Το ψάρεμα των χταποδιών από στεριά και από βάρκα
Αν και πρόσφατα το χταπόδι αναδείχθηκε ως ένα από τα πιο έξυπνα πλάσματα της θάλασσας, στο ψάρεμά του δεν δικαιολογεί αυτήν τη φήμη του…
Του Μιχάλη Μαντά
Η κολπάδα ή πραγκαρόλα, με την οποία ψαρεύεται αποκλειστικά και μόνο το χταπόδι, είναι ένα ψάρεμα πολύ απλό, που γίνεται από βάρκα. Η κολπάδα αποτελείται από ένα νήμα (έστω και απλό σπάγκο) 40 – 50 μέτρων, στην άκρη της οποίας κατασκευάζουμε και προσαρτούμε μια αρματωσιά από μεσηνέζα Νο 50-60 mm ή νήμα λευκό. Στις θηλιές «περνάμε» ψάρια, κατά προτίμηση άσπρα, (σπάρους, σαυρίδια, γόπες, κεφάλους κ.α.), βάζοντας τη θηλιά μέσα στο στόμα και περνώντας την από την ουρά ώστε να διπλώσει στο κεφάλι του ψαριού, και για βαρίδι κρεμάμε στην θηλιά της αρχής ένα κομμάτι αλυσίδας βάρους μέχρι μισού κιλού.
Αυτήν την πετονιά την σέρνουμε στον βυθό της θάλασσας με πολύ μικρή ταχύτητα, περίπου 0,5 μιλίου. Είτε από το σκάφος που κινείται, είτε, αν το σκάφος είναι αρόδου, κουνώντας λίγο το χέρι μας μπρος πίσω για να κουνιούνται και τα ψάρια που αποτελούν το δόλωμα που γυαλίζει, ώστε να τα δει το χταπόδι και να επιτεθεί.
Την «σφίγγουν» στην… αγκαλιά τους
Αυτό συμβαίνει συχνότερα τους κρύους μήνες του χειμώνα και αραιότερα όσο ο καιρός ζεσταίνει. Τότε, από τα μέσα του φθινοπώρου μέχρι τις αρχές της άνοιξης, τα χταπόδια σαλτάρουν όλο και περισσότερο όσο ο καιρός κρυώνει και αρπάζουν την κολπάδα, σφίγγοντας στην «αγκαλιά» τους το δόλωμα μη τυχόν και το χάσουν. Εμείς το καταλαβαίνουμε αμέσως αυτό από τη διαφορά του βάρους της κολπάδας, οπότε αφού την αφήσουμε για λίγο ώστε να την πιάσει για τα καλά το θύμα, αρχίζουμε να την σηκώνουμε αργά – αργά και σταθερά, φέρνοντας το χταπόδι κοντά στη βάρκα. Λίγο πριν ξενερίσει, (αυτό δεν πρέπει να γίνει, γιατί τότε το χταπόδι μπορεί να «αμολήσει» την κολπάδα), το συλλαμβάνουμε με την απόχη. Αν παρ’ ελπίδα συμβεί κάποιο ατύχημα και την κρίσιμη στιγμή το χταπόδι αποφασίσει για κάποιο λόγο να αφήσει την κολπάδα, δεν χρειάζεται να ανησυχήσουμε καθόλου. Αν την ξαναρίξουμε στο νερό, αυτό σύντομα θα επαναλάβει το ίδιο σκηνικό, προσπαθώντας ντε και καλά να αυτοκτονήσει.
Η μόνη περίπτωση που το χταπόδι δεν θα επανέλθει, είναι εάν φεύγοντας καταφέρει να αποσπάσει κάποιο από τα δολώματα της κολπάδας. Αυτός είναι και ο λόγος που πρέπει να δένουμε τα δολώματα όσο μπορούμε πιο καλά για να μην μπορεί να τα αποσπάσει.
Ο κακός χαμός στη βάρκα
Το μόνο κακό αυτού του ψαρέματος είναι ο κακός χαμός που γίνεται στη βάρκα, όταν αυτός ο άριστος ουζομεζές ανεβεί επάνω της, ο οποίος είναι τόσο χειρότερος όσο μεγαλύτερο είναι το θύμα. Το χταπόδι δεν μαζεύεται με τίποτα. Προσπαθεί να σκαρφαλώσει παντού, ακόμη και πάνω μας, αμολάει μελάνια και σάλια λερώνοντας τα πάντα κι αν είναι αρκετά μεγάλο μπορεί και να μας τυλίξει και να μας αφήσει μερικά σημάδια στο δέρμα. Ένας καλός τρόπος για να το συνετίσουμε, είναι να του καρφώσουμε μια μαχαιριά ανάμεσα στα μάτια και να το βάλουμε για λίγο μέσα σε κάποιο δοχείο που να διαθέτει σκέπασμα. Καλό γι’ αυτή τη δουλειά είναι και το ψυγείο με τις παγοκύστες. Συμπληρώνοντας αυτό το γρήγορο… μάθημα, να σημειώσω και μερικά ακόμη ενδιαφέροντα.
- Κατά την κατασκευή της κολπάδας πρέπει να προσέξουμε το εξής: Η απόσταση του πρώτου παράμαλλου από το σημείο πρόσδεσης της αλυσίδας πρέπει να είναι τουλάχιστον 50 – 60 εκατοστά. Επίσης ότι δεν πρέπει να αφήνουμε πολύ νήμα ώστε η κολπάδα να ψαρεύει πολύ πίσω από τη βάρκα και να σέρνεται ολόκληρη η αρματωσιά στο βυθό αλλά όσο γίνεται πιο «απίκο» ώστε η κολπάδα να στέκεται σχετικά «όρθια» σε σχέση με το βυθό. Και τα δύο αυτά υποχρεώνουν το χταπόδι να εγκαταλείψει το βυθό ώστε να μπορέσει να πιάσει το δόλωμα και αυτό είναι πολύ σημαντικό γιατί αν το χταπόδι καταφέρει να πιάσει το δόλωμα χωρίς να αφήσει το θολάμι του, τότε δύσκολα θα το ξεκολλήσουμε από εκεί και το πιθανότερο είναι να καταφέρει να πάρει το ψάρι και να χαθεί.
- Μπορεί να ακούσετε ότι ο λόγος που χρησιμοποιούμε αλυσίδα αντί για κάποιου είδους βαρίδι, είναι ότι η αλυσίδα κροταλίζει κάνοντας κάποιου είδους ήχο που προσελκύει το χταπόδι. Τίποτε τέτοιο δεν συμβαίνει. Απλά η αλυσίδα προτιμάται σαν βαρίδι γιατί είναι πολύ ευέλικτη και δεν κολλάει εύκολα πουθενά, αυτός είναι ο λόγος.
Δόλωμα ακόμη και πόδια από κοτόπουλα
- Αντί για ψάρια μπορείς να βάλουμε για δόλωμα κομμάτια (λωρίδες) από χοιρινό λίπος, πόδια από κοτόπουλα και ότι άλλο άσπρο μας κατέβει. Κατά πάσα πιθανότητα το χταπόδι δεν θα πει όχι σε κανένα από αυτά τα δολώματα. Και εγώ και πολλοί άλλοι έχουμε πιάσει χταπόδια ακόμη και με μια άσπρη πέτρα. Σε καμία περίπτωση δεν υπάρχει λόγος να ξοδευτούμε διαθέτοντας χρήματα για να αγοράσουμε κάποια έτοιμη κολπάδα που να παριστάνει καβούρι ή οτιδήποτε άλλο.
- Η κολπάδα ψαρεύεται πιο εύκολα σε σχετικά ρηχά νερά, μέχρι 10-15 μέτρα, χωρίς όμως να αποκλείονται και τα βαθύτερα.
Το ψάρεμα από τη στεριά
Το ψάρεμα των χταποδιών από τη στεριά γινόταν κυρίως σε ντόκους λιμανιών με χταποδιέρα, ένα εργαλείο που πλέον δεν το βρίσκεις πουθενά. Ήταν μια σαλαγκιά με μολύβι, πάνω στην οποία ο ψαράς κάρφωνε σαν δόλωμα τα έντερα ενός χταποδιού, διάφορα ψάρια κ.λπ. Στην πατρίδα μου το Ναύπλιο, το ψάρεμα αυτό το έκανε ένας φτωχός ηλικιωμένος άνθρωπος του οποίου το όνομα δεν το έμαθα ποτέ γιατί όλοι τον φωνάζαμε με το παρατσούκλι του που ήταν «Καραβίδας». Ο «Καραβίδας» εμφανιζόταν σχεδόν καθημερινά στον ντόκο του Ναυπλίου και άρχιζε το ψάρεμα των χταποδιών ως εξής:
Είχε ένα κομμάτι από σκουπόξυλο μήκους περίπου 50 – 60 εκ. στην μια άκρη του οποίου είχε τυλιγμένο ένα κομμάτι σκοινί μήκους 8-10 μ.. Στην άκρη του σκοινιού ήταν δεμένη η ειδική σαλαγκιά δολωμένη. Στεκόταν στην άκρη του μόλου προτείνοντας το σκουπόξυλο προς τη θάλασσα σε τρόπο ώστε η σαλαγκιά που κρεμόταν από αυτό να βρίσκεται σε απόσταση 10 – 20 εκ. από τον ντόκο. Στρέφοντας σιγά – σιγά το σκουπόξυλο ξετύλιγε το σκοινί ώστε η σαλαγκιά ξεκινώντας από την επιφάνεια να βυθίζεται σταδιακά μέχρι το βυθό, που συνήθως δεν ήταν βαθύτερα από το μήκος του σκοινιού. Ταυτόχρονα κούναγε το χέρι του πάνω – κάτω αργά, ώστε να προσελκύει το υποψήφιο θύμα.
Όταν το χταπόδι, που φώλιαζε σε κάποια από τις τρύπες του ντόκου, άρπαζε τη σαλαγκιά, με ένα απότομο τράβηγμα το κάρφωνε και το έβγαζε στην επιφάνεια πριν προλάβει να «βεντουζάρει» στο μόλο και να δυσκολευτεί να το ξεκολλήσει. Αν ήταν μεγάλο και προλάβαινε να κολλήσει ή να τρυπώσει στο θολάμι του, δεν έβγαινε με τίποτα. Τότε ο «Καραβίδας» πέρναγε στο σκοινί της χταποδιέρας του έναν κρίκο που πάνω του ήταν δεμένο ένα σακουλάκι με λίγη γαλαζόπετρα και τον αμόλαγε να πάει πάνω στη σαλαγκιά. Μόλις η γαλαζόπετρα πλησίαζε το χταπόδι, αυτό το έβαζε αμέσως στα πόδια βγαίνοντας από το θολάμι του και η δουλειά τέλειωνε εκεί.
Όλη την υπόλοιπη ημέρα ο «Καραβίδας» την έβγαζε σε κάποια απόμερη γωνιά, όπου χτύπαγε και παραγούλιαζε τα θύματά του, που αμέσως μετά τα πούλαγε φρέσκα όπου μπορούσε, βγάζοντας έτσι κάποιο φτωχό μεροκάματο. Κάποια φορά τη χταποδιέρα του την έχαψε μια τεράστια σφυρίδα, που φώλιαζε σε κάποια τρύπα του λιμανιού, και όταν ο Καραβίδας κατάφερε και την έβγαλε, την έδεσε στη σχάρα του ποδηλάτου του και την έκανε περιφορά σε όλο το τότε Ναύπλιο. Πίσω του ακολουθούσε τρέχοντας και όλη η πιτσιρικαρία της εποχής, μέσα στην οποία ήμουνα χωμένος κι εγώ, γι’ αυτό και έχω πολύ καθαρά στη μνήμη μου αυτές τις εικόνες.
Διαβάστε ακόμα: Ζόκα, ο μεσογειακός τρόπος
