Πόσο ικανό είναι ένα πολύ μικρό μαχαίρι τσέπης για πραγματική χρήση επιβίωσης στο ύπαιθρο, εάν δεν υπάρχει διαθέσιμο ένα μεγαλύτερο μαχαίρι;
• του Κώστα Λακαφώση
Ας ξεκινήσουμε ξεκαθαρίζοντας από την αρχή πως δεν υποστηρίζουμε ότι κάποιος μπορεί να ξεκινήσει για το βουνό χωρίς τα σωστά εφόδια, βασιζόμενος μόνο σε ένα μικρό μαχαιράκι που θα έχει στην τσέπη του. Όμως, ένα τέτοιο μικρό μαχαίρι είναι το δεύτερο ή το τρίτο μαχαίρι που έχει κανείς μαζί του για να συμπληρώνει τον εξοπλισμό του και δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που θα αναγκαστεί κανείς να χρησιμοποιήσει το μικρό του μαχαίρι αντί για το μεγάλο.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η περίπτωση φίλου της στήλης που προ ετών, σε χειμερινή κυνηγετική εξόρμηση, έχασε το βασικό μαχαίρι του πάνω στο πέρασμα ενός στενού και απόκρημνου περάσματος. Ένας ελβετικός σουγιάς που είχε ξεχαστεί στον πάτο του σακιδίου του, έσωσε την κατάσταση και όλα πήγαν καλά, ειδικά με τη βοήθεια του πολύ καλού πριονιού που είχε ο ελβετικός σουγιάς. Η λάμα χρειαζόταν μόνο λίγη προσοχή (ήταν από τα παλιά, κλασικά μοντέλα χωρίς κλείδωμα ασφαλείας της λάμας), αλλά σε τέτοιες περιπτώσεις προσαρμόζεσαι σε αυτά που έχεις στη διάθεσή σου και πορεύεσαι ανάλογα.
Εκτός από την απώλεια του βασικού μαχαιριού όμως, ας μην ξεχνάμε και τις περιπτώσεις που μία ξαφνική αλλαγή του καιρού, μία βλάβη σε ένα όχημα ή κάποια έκτακτη κατάσταση μας βάζει σε κατάσταση ανάγκης εκεί που δεν το περιμέναμε. Ειδικά όσοι ζουν σε ορεινές περιοχές, γνωρίζουν πολύ καλά ότι ο χειμώνας δεν αστειεύεται και μπορεί κανείς να ξεκινήσει για μία εκδρομή προς ένα μοναστήρι ή μία όμορφη περιοχή και ξαφνικά να βρεθεί κολλημένος σε λάσπες ή χιόνια, σε σημείο που δεν υπάρχει κάλυψη δικτύου για το κινητό τηλέφωνο και με την ανάγκη να πάρεις την τύχη στα χέρια σου.
Άσχετα πάντως, με τις συνθήκες ή τους λόγους που οδηγούν κάποιον να είναι μακριά από τον πολιτισμό και να βασίζεται στο (μικρό) μαχαίρι του, ας δούμε τις παραμέτρους από τις οποίες εξαρτάται η τελική επιτυχία.
Και για να ορίσουμε τον όρο “επιτυχία” στη συγκεκριμένη περίπτωση, θα λέγαμε ότι σε μία κατάσταση όπου δεν έχουμε από πριν προσχεδιάσει τα πάντα και δεν έχουμε επιλέξει κάθε κομμάτι του εξοπλισμού μας, σε μία τέτοια έκτακτη κατάσταση επιτυχία θα είναι να επιστρέψουμε στο σπίτι μας ασφαλείς, έχοντας κάνει όσο το δυνατόν πιο εύκολα τη δουλειά μας, αποφεύγοντας επιπλέον ατυχήματα και τραυματισμούς.
Για να χωρίσουμε τα χαρακτηριστικά του μαχαιριού σε τομείς, θα πρέπει να περάσουμε από τη λάμα, τη λαβή, αλλά και το σύστημα κλειδώματος (αν υπάρχει). Από αυτά τα χαρακτηριστικά εξαρτάται η ευκολία και η αποτελεσματικότητα με την οποία θα κάνουμε τη δουλειά μας (δεδομένου ότι σε μία κατάσταση όπως αυτή που περιγράφουμε, εύκολα ή δύσκολα θα αναγκαστούμε να κάνουμε τη δουλειά μας, αφού δεν έχουμε την επιλογή να διαλέξουμε ένα καλύτερο εργαλείο για κάθε χρήση).
Χωρίς να εξαντλήσουμε όλες τις πιθανότητες, ας σκεφτούμε σε τι θα μπορούσε να μας χρειαστεί ένα μαχαίρι σε μία κατάσταση επιβίωσης στο βουνό.
Το πρώτο και πιο σημαντικό είναι η φωτιά: ανάλογα με την περιοχή που βρισκόμαστε και την εποχή του χρόνου, το άναμμα μιας φωτιάς μπορεί να είναι από πανεύκολο έως και πολύ δύσκολο, αλλά για κάθε περίπτωση μας χρειάζεται ένα μαχαίρι. Αν δεν έχουμε στη διάθεσή μας ένα μεγάλο μαχαίρι επιβίωσης, θα τα καταφέρουμε και με ένα μικρό, αρκεί να έχουμε λίγη παραπάνω υπομονή.
Αν χρειαστεί να κόψουμε μεγάλα κλαδιά, ξεκινάμε ρίχνοντας το βάρος μας για να λυγίσουμε το κλαδί, και ταυτόχρονα αρχίζουμε να κόβουμε μία (όλο και πιο βαθιά) εγκοπή σχήματος V στο σημείο που θέλουμε να κοπεί το κλαδί.
Αν βρεθούμε σε βροχή, το μοναδικό στεγνό ξύλο θα βρεθεί στο εσωτερικό από ξεραμένους κορμούς και χοντρά ξύλα. Για να σκίσουμε ένα τέτοιο ξύλο, θα χρειαστεί να χτυπήσουμε το μαχαίρι μας για να ξεκινήσει η εγκοπή, αλλά δεν θα πρέπει να το ζορίσουμε πολύ λυγίζοντάς το σαν να είναι λοστός. Υπάρχει πιο ασφαλής τρόπος να σκίσουμε ένα ξερό κούτσουρο: πελεκάμε μία ξύλινη σφήνα (σαν αυτές που στηρίζουν τις πόρτες στο σπίτι μας) και τη χτυπάμε με μία βαριά πέτρα μέσα στην εγκοπή που ξεκινήσαμε με το μαχαίρι μας και το ξύλο σκίζεται αποκαλύπτοντας στεγνό και εύφλεκτο εσωτερικό.
Για να ξεκινήσει η φωτιά, αν δεν έχουμε έτοιμο υλικό όπως π.χ. ξερές πευκοβελόνες, χρειαζόμαστε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη επιφάνεια εύφλεκτου υλικού, άρα θέλουμε ένα κοφτερό μαχαίρι με ίσια κόψη (όχι πριονωτό) για να φτιάξουμε λεπτά και μακριά πριονίδια από όποιο σκληρό και εύφλεκτο ξύλο έχουμε στη διάθεσή μας.
Περίπου τα ίδια ισχύουν και για την κατασκευή προσωρινού καταφυγίου: μπορούμε να κόψουμε αρκετά χοντρά κλαδιά για το καταφύγιό μας ακόμα και με πολύ μικρό μαχαίρι, αρκεί αυτό να είναι αρκετά κοφτερό και βέβαια να έχουμε την υπομονή για 3-4 λεπτά να πελεκήσουμε την κατάλληλη εγκοπή ώστε να σπάσει το κλαδί στο σημείο που θέλουμε.
Αυτές είναι οι πιο “βαριές” εργασίες που ίσως χρειαστεί να γίνουν και με όλα αυτά υπ’ όψιν, ας δούμε τα χαρακτηριστικά του μικρού μας μαχαιριού για να δούμε τι λειτουργεί καλύτερα και τι όχι.
Ξεκινώντας από τη λάμα, το πιο βασικό, φυσικά, είναι να είναι κοφτερή και να είναι κατασκευασμένη από κάποιο αξιοπρεπές ατσάλι. Τα πολύ φθηνά πακιστανικά και κινέζικα σουγιαδάκια δεν θα μας βοηθήσουν ιδιαίτερα και θα λέγαμε ότι η ελάχιστη προδιαγραφή είναι ένα μαχαίρι μεσαίας κατηγορίας από ατσάλι τουλάχιστον σειράς 420 ή 440 (ενώ οτιδήποτε καλύτερο είναι φυσικά ευπρόσδεκτο).
Για το σχήμα της λάμας, ας πάρουμε ένα καλό παράδειγμα από τα κλασικά φινλανδικά μαχαίρια, με ίσια κόψη και μικρή καμπύλη λίγο πριν τη μύτη, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι και άλλα σχήματα λάμας δεν θα μας εξυπηρετήσουν σε μία τέτοια κατάσταση. Απλώς, το κλασικό σκανδιναβικό σχήμα φαίνεται να είναι πιο ταιριαστό σε περισσότερες εργασίες σχετικές με το ξύλο.
Όσο για το δίλημμα “ίσια κόψη ή οδοντώσεις”, εδώ φαίνεται ότι η λύση “μισό-μισό” είναι η καλύτερη, γιατί συνδυάζει τα καλά και των δύο κόψεων: καθαρές τομές ακριβείας και ωραία μακριά πριονίδια για προσάναμμα με την ίσια κόψη, αλλά και βοήθεια στο “πριόνισμα” όταν φτιάχνουμε εγκοπή σε χοντρό ξύλο (και μικρότερη απαίτηση ακονίσματος) με την πριονωτή κόψη. Η λαβή του μαχαιριού, ειδικά όταν μιλάμε για μία τέτοια “βαριά” χρήση, είναι εξίσου σημαντική με τη λάμα.
Θα μπορούσαμε να πούμε μάλιστα, χωρίς να υπερβάλουμε καθόλου, ότι αν είναι να διαλέξουμε ανάμεσα σε ένα μαχαίρι με υψηλής τεχνολογίας λάμα από πανάκριβο ατσάλι αλλά με λεπτή, άβολη και σκληρή λαβή και σε ένα άλλο που έχει λάμα από μεσαίας κατηγορίας ατσάλι αλλά μεγάλη, ανατομική και σίγουρη λαβή, θα πρέπει να προτιμήσουμε το δεύτερο!
Ειδικά όταν μιλάμε για μικρά μαχαίρια, όπου το πιάσιμο είναι δυσκολότερο και η δύναμη που πρέπει να βάλουμε είναι μεγαλύτερη, η (όσο το δυνατόν) ανατομική λαβή που προσφέρει σίγουρο πιάσιμο χωρίς σκληρές ακμές που να τραυματίζουν το χέρι και χωρίς κίνδυνο να μας γλιστρήσει το μαχαίρι και να κοπούμε, είναι ακόμα πιο σημαντικός παράγοντας από την ποιότητα του ατσαλιού της λάμας.
Όσο για το κλείδωμα της λάμας (αφού τα περισσότερα μικρά μαχαίρια είναι πτυσσόμενα), αυτό είναι ένας σημαντικός παράγοντας ασφάλειας και προστασίας μας από τραυματισμούς, αλλά δεν είναι απόλυτο κριτήριο επιλογής μαχαιριού: ακόμα και με έναν ελβετικό σουγιά που δεν κλειδώνει, εάν αναγκαστούμε από τις συνθήκες, θα κάνουμε τη δουλειά μας, απλώς προσέχοντας περισσότερο.
Πάντως, ένα πραγματικά σίγουρο κλείδωμα (όπως π.χ. το frame lock που συναντάμε σε κάποια ακριβά μαχαίρια πολύ καλής ποιότητας) είναι ένα παραπάνω στοιχείο ασφάλειας και αξιοπιστίας. Ούτως ή άλλως, πάντως, ξεκινάμε από τη σκέψη ότι κανείς θα πρέπει να είναι προσεκτικός όταν βρεθεί μόνος στο ύπαιθρο με ένα μικρό μαχαίρι και να το μεταχειρίζεται με τη δέουσα προσοχή, χωρίς να ζορίζει το κλείδωμα της λάμας και γενικώς χωρίς να προκαλεί την τύχη του.
Διαβάζοντας κανείς όλα τα παραπάνω, ίσως να σκεφτεί ότι η καλύτερη λύση, τελικά, θα ήταν ένα πολυεργαλείο και όχι ένα απλό μικρό μαχαίρι.
Έτσι ακριβώς σκέφτονται όλοι εκείνοι που αντικαθιστούν το βοηθητικό μικρό μαχαίρι με ένα πολυεργαλείο που μεταφέρεται μονίμως στη θήκη του στη ζώνη ή στο ντουλαπάκι του αυτοκινήτου και δεν μπορεί κανείς να διαφωνήσει με αυτό το σκεπτικό-αρκεί να έχει αποφασίσει ότι δεν τον ενοχλεί το βάρος και η θήκη, έτσι ώστε να έχει το πολυεργαλείο κοντά του παντού και πάντοτε. Αλλιώς, το μικρό μαχαιράκι που έχουμε κρεμασμένο στα κλειδιά μας είναι πολύ καλύτερο από το πολυεργαλείο που ξεχάσαμε στο σπίτι μας…
