Τρεις… υπόγειες αποικίες μελισσοφάγων στην Καρδίτσα, αποκαλύπτουν συνήθειες και συμπεριφορές μιας υπέροχης κοινωνίας πουλιών

Ούτε μιας ημέρας έρευνα δεν χρειάστηκε για να βρω τρεις διαφορετικές αποικίες με φωλιές μελισσοφάγων στην Καρδίτσα: η μία στην Καράμπαλη, η άλλη στην Ψαθοχώρα και η τρίτη στον ποταμό Μέγα, μεταξύ Μακρυχωρίου και Προαστίου.

Τρύπες μέσα στο χώμα!

Ξέρετε πως είναι οι φωλιές των μελισσοφάγων; Τρύπες… μέσα στο χώμα, τις περισσότερες φορές διάσπαρτες σε όχθες ποταμών και καναλιών, όπου το χώμα είναι αμμώδες και μαλακό. Τα ίδια τα πουλιά με τις φωνές τους και το πήγαινε – έλα μαρτυρούν τη θέση τους. Και είναι τόσο χαρακτηριστικό αυτό το κράξιμο, που γεμίζει τον αέρα!

Την ίδια στιγμή τα πουλιά, πολύχρωμα και αεικίνητα ανεμίζουν πάνω από τα σύρματα, γεμίζοντας με αναρίθμητες “πινελιές” το γαλάζιο φόντο. Κάθε χρόνο από τον Απρίλιο μέχρι και το Σεπτέμβριο, ο ουρανός του Θεσσαλικού κάμπου γεμίζει από τα χρώματα και… τα “ακροβατικά” των μελισσοφάγων! Αν και τα περισσότερα πουλιά του είδους είθισται να τα συναντά κανείς στα κυνήγια του ορτυκιού και του τρυγονιού τον Αύγουστο, οι μελισσοφάγοι μεταναστεύουν στα δικά μας μέρη από την άνοιξη.

Και εδώ “τοπιάζουν” για να αναπαραχθούν! Όταν φτάνουν τα σμήνη τους από την Αφρική, ψάχνουν αμμουδερά σημεία με χαμηλό υψόμετρο για να στήσουν τις αποικίες τους, να φωλιάσουν και να γεννήσουν…

Οι καθημερινές συνήθειες

Οι φωλιές τους είναι… τρύπες η μία δίπλα στην άλλη, στην όχθη κάποιου καναλιού με, σχεδόν, στάσιμο νερό. Αυτό ακριβώς συμβαίνει σε απόσταση μικρότερη των 50 μέτρων, από τα πρώτα σπίτια του χωριού Ψαθοχώρα της Καρδίτσας… Σε αυτές τις τρύπες με οδήγησαν οι ίδιοι οι μελισσοφάγοι, καθώς είναι δύσκολο να περάσει απαρατήρητη η κινητικότητά τους, καθώς πηγαινοέρχονται στις φωλιές για να ταΐσουν τα μικρά τους.

Και οι φωλιές τους είναι πάντα δίπλα στο νερό και σε άμμο, γιατί οι μελισσοφάγοι έχουν ανάγκη…το πρωινό μπάνιο και τα “αμμόλουτρα”! Έπειτα από τη βουτιά στο νερό, συνηθίζουν να κάθονται στα σύρματα της ΔΕΗ για να ζεσταθούν και να στεγνώσουν στον ήλιο. Στη συνέχεια, τα πουλιά θα δαπανήσουν χρόνο για να περιποιηθούν τα φτερά τους και να ξύσουν το σώμα τους… Αυτό είναι κάτι που αποτελεί μία καθημερινή διαδικασία για τους μελισσοφάγους, προκειμένου να απαλλαγούν από τα εξωπαράσιτα (μόνιμο πρόβλημα για πουλιά που φωλιάζουν σε τρύπες στη γη, όπως οι μελισσοφάγοι). Το νερό, πάντως, τους φέρνει και την τροφή… στην πόρτα τους. Παρά το όνομά τους, η διατροφή τους αποτελείται περισσότερο από άλλα έντομα, παρά από μέλισσες. Όσο τους παρατηρούσα εγώ στις εφορμήσεις τους, οι λιβελλούλες, οι σφήκες, οι πεταλούδες, οι ακρίδες και άλλα μικρά έντομα, ήταν ο “στόχος” τους…

“Ακροβατικά” στις πτήσεις

Ωστόσο, η… “ρετσινιά” του μελισσοφάγου θα τον συνοδεύει πάντα, στη συνείδηση όσων έχουν κυψέλες και μελίσσια. Οι μελισσοκόμοι λένε πως ένας σμήνος τέτοιων πουλιών γύρω από τις κυψέλες τους, μπορεί να οδηγήσει τις μέλισσες μέχρι… και σε θερμοπληξία, καθώς τα έντομα δεν πάνε ούτε για νερό! Λένε ότι ο μελισσοφάγος μπορεί να εντοπίσει μία μέλισσα ή μία σφήκα, από απόσταση εκατό μέτρων! Και είναι πουλιά που ειδικεύονται στη σύλληψη εντόμων στον αέρα, σε ένα κυνήγι – επίδειξη “ακροβατικών ικανοτήτων”: πετούν από πάνω προς τα κάτω σε κάθετες εφορμήσεις, πετούν κυκλωτικά γύρω από το θύμα τους ή από κάτω προς τα πάνω, καταδιώκοντας με επιταχύνσεις και… “φρενάρισμα” στον αέρα. Άλλες φορές στέκονται σε ένα κλαδί που εξέχει από τα άλλα, και μόλις περάσει κάποιο έντομο… εφορμούν και το πιάνουν.

Η κοινωνικότητα και η στενή συνεργασία που υπάρχει μεταξύ τους, βοηθάει τους μελισσοφάγους να εντοπίζουν πολύ γρήγορα τις περιοχές με αρκετή τροφή.

Όταν κράζουν οι μελισσοφάγοι αντηχεί όλος ο τόπος, χωρίς τις περισσότερες φορές να τους βλέπεις… Κι όμως, το κοπάδι των μελισσουργών αιωρείται ψηλά και κάνει κύκλους, χρησιμοποιώντας τα θερμά ρεύματα για να μην δαπανούν ενέργεια.  

Η… υφαρπαγή των νεοσσών

Πριν τη δεκαετία του ΄70, οι μελισσοφάγοι έπεφταν θύματα της ομορφιάς τους. Τότε, υπήρχε ακόμα στα μέρη μας η μόδα του βαλσαμώματος, και οι πιτσιρικάδες της εποχής έβγαζαν… “χαρτζιλίκι” με αυτά τα όμορφα πουλιά. Έψαχναν στις όχθες του ποταμού Καλέντζη για φωλιές – τρύπες με καλοσχηματισμένους νεοσσούς, προκειμένου να τους βαλσαμώσουν και στη συνέχεια να τους πουλήσουν (συνήθως σε κάποιο γιατρό ή σε ανώτερο δημόσιο υπάλληλο, που μπορούσαν να πληρώσουν).

Μόνο που τους μελισσοφάγους δεν τους έψαχναν μόνο τα πιτσιρίκια, αλλά… και οι νυφίτσες και τα φίδια! Και για να αποφύγουν το συναπάντημα με κάποια οχιά, έβαζαν πρώτα ένα καθρεπτάκι για να δουν τι υπάρχει μέσα στη φωλιά, πριν βάλουν το χέρι τους… Επειδή, μάλιστα, δεν χωρούσε το χέρι τους να πιάσουν τους νεοσσούς, διάλεγαν τις φωλιές που ήταν κοντά στην κορυφή του αναχώματος. Έπειτα, έσκαβαν από πάνω για να φτάσουν… μέχρι τα μικρά.

Σήμερα, ευτυχώς, οι μελισσουργοί δεν κινδυνεύουν από τέτοιες “επιχειρήσεις”…