβάτη. Χρησιμοποίησε όσα σου χρειάζονται, φρόντισε όμως να αντικατασταθούν για να τα ξαναβρείς… Σε τέτοιες καλύβες γνωρίσαμε κυνηγούς κυρίως πέρδικας και φάσσας, που φεύγοντας άφηναν πίσω τους Χ3 ότι κατανάλωσαν, και βέβαια άλλους που αναχωρώντας έπαιρναν και μαζί τους…

Θέρμανση και επίπλωση…

Σε κάποιες καλύβες, και συχνότερα σε όσες έχουμε συναντήσει προς τα Πομακοχώρια της Ξάνθης, και σε πλαγιές του Μπέλες και του Καϊμακτσαλάν, υπήρχε και θέρμανση. Μασίνες τις αποκαλούν στον βορρά, και πρόκειται για ξυλόσομπες που έχοντας και χώρο φούρνου μοιάζουν με κουζίνες. Καταναλώνουν λίγα ξύλα σε συρταρωτό χώρο καύσης, ετοιμάζουν φαγητό, καφέ, ή ρόφημα και πάνω στις επιφανειακές μαντεμένιες πλάκες τους και από θέρμανση = φούρνος… Ένας άλλος τύπος που απαντιέται συχνά, είναι οι αυτοσχέδιες σόμπες από παλαιά θερμοσίφωνα. Όποια κι αν είναι, όλοι μας καταλαβαίνουμε την σημασία της θέρμανσης σε τέτοιες περιοχές. Η ”πατέντα” όλη όμως βρίσκεται στο σημείο που το μπουρί βγαίνει από την οροφή. Κάποιες πρόσθετες κυκλικές λαμαρίνες, συνήθως από βαρέλια, το κρατούν σε απόσταση από τα εύφλεκτα υλικά, ενώ στα σημεία εκείνα το μπουρί είναι τυλιγμένο με κοτετσόσυρμα και σοβαντισμένο με πηλό. Βέβαια όλες στα σημεία αυτά στάζουν σε δυνατή βροχή, ωστόσο το σπουδαίο είναι ότι δεν καίγονται. Έπιπλα στις ”νεότερες” καλύβες υπάρχουν σύγχρονα. Κρεβάτια ξύλινα και αναδιπλούμενα μεταλλικά, καρέκλες, πτυσσόμενα τραπέζια, και γενικά ότι περίσσευε στο σπίτι, χωρούσε στην καλύβα και κουβαλιόταν στα χέρια, εκεί έβρισκε την θέση του.

Οι παλαιότερες συνεχίζουν ”αρχέγονες”… με αυτοσχέδια κατασκευασμένα τα πάντα από κορμούς και κλαδιά, με τα κρεβάτια να διαθέτουν παχύ ”στρώμα” με φύλλα από καλαμπόκια, καλάμια και φτέρες, ανακατεμένα με αποξηραμένα κλαδάκια ρίγανης, μέντας ή λεβάντας, βότανα που διώχνουν τα έντομα. Άχυρα δεν χρησιμοποιούσαν πουθενά επειδή πιάνουν ψύλλους.

Οι ”δικές μας” καλύβες…

Οι περισσότερες αναμνήσεις προέρχονται από καλύβες που μας πρόσφεραν στέγη συχνότερα, και για εποχές κυρίως μεταξύ Οκτώβρη και Νοέμβρη. Στην κορυφή όλων τα διάφορα καλύβια των ξυλοκόπων του Νευροκοπίου Δράμας, που βρίσκαμε από το 1500, ως την Σκαλωτή και τα ερείπια του Βουνοχωρίου. Αξίζει να αναφερθεί ότι μέχρι και τις προ κρίσης εποχές, οι περιοχές αυτές στα μπασίματα φάσσας και μπεκάτσας τελούσαν υπό ”κατάληψη” από Ζακυνθινούς κυνηγούς. Όσοι δεν γνωρίζουν, σίγουρα αδυνατούν να φανταστούν τι γινόταν… Ανάμεσά τους ξεχώριζαν και μερικοί θιασώτες της απομόνωσης, που ακόμη κι αν υπήρχαν διαθέσιμα κρεβάτια στους Ποταμούς, ή στου Θεολόγη, εκείνοι προτιμούσαν να επισκευάσουν κάποια εγκαταλειμμένη καλύβα για να μείνουν σ΄ αυτήν. Υπήρχε για παράδειγμα η τριμελής παρέα του Γιάννη Καμπίτση, που φτάνοντας, είχαν πάντα μαζί τους ρολά νάιλον, πρόκες, γωνιές και εργαλεία μπαταρίας, απαραίτητα  στην ”αναστήλωση”… Όμορφες στιγμές επίσης περάσαμε μέχρι το 2014 που έπεσε, στην καλύβα του Καϊμακτσαλάν, κοντά στους Προμάχους, ενώ  οι δύο μεγαλύτερες και καλοστέριωτες που έχω να θυμάμαι, είναι ψηλά στον Λειβαδίτη της Ξάνθης, και στο Αετοβούνι του Μπέλες, πολύ δυτικότερα από το Νέο Πετρίτσι.