Η ανθρώπινη όχληση, και ειδικά αυτή που προέρχεται από το κυνήγι, στα θηράματα και συγκεκριμένα στη μπεκάτσα, αναφέρεται συχνά μεταξύ των αιτιών της κακής διαχείρισης και γενικά της μειωμένης παρουσίας αυτής, σε διάφορους τόπους.
Του Απόστολου Αποστολάτου
Είναι γνωστό ότι, μαζί με την αλλαγή του βιότοπου, η συνεχής όχληση των πουλιών που συχνάζουν σε συγκεκριμένες περιοχές, μπορούν, σε βάθος χρόνου, να τροποποιήσουν τις συνήθειες τους και, εν τέλει, να τ’ αναγκάσουν να αλλάξουν περιοχή. Η συνηθέστερη προτροπή σε τέτοιες περιπτώσεις, αφορά στην ελαχιστοποίηση της όχλησης, κυρίως κατά την άφιξη των μεταναστευτικώνκυμάτων, ούτως ώστε να παραταθεί η στάση και συνεπώς να παραταθεί και η δυνατότητα της κυνηγετικής τους εκμετάλλευσης.Το Εθνικό Ινστιτούτο κυνηγίου και θηραμάτων της Γαλλίας, πάντα ευαίσθητο και αρκετά δραστήριο στην πραγματική έρευνα, δημοσίευσε πρόσφατα μία μελέτη σχετικά με τα αποτελέσματα τα οποία προέκυψαν από την ανάλυση της συμπεριφοράς των μπεκατσών που διαχειμάζουν στη Βρετάνη, απέναντι στην όχληση.
Πειραματικές συνθήκες
Στο διάστημα 2003 – 2005 εφοδιάστηκαν με ραδιοπομπούς 54 μπεκάτσες, ώστε μέσα από ελεγχόμενες πειραματικές συνθήκες, να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα σε ότι αφορά την απομάκρυνσή τους λόγω όχλησης και το κατά πόσο μία τέτοια εξέλιξη αλλάζει την συμπεριφορά τους.
Οι μπεκάτσες χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες: η μία ομάδα τοποθετήθηκε σε ένα περιβάλλον που προσομοίωνε την όχληση από το κυνήγι, η δεύτερη αφέθηκε σε περιβάλλον με συστηματική όχληση και η τελευταία σε ένα χώρο όπου δεν υπήρχε η παραμικρή όχληση. Τα συμπεράσματα που προέκυψαν από τη μελέτη των συμπεριφορών στις τρεις διαφορετικές ομάδες αφορούσαν, κατά κύριο λόγο, στη χρήση του τόπου και στη τάση, τα πουλιά να εγκαταλείπουν πρόωρα τους τόπους διαχείμασης.
Η όχληση στη διάρκεια της έρευνας αφορούσε στο ξεσήκωμα κάθε μπεκάτσαςαπό την ημερήσια θέση της, με ραδιοπομπό. Τα πουλιά της κυνηγετικής περιοχής ήταν προφανώς εκτεθειμένα σε μία όχληση ανάλογη με τους ρυθμούς της κυνηγετικήςδραστηριότητας. Οι μπεκάτσες οι οποίες ανήκαν στην ομάδα της συστηματικής όχλησης (οι οποίες φυσικά εντοπίζονταν από τα σήματα του ραδιοπομπού) ξεσηκώνονταν κάθε μέρα για πέντε μέρες την εβδομάδα τους μήνες Ιανουάριο και Φεβρουάριο, μεταξύ 09:00 και 17:00. Σε όλα τα δεδομένα έγινε στατιστική επεξεργασία από την οποία προέκυψαν μερικά σημαντικά συμπεράσματα.
Η επίδραση της όχλησης
Η επίδραση της όχλησης (χωρίς σκύλους και τουφεκιές) σε πειραματικές συνθήκες που αφορούσε όλες τις μπεκάτσεςπροκάλεσε μια αξιοσημείωτη επέκταση της ημερήσιας χρήσης του τόπου. Δεν παρατηρήθηκε το ίδιο και στις κυνηγετικέςπεριοχές, όπου δεν βρίσκονταν και δεν ξεσηκώνονταν όλες οι μπεκάτσες από τους σκύλους (αντιθέτως μερικές βρέθηκαν περισσότερες φορές, ενώ άλλες καμία).
Περιέργως πως, όλες οι μπεκάτσες οι οποίες υποβλήθηκαν σε αυτή την εντατική μεταχείριση, επέστρεφαν πάντα το απόγευμα στα ίδια χωράφια νυχτερινής βοσκής, ακόμα κι αν είχαν αναγκαστεί να απομακρυνθούν μερικά χιλιόμετρα. Έτσι, επιβεβαίωναν τη γνωστή πίστη τους σε συγκεκριμένα μέρη, αλλά και την προτίμησή τους να διαθέτουν ένα γνωστό σημείο, όπου προμηθεύονται τη βραδινή τροφή τους, η οποία αποτελεί πλούσια πηγή ενέργειας, λόγω της μεγάλης πυκνότητας γαιοσκωλήκων που βρίσκουν εκεί και στην οποία μπορούν να συνεχίσουν να βασίζονται για να ανταπεξέλθουν στην ημερήσια όχληση (αυξημένη κατανάλωση ενέργειας) και στην ενδεχόμενη μείωση πρόσληψης τροφής κατά τη διάρκεια της ημέρας. Από την άλλη πλευρά παρατηρήθηκε και μία διαφορετική αντιμετώπιση ανά άτομο απέναντι στην όχληση. Μερικά άτομα, τέσσερα για την ακρίβεια, προτίμησαν να μην απομακρυνθούν από τις πρωινές τους θέσεις, πάρα την όχληση! Όσο για την επιστροφή στις νυχτερινές θέσεις, η ομάδα ελέγχου συμπεριφέρθηκεανάλογα. Αναπάντεχο επίσης ήταν ότι τα πουλιά που υποβάλλονται στο κυνήγι φαίνεται να μην αλλάζουν συμπεριφορά σε σχέση με τα πουλιά ελέγχου (τα οποία δεν ενοχλούνται).
Η συστηματική ενόχληση
Πρακτικά μόνο οι μπεκάτσες οι οποίες ενοχλούνταν συστηματικά με πειραματικό τρόπο, αύξησαν το εύρος του τόπου τον οποίο κινούνταν, υπογραμμίζοντας ότι αυτός ο τύπος όχλησης ήταν σε ένα υψηλότερο επίπεδο από εκείνο του κυνηγίου. Τα παραπάνω συμπεράσματα ισχύουν για ένα συγκεκριμένο μέρος και με συγκεκριμένες ευνοϊκές καιρικές συνθήκες. Αυτό σημαίνει ότι δεν γνωρίζουμε πως θα αντιδρούσαν τα πουλιά αν στην όποια όχληση ερχόταν να προστεθεί μία σοβαρή επιδείνωση των καιρικών συνθηκών, η οποία ας πούμε, θα δυσκόλευε ακόμα πιο πολύ την εύρεση τροφής. Ενδιαφέρουσα, τέλος,είναι η διαπίστωση ότι η ανοιξιάτικη αναχώρηση ή τα επιστρόφια αν θέλετε, φαίνονται συνδεδεμένα με το επίπεδο της όχλησης. Όσο πιο υψηλό είναι το επίπεδο της όχλησης, τόσο πιο πρόωρη είναι η αναχώρηση.
Το πρακτικό συμπέρασμα
Ποιο είναι το πρακτικό συμπέρασμα της παραπάνω πειραματικής μελέτης;
Θα έλεγα ότι ο καθένας μας είναι υπεύθυνος για τη σωστή διαχείριση των τόπων όπου κυνηγάει. Είναι σίγουρο ότι η συνεχής πίεση οδηγεί τις μπεκάτσες σε αλλαγές, τόσο στη συμπεριφορά όσο και στις χωροταξικέςεπιλογές. Γι’ αυτό, ειδικά όσοι κυνηγούν συνέχεια σε ένα συγκεκριμένο μέρος, θα πρέπει να αφήνουν τα θηράματα να αναπαύονται. Αυτό το γνωρίζουν πολύ καλά οι παλιοί και έμπειροι μπεκατσοκυνηγοι και το εφαρμόζουν. Εμείς οι ίδιοι πρέπει να είμαστε και είμαστε ουσιαστικά οι διαχειριστές της φύσης και των θηραμάτων. Με τη σωστή διαχείριση μπορούμε να αυξήσουμε τον αριθμό των μπεκατσών που διαχειμάζουν σε ένα συγκεκριμένο μέρος και να αυξήσουμε κατά αυτό το τρόπο και την κάρπωση.
Από την άλλη αποδεικνύεται ότι μία ήπια κυνηγετική δραστηριότητα δείχνει να μην επηρεάζει τις μπεκάτσες. Βέβαια πολλές φορές δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε αν εκτός από εμάς και κάποιος ή κάποιοι άλλοι κυνηγάνε στο ίδιο μέρος, οπότε και η πίεση διπλασιάζεται ή τριπλασιάζεται. Παρόλα αυτά ο καθένας πρέπει να κάνει το καθήκον του χωρίς να σκέφτεται τι κάνουν οι άλλοι.
