Η τέχνη της αναπαλαίωσης όπλων δεν διαφέρει σε τίποτα  απ’ αυτήν που γίνεται για την αναπαλαίωση έργων τέχνης, όπως είναι οι πίνακες ζωγραφικής, τα γλυπτά κ.ά. Χρειάζεται έναν εξειδικευμένο οπλουργό, τέχνη, μεράκι και πολύ χρόνο…

Του Σοφοκλή Κοσκινά

Η πρώτη δουλειά που πρέπει να γίνει, όταν έχεις μπροστά σου ένα παλιό όπλο, είναι να αναγνωρίσεις τη σημαντικότητά του, αν δηλαδή έχει συλλεκτική αξία και ακολούθως χρειάζεται γνώση, εμπειρία και τέχνη από τον οπλουργό για να γίνουν οι όποιες επεμβάσεις που θα κριθούν απαραίτητες. Επεμβάσεις όμως που δεν θα μειώσουν την αξία του όπλου, αλλά αντιθέτως θα λειτουργήσουν προσθετικά σε αυτή. Στην πλειοψηφία τους οι κάτοχοι παλιών όπλων έχουν την εντύπωση ότι σώνει και καλά αυτά έχουν κάποια αξία. Τι λέει όμως ένας ειδικός, όπως ο Ντίνος Παπατσαρούχας (μηχανολόγος οπλουργός) για το συγκεκριμένο θέμα;

«Πολλά όπλα φτάνουν στα χέρια μου και οι ιδιοκτήτες τους έχουν την εντύπωση, ότι είναι κάποιας αξίας και χρίζουν αναπαλαίωσης, επομένως αξίζουν μιας σοβαρής δαπάνης, η οποία θα προσθέσει επιπλέον αξία. Δυστυχώς 6 στις 10 φορές, με κίνδυνο να γίνω δυσάρεστος, αναγκάζομαι να απογοητεύσω τους ανθρώπους, είτε γιατί το όπλο είναι χαμηλής αξίας είτε γιατί η κακή κατάσταση που βρίσκεται είναι μη αναστρέψιμη. Βεβαίως, υπάρχουν και οι περιπτώσεις που τα όπλα έχουν συναισθηματική αξία για τους ιδιοκτήτες τους και επομένως η πραγματική αξία του όπλου μπαίνει σε δεύτερη μοίρα, από την στιγμή που ο ιδιοκτήτης θέλει να τα επισκευάσει όχι για την αξία που έχει σε χρήμα, αλλά για καθαρά συναισθηματικούς λόγους. Φυσικά υπάρχουν και οι περιπτώσεις που το όπλο στα μάτια κάποιου μη ειδικού εκτιμάτε ως «σκουπίδι», ενώ στα μάτια του ειδικού, που έχει την δυνατότητα να δει κάτω από την επιφάνεια, αποκαλύπτεται ένας θησαυρός».

Το όπλο χωρίζεται σε τρία βασικά μέρη: τις κάννες, τη βάση με τον μηχανισμό και τα ξύλινα μέρη, κι έχει ενδιαφέρον να δούμε, αναλυτικά για το κάθε ένα από αυτά, πώς γίνεται η διαδικασία αναπαλαίωσης.

Κάννες

Αρχικά χρειάζεται να γίνει ενδελεχής έλεγχος ο οποίος αφορά την ασφάλεια. Αν δηλαδή οι κάννες μετά τις οποιεσδήποτε επεμβάσεις  που θα γίνουν στο εσωτερικό ή εξωτερικό μέρος τους θα εξακολουθούν να έχουν το απαραίτητο πάχος μετάλλου που θα εγγυάται την ασφάλεια στον χειρίστη του όπλου. Τα καθοριστικά σημεία που γίνονται οι μετρήσεις στην περιφέρεια του σωλήνα των καννών είναι δύο. Το ένα είναι στο τέλος της θαλάμης, σημείο στο οποίο αναπτύσσονται οι υψηλότερες πιέσεις από την καύση της πυρίτιδας. Το ελάχιστο πάχος του μετάλλου περιμετρικά πρέπει να είναι 70 χιλιοστά της ίντσας. Το δεύτερο σημείο μέτρησης είναι περίπου 15-20 εκατοστά πριν τα τσοκ. Το πάχος του τοιχώματος περιφερειακά πρέπει να είναι στο ελάχιστο 18 χιλιοστά της ίντσας. Τα οποιαδήποτε βαθουλώματα ή χτυπήματα της κάννης θα πρέπει να επισκευαστούν. Επόμενο στάδιο είναι ο έλεγχος των ριγών που συνδέουν κατά μήκος τις κάννες. Χτυπώντας τις κάννες κατά μήκος, ο έμπειρος τεχνίτης έχει τη δυνατότατα από τον ήχο που παράγεται να καταλάβει αν υπάρχουν σημεία αποκόλλησης των ριγών που χρίζουν επισκευής. Ακολούθως εξετάζεται η ευθύτητα των καννών, γιατί αρκετές φορές οι κάννες είναι στραβές. Αν οι εσωτερικές οξειδώσεις είναι πολύ βαθιές, η κάννη καθαρίζεται σε πρώτη φάση με κοπτικά εργαλεία, τα οποία αφαιρούν ένα δέκατο του χιλιοστού κάθε φορά έως ότου αφαιρεθεί η σκουριά. Σε καμία περίπτωση, και γι’ αυτό χρειάζεται μεγάλη εμπειρία από την πλευρά του μάστορα, η εσωτερική διάμετρος της κάννης δεν θα πρέπει να ξεπερνά τα 18,8 χιλιοστά της εσωτερικής διαμέτρου. Η κάννη στο εξωτερικό της τρίβεται με το χέρι, με τη χρήση ειδικής λίμας. Μετά, με ειδικά διαμορφωμένα τακάκια, γίνεται το τρίψιμο που ξεκινά με σμυριδόπανο νούμερο 120 και καταλήγει σταδιακά σε νούμερο 600. Με αυτόν τον τρόπο εξασφαλίζεται η κατά μήκος ευθύτητα των καννών και η αποφυγή δημιουργίας κυματισμών που συνήθως προέρχονται από τρίψιμο με κετσέδες φορτισμένους με σμυριδόπανα. Με τον τρόπο αυτό η δουλεία μπορεί να γίνει σε 1 ώρα, ενώ με τα τακάκια και την σταδιακή αλλαγή σμυριδόπανων χρειάζονται 10-12 ώρες. Ακολουθεί η βαφή των καννών που γίνεται με παραδοσιακό τρόπο (ελεγχόμενη οξείδωση) και διαρκεί περίπου 5 μέρες. Αν οι κάννες είναι δαμασκηνές, η διαδικασία βαφής μπορεί να διαρκέσει και 20 ημέρες. Τέλος,  γίνεται η λείανση στο εσωτερικό των καννών με ειδικές πέτρες. Είναι ακριβώς η ίδια διαδικασία με το ρεκτιφιέ στους κυλίνδρους των μηχανών εσωτερικής καύσης.

Βάση – μηχανισμοί

Για την επεξεργασία αυτών των τμημάτων απαιτείται πραγματικά πολύ μεγάλη γνώση για το πόσο είναι φρόνιμο ο μάστορας να επέμβει στους μηχανισμούς, πόσο μέταλλο πρέπει να αφαιρεθεί και κατά πόσο γυαλιστερό ή ματ θα είναι το τελικό φινίρισμα των εξαρτημάτων. Το όπλο λύνεται μέχρι τελευταίας βίδας και όλα τα μεταλλικά μέρη βράζονται σε ειδικά χημικά. Κατά περίπτωση χρειάζονται 2-4 διαφορετικά χημικά σκευάσματα για να αφαιρεθούν από αυτά πηγμένα λάδια, μάκα και σκουριά. Ακολουθεί πάλι ειδική επεξεργασία των μεταλλικών τμημάτων με χημικά, ώστε να εξουδετερωθούν τα απειροελάχιστα ίχνη σκουριάς που έχουν μείνει στους πόρους του μετάλλου, ώστε στο μέλλον να μην δημιουργήσουν πρόβλημα. Αν το όπλο είχε προβλήματα εφαρμογών (τζόγους, κούνημα) στην περίπτωση που έχει εναλλάξιμο πίρο χρειάζεται να γίνει αντικατάσταση αυτού με μεγαλύτερης διαμέτρου πίρο ή στην περίπτωση του μασίφ πίρου (κυρίως παλιά εξώσφαιρα) θα πρέπει ο πίρος να γεμίσει με μέταλλο και μετά ανάλογα να διαμορφωθεί. Και στις δύο περιπτώσεις, γίνεται ξανά εφαρμογή των καννών στη βάση. Αν υπάρχουν βίδες παραμορφωμένες από παλιά «μαστορέματα» θα πρέπει να αντικατασταθούν. Ανάλογα την αξία του όπλου και αν οι βίδες έχουν σκάλισμα, θα πρέπει να σταλούν για σκάλισμα στο εξωτερικό, να σκληρυνθούν και να τοποθετηθούν εκ νέου. Ο καθαρισμός των σκαλισμάτων στη βάση γίνεται με την βοήθεια πολύ ισχυρών φακών και ο τεχνίτης αφιερώνει αρκετές εργατοώρες για να καθαρίσει τα σκαλίσματα και να αφαιρέσει από αυτά τη σκουριά και τη βρωμιά που έχουν εισχωρήσει σε αυτά.

Ξύλινα μέρη

Η πρώτη δουλειά είναι να αφαιρεθεί οποιοδήποτε παλιό φινίρισμα υπάρχει, και στη συνέχεια καθαρίζονται από παλιά λάδια που έχουν ποτίσει σε βάθος και θα εμποδίσουν στο μέλλον την κάθε προσπάθεια. Παράλληλα, τα λάδια αποτελούν αιτία να «μαλακώνει» το ξύλο και να είναι επικίνδυνο να σπάσει. Ακολουθεί τρίψιμο και λιμάρισμα, ώστε να έρθει στην επιφάνεια καθαρό υλικό, με την προϋπόθεση, ότι θα κρατηθούν οι αρχικές ευθείες και καμπύλες στο σχήμα των ξύλινων μερών. Στο σημείο που το ξύλο ενώνει με το μέταλλο δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση το μέταλλο να εξέχει του ξύλου. Το φινίρισμα, φρεσκάρισα ή επανασχεδιασμός των ψαθών είναι το επόμενο βήμα. Τέλος, ακολουθεί η μακρόχρονη διαδικασία επεξεργασίας με λινέλαιο, η οποία κατά μέσο όρο χρειάζεται 45 ημέρες για να ολοκληρωθεί.

Όπως καταλαβαίνετe δεν είναι εύκολο να υπάρξει προσδιορισμός τιμής κόστους, κατώτερης ή ανώτερης για την αναπαλαίωση ενός όπλου, αφού η κάθε περίπτωση είναι διαφορετική. Αυτό που κρατάμε σαν ουσία είναι, ότι για την αναπαλαίωση χρειάζονται αρκετές, άκρως εξειδικευμένες εργασίες και πολλές εργατώρες.