Στα τελειώματα του Απρίλη γεμίζει συνήθως στα Γιάννενα το καταπράσινο ντούσκο με τα κελαηδίσματα των συκοφάγων. Είναι ο καιρός που φτάνει στα μέρη μας ο κατακίτρινος ανοιξιάτικος επισκέπτης, που ζωντανεύει με το κυματιστό του πέταγμα κάθε γωνιά των δασών, στα χαμηλότερα κυρίως υψόμετρα.

Φέτος όμως οι συκοφάγοι έχουν καθυστερήσει, επειδή τράβηξε ο κρύος καιρός και μόλις πριν λίγες μέρες είδαμε λίγη ζέστη.

Τις τελευταίες χρονιές είναι ζωηρές οι αφίξεις του. Θεωρείται ένα καλό σημάδι της εαρινής αποδημίας, το οποίο δίνει μια αισιόδοξη νότα και για  τα μπασίματα του τρυγονιού, τα τουρτουρίσματα του οποίου αργούν λίγο να ακουστούν στα πυκνά φυλλώματα των δέντρων.

Ηχητικό… «ρεπερτόριο» 

Το πρωί και το απομεσήμερο ακούγεται παντού το εντυπωσιακό ερωτικό κάλεσμα των συκοφάγων που κυνηγιούνται μέσα στις βελανιδιές, κελάηδισμα το οποίο διαφέρει ριζικά από το κοφτό  κρώξιμο που ακούει κανείς το καλοκαίρι από το πουλί αυτό και μοιάζει με της κίσσας, σε μια πιο «διακριτική έκδοση».

Είναι ένα μακρόσυρτο βαθύ «ο-ρι-όλ», το οποίο μοιάζει με τον ήχο του φλάουτου. Αυτός ο ήχος πιθανολογείται πως οδήγησε τον θεολόγο, φιλόσοφο και φυσιοδίφη Αλβέρτο τον Μεγάλο, γύρω στο 1250 μ.Χ. να προτείνει την ονομασία του συκοφάγου «Oriolus» (Ορίολους), πράγμα με το οποίο θα συμφωνήσει όποιος ακούσει το μαγιάτικο κελάηδισμα του πουλιού.  

 Ωστόσο, μια δεύτερη εκδοχή για τη λατινική ονομασία του γένους «oriolus» δεν έχει ηχητικές «ρίζες», αλλά στηρίζεται στην λατινική λέξη «auriolus» που σημαίνει «χρυσός» και είναι αλήθεια πως με την πρώτη ματιά διαπιστώνει κανείς ότι πρόκειται για ένα πουλί πράγματι «χρυσόχρωμο», με μαύρους τόνους στα φτερά και την ουρά. Αυτός ο συνδυασμός του χρώματος στο πτέρωμά του, καθώς και το εξωτικό φωνητικό του ρεπερτόριο, το καθιστά μοναδικό, τουλάχιστον για τα δεδομένα των ελληνικών τόπων.

Παρόλα αυτά, η συνήθειά του να μεταναστεύει προς τα πάνω στα νοτιότερα μέρη της Ευρώπης κατά την αναπαραγωγική του περίοδο, έχει συνδέσει τον συκοφάγο με μνήμες και παραστάσεις πολύ οικείες στους κυνηγούς. Μην ξεχνάμε ότι παλιότερα ο συκοφάγος αποτελούσε θήραμα, του οποίου το κυνήγι ξεκινούσε από τις 20 Αυγούστου μαζί με το τρυγόνι, τον αετομάχο και τα άλλα δενδρόβια πουλιά, «σε περιοχές όπου υπάρχουν περάσματα, καθοριζόμενα δι’ αποφάσεως του Υπουργού Γεωργίας μετά από πρόταση των Δασικών Αρχών».

Αλλά και στις μέρες μας, που πια δεν κυνηγιέται, ποιος δεν αναγνωρίζει στα φθινοπωρινά καρτέρια την χαρακτηριστική του σιλουέτα να περνά άλλοτε ξυστά στις ελιές κι άλλοτε πιο ψηλωμένος, σηματοδοτώντας μια ροή και μια κίνηση της μετανάστευσης προς τον Νότο και αναπτερώνοντας τις ελπίδες των καρτεριτζήδων για ένα καλό πέρασμα!

Οι τόποι και η διατροφή του…

Θυμάμαι τον συκοφάγο από τα μικρά μου χρόνια, να τον συναντούμε όλο το Καλοκαίρι στις περιπλανήσεις μας στην ύπαιθρο. Απ’ όλα τα δέντρα προτιμά ιδιαίτερα τις βελανιδιές, στις οποίες θα τον δεις να κάθεται συνήθως στις  κορφές τους. Ούτως ή άλλως μέσα στο φύλλωμά τους δεν μπορείς να τον ξεχωρίσεις, ιδιαίτερα το θηλυκό πουλί με τις κιτρινοπράσινες ανταύγειες του φτερώματός του. 

Παρόλο που είναι «ντροπαλός» στη συμπεριφορά και τις κινήσεις του, συνηθίζει να ζει κοντά στον άνθρωπο και τις δραστηριότητές του. Μπορεί να μην μπαίνει μέσα στις κατοικημένες περιοχές, αλλά γυροφέρνει δίπλα στα χωριά και τους οικισμούς, όπου ζει και μοιράζεται τα ίδια δέντρα με το τρυγόνι.

Αγαπημένος του βιότοπος είναι οι λόφοι και τα δασωμένα γύρω από τις πεδιάδες, με μικτή βλάστηση που διακόπτεται από οπωροφόρα, γκορτσιές, κήπους και μικρές καλλιέργειες. Ωστόσο, θα τον δεις και μέσα στους κάμπους να κάθεται στις ιτιές και τις λεύκες, ενώ σπάνια θα κατέβει στο έδαφος για να αναζητήσει την τροφή του.

Είναι αλήθεια πως τρώει σύκα, εξ’ ου και το όνομά του, αλλά τρέφεται επίσης με άλλα εποχιακά φρούτα όπως κεράσια, μούρα, αλλά και με έντομα. Τα έντομα αυτά τα ξετρυπώνει κάτω από τον φλοιό των δέντρων, όπως και στις σαπισμένες εσοχές τους, ενώ σ’ αυτή τη διαδικασία παίζουν βασικό ρόλο τα πόδια και τα γαμψά του νύχια, με τη βοήθεια των οποίων κρέμεται πάνω από το πιο δυσπρόσιτο κλαδί.

Αναπαραγωγή 

Όσον αφορά τη νοστιμιά του μαγειρεμένου συκοφάγου, αυτή είχε εκτιμηθεί από παλιά: αναφέρεται από πολλούς ιστορικούς κατά τη ρωμαϊκή περίοδο, να αποτελεί εκλεκτό έδεσμα στα συμπόσια. Φαίνεται ότι οι Ρωμαίοι με τον εκλεπτυσμένο ουρανίσκο εκτιμούσαν πολύ  τη διατροφική αξία του πουλιού, το οποίο μαγείρευαν με πάρα πολλούς τρόπους και το πρόσφεραν μαζί με άλλα φαγητά για να τιμήσουν τους εκλεκτούς καλεσμένους τους.

Οι συκοφάγοι αναπαράγονται κυρίως από τον Μάιο μέχρι τον Ιούνιο, με την περίοδο φωλιάσματος να διαφέρει ανάλογα με το γεωγραφικό πλάτος. Η ωοτοκία τις περισσότερες φορές πραγματοποιείται μια φορά, αλλά σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να επαναληφθεί ακόμη μία μέσα στην αναπαραγωγική περίοδο.

Η φωλιά είναι μία χαρακτηριστική καλαθοειδής κατασκευή που, σχεδόν πάντοτε, στηρίζεται στα δύο κλαδιά μιας οριζόντιας διχάλας και κρέμεται από αυτά. Οι άκρες της προσαρμόζονται εξαιρετικά γερά στα κλαδιά της διχάλας και ο πυθμένας της αιωρείται στον αέρα. Κατασκευάζεται από το θηλυκό και αποτελείται από λωρίδες φλοιού δένδρων, μικρά μακριά κλαδάκια, μαλλί, ή οποιοδήποτε παρόμοιο ινοειδές υλικό που να μπορεί να υφανθεί. 

Όταν η κατασκευή ολοκληρωθεί μοιάζει με ένα καλάθι ενσωματωμένο στο δένδρο, ενώ μέσα στη φωλιά ο συκοφάγος στρώνει μαλακά υλικά όπως μαλλί, φύλλα και χορταράκια. Ο φιλόξενος αυτός χώρος θα υποδεχτεί τη γέννα, η οποία αποτελείται από 3-4 και σπανιότερα φτάνει τα 6 αυγά. Η επώαση πραγματοποιείται και από τα δύο φύλα, κυρίως όμως από το θηλυκό και διαρκεί 14-15 ημέρες. Οι νεοσσοί δεν ξεμυτίζουν από τη φωλιά τις δύο πρώτες εβδομάδες της ζωής τους, στη διάρκεια των οποίων τρέφονται και επιτηρούνται και από τους δύο γονείς. Αμέσως μετά είναι έτοιμοι να την εγκαταλείψουν…