Όπως σε όλα τα πράγματα, έτσι και στα μαχαίρια, η υψηλή ποιότητα κοστίζει ακριβά. Είναι άραγε δυνατόν να κάνει οικονομία κανείς, επιλέγοντας φθηνότερες λύσεις που να του δίνουν παραπλήσια αποτελέσματα με χαμηλότερο κόστος;
Του Κώστα Λακαφώση
Τα τελευταία χρόνια, υπό το βάρος της οικονομικής κρίσης, όλοι μας έχουμε αρχίσει να επαναπροσδιορίζουμε τις προτεραιότητες και τα κριτήριά μας, προσπαθώντας να εξοικονομήσουμε χρήματα επιλέγοντας λιγότερο επώνυμα προϊόντα ή κάνοντας τις αγορές μας από φθηνότερα καταστήματα. Σε κάποιες περιπτώσεις, αυτή η στρατηγική μπορεί να μας προσφέρει σημαντική οικονομία χρημάτων, όμως σε κάποιες άλλες, ισχύει το γνωστό «ό,τι πληρώνεις, παίρνεις». Για παράδειγμα: ένα απλό ηλεκτρονικό ρολόι των 20 ευρώ κρατάει εξίσου καλά την ώρα σε σύγκριση με ένα ακριβό συλλεκτικό ρολόι που μπορεί να κοστίζει χιλιάδες ευρώ, όμως από την άλλη, ένα αυτοκίνητο που κοστίζει 7 ή 8 χιλιάδες ευρώ, δεν θα έχει απολύτως καμία σχέση με ένα αυτοκίνητο των 15 ή 20 χιλιάδων ευρώ. Το σημαντικό κριτήριο είναι το ποσοστό της τιμής πώλησης ενός προϊόντος που αντικατοπτρίζει πραγματικό κόστος παραγωγής, αφού σε κάποια προϊόντα (π.χ. ρούχα, αρώματα, ρολόγια, ακριβά γυαλιά ηλίου) πληρώνουμε πολύ περισσότερα σε κόστος διαφήμισης, σε ρίσκο εποχικότητας και σε περιθώρια κέρδους όλων των μεσαζόντων, παρά σε πραγματικό κόστος κατασκευής. Αντιθέτως, σε κάποια προϊόντα πρώτης ανάγκης, όπου γίνεται «μάχη τιμών» γιατί ο καταναλωτής συγκρίνει τις τιμές ανάμεσα σε ομοειδείς επιλογές, τα χρήματα που πληρώνουμε ανταποκρίνονται σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό σε πραγματικό κόστος προϊόντος παρά σε «αέρα». Ένα άλλο παράδειγμα: εάν μας ενδιαφέρει μόνο το πρακτικό αποτέλεσμα και όχι η ομορφιά ή η μόδα, μπορούμε αγοράσουμε απευθείας από τη βιοτεχνία ένα πλεχτό μάλλινο πουλόβερ το οποίο θα μας ζεστάνει εξίσου καλά με το αντίστοιχο «επώνυμο» πουλόβερ που θα αγοράσουμε από ένα ακριβό κατάστημα ανδρικής μόδας. Όμως, εάν πάμε σε πιο εξεζητημένες απαιτήσεις και πιο υψηλές τεχνικές προδιαγραφές, τότε το υψηλής τεχνολογίας ορειβατικό αδιάβροχο που θα αγοράσουμε από το εξειδικευμένο κατάστημα θα είναι πολύ ακριβότερο αλλά και πολύ καλύτερο σε επιδόσεις από το απλό φθηνό αδιάβροχο «της λαϊκής».
Κάπως έτσι πρέπει να σκεφτούμε και όταν προβληματιζόμαστε για την αγορά ενός μαχαιριού, αφού η τιμή πώλησης ενός μαχαιριού κατά το μεγαλύτερο ποσοστό αντικατοπτρίζει πραγματικό κόστος υλικών και κατασκευής και όχι «αέρα». Όσο πιο υψηλής ποιότητας είναι ένα ατσάλι, τόσο πιο ακριβό είναι ως υλικό, αλλά και τόσο περισσότερο χρόνο χρειάζεται η επεξεργασία του μέχρι να πάρει το τελικό σχήμα και να ακονιστεί τέλεια. Επιπλέον, όσο πιο εξεζητημένος και ιδιαίτερος είναι ο σχεδιασμός του, αλλά και όσο υψηλότερων προδιαγραφών το επιδιωκόμενο τελικό αποτέλεσμα, τόσο περισσότερος χρόνος και κόπος απαιτείται για την προσεκτική συναρμολόγηση και το τέλειο φινίρισμα κάθε επιφάνειας. Ακόμα και στα μαχαίρια που κατασκευάζονται με αυτοματοποιημένες βιομηχανικές μεθόδους, κάποια μέρη της διαδικασίας κατασκευής απαιτούν ανθρώπινη παρέμβαση, και μάλιστα χρειάζονται τον χρόνο και την «τέχνη» κάποιου εκπαιδευμένου και έμπειρου τεχνικού, ενώ στο συνολικό κόστος πρέπει να προσθέσουμε και τη «φύρα» από τα κομμάτια που απορρίπτονται στον πολύ αυστηρό ποιοτικό έλεγχο λόγω οποιασδήποτε μικροατέλειας.
Αφορμή για όλες αυτές τις σκέψεις ήταν μια πρόσφατη αφορμή για να χρησιμοποιήσουμε στην πράξη ένα αρκετά ακριβό αλλά ιδιαιτέρως εντυπωσιακό μεγάλο μαχαίρι, το Odin της σουηδικής Fallkniven. Αφού μείναμε για άλλη μια φορά έκπληκτοι από την πραγματικά απίστευτη επίδοση του συγκεκριμένου μαχαιριού, αναρωτηθήκαμε εάν υπάρχει φθηνότερη εναλλακτική για να πετύχει κανείς παρόμοια αποτελέσματα, κατά τη λογική του μάλλινου πουλόβερ που αναφέραμε παραπάνω. Το ίδιο ερώτημα αντιμετωπίζουμε κατά καιρούς από διάφορους χρήστες μαχαιριών, οι οποίοι εντυπωσιάζονται από ακριβά πτυσσόμενα μαχαίρια τσέπης, αλλά θεωρούν εξαιρετικά υψηλό το κόστος απόκτησής τους και αναζητούν φθηνότερες εναλλακτικές. Συμπληρώνοντας στον προβληματισμό μας τις τηλεοπτικές διαφημίσεις του τηλεμάρκετινγκ που υπόσχονται θαυματουργά σετ μαχαιριών κουζίνας σε τιμή τόσο χαμηλή που τα αντίστοιχα επαγγελματικά σετ που πωλούνται στα καταστήματα μοιάζουν πανάκριβα, το θέμα πλέον μπερδεύεται αρκετά. Μπορεί, τελικά, ένα φθηνό μαχαίρι να αντικαταστήσει ένα αντίστοιχο ακριβό και να μας προσφέρει οικονομία χρημάτων;
Η απάντηση δεν μπορεί να είναι μια για όλες τις περιπτώσεις, αφού είναι διαφορετική ανά κατηγορία και χρήση. Άλλωστε, κάποια συμπεράσματα βγαίνουν και από τις προσπάθειες των ίδιων των εταιρειών για να καλύψουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερο εύρος της αγοράς, προσφέροντας φθηνότερες εναλλακτικές στα μέτρα του δυνατού. Η αμερικανική Spyderco, για παράδειγμα, μια από τις κορυφαίες εταιρείες κατασκευής πτυσσόμενων μαχαιριών πολύ υψηλής ποιότητας, συνεχίζει να προσφέρει τα ακριβά της μαχαίρια όπως πρώτα, έφτιαξε όμως και μια δεύτερη μάρκα με το όνομα Byrd και μαχαίρια χαμηλότερου κόστους, προσπαθώντας να καλύψει και τους καταναλωτές που δεν μπορούν να αγοράσουν τα ακριβά Spyderco των 50-120 ευρώ. Για να το επιτύχει, προσπάθησε να χαμηλώσει κατά το δυνατόν το κόστος παραγωγής χρησιμοποιώντας φθηνότερα και λιγότερο σκληρά ατσάλια και μεταφέροντας την παραγωγή σε χαμηλότερου κόστους εργοστάσια της Ταϊβάν, καταφέρνοντας να πετύχει ένα αξιοπρεπές αποτέλεσμα με 20-40 ευρώ τελική τιμή για τον καταναλωτή. Στην ίδια περιοχή τιμών υπάρχουν αρκετές ακόμα εταιρείες που προσφέρουν πτυσσόμενα μαχαίρια καλής ποιότητας αλλά σχετικά χαμηλότερων προδιαγραφών σε σύγκριση με τα κορυφαία των πιο γνωστών εταιρειών του χώρου. Είναι, όμως, δυνατόν να «ανακαλύψουμε» μια ευκαιρία και να αγοράσουμε ένα καλό πτυσσόμενο μαχαίρι με 5 ή 10 ευρώ; Κατηγορηματικά όχι! Και αυτό, γιατί, σε αντίθεση με το μάλλινο πουλόβερ του παραδείγματός μας, στην περίπτωση του πτυσσόμενου μαχαιριού πληρώνουμε το κόστος κατασκευής που αντικατοπτρίζεται άμεσα στην ποιότητα του τελικού προϊόντος. Το ίδιο ισχύει και με το εντυπωσιακό Odin και τα αντίστοιχα μεγάλα μαχαίρια της Fallkniven: είναι δυνατόν να βρούμε ένα μαχαίρι σταθερής λάμας με παρόμοιες επιδόσεις αλλά με κόστος μόνο 10-20 ευρώ; επίσης, κατηγορηματικά όχι, για τους ίδιους ακριβώς λόγους.
Εάν θέλαμε να βρούμε κάποια μαχαίρια που προσφέρουν value for money, δηλαδή που η επίδοσή τους είναι δυσανάλογα καλή σε σχέση με το σχετικά χαμηλό κόστος τους, τότε θα επιλέγαμε τον κλασικό ελβετικό σουγιά Victorinox, καθώς και τους ξύλινους σουγιάδες Opinel, ενώ στα μαχαίρια σταθερής λάμας οι πιο φθηνές αλλά κοφτερές επιλογές μας έρχονται από τη Φινλανδία, τη Σουηδία και τη Νορβηγία με τα παραδοσιακά ή τα πιο σύγχρονα μαχαίρια τους. Και πάλι, όμως, δεν μιλάμε για πολύ φθηνά μαχαίρια, αλλά για μαχαίρια όπου το κόστος τους είναι αρκετά χαμηλό σε σχέση με την ποιότητά τους.
Εάν υπάρχει μια και μοναδική εξαίρεση όπου ένα φθηνό μαχαίρι μπορεί να εξυπηρετήσει καλά τις απαιτήσεις μας, αυτή εντοπίζεται μόνο σε κάποια μαχαίρια κουζίνας οικιακής χρήσης καθώς και σε κάποια επαγγελματικά μαχαίρια που χρησιμοποιούνται στα κρεοπωλεία και στις κουζίνες μαζικής εστίασης. Εάν θέλει κανείς να κάνει οικονομία χωρίς σημαντικούς περιορισμούς στο τελικό αποτέλεσμα, μπορεί να ξεχάσει τόσο τα πανάκριβα σετ που απευθύνονται σε επαγγελματίες σεφ, όσο και τα δήθεν «θαυματουργά» μαχαίρια με τις χρωματιστές επιστρώσεις που πουλάνε στα τηλεμάρκετινγκ και να αναζητήσει μαχαίρια κουζίνας για επαγγελματική χρήση, με τιμή μέχρι και κάτω από 10 ευρώ ανά τεμάχιο, σε συνδυασμό πάντα και με κάποιο εργαλείο ακονίσματος ώστε να διατηρεί την κόψη τους πάντοτε σε καλή κατάσταση με συχνό ακόνισμα.
Σε κάποιες από τις χρήσεις της κουζίνας, μάλιστα, είναι χρήσιμο και ένα μαχαίρι με μικρές οδοντώσεις το οποίο δεν μπορεί να αντικαταστήσει εξ’ ολοκλήρου τα κλασικά μαχαίρια με ίσια κόψη, όμως τα συμπληρώνει κατά περίπτωση π.χ. για να τεμαχίσουμε ώριμες τομάτες ή να κόψουμε ψωμί. Όμως, όπως είπαμε, θαύματα δεν γίνονται και όπως και σε τόσα άλλα πράγματα, έτσι και στα μαχαίρια, η υψηλή ποιότητα κοστίζει ακριβά.
