Τα τονοειδή είναι δυναμικοί θηρευτές, που αναπτύσσουν μεγάλες ταχύτητες και… συχνάζουν σε όλα τα στρώματα της θάλασσας με προτίμηση όμως τον αφρό…
Του Μιχάλη Μαντά
Παλαμίδες, Ρείκια, Ντάσκες, Καρβούνια, Κοπάνια, Ορτσίνια, Λεκατίκια, Τονάκια, Λακέρδες. Όλα τα παραπάνω ονόματα αφορούν μερικά από τα είδη που περιλαμβάνει η συνομοταξία των τονοειδών και έχουν αρκετά κοινά χαρακτηριστικά. Όλα τους είναι πολύ δυναμικοί θηρευτές, που αναπτύσσουν μεγάλες ταχύτητες, είναι ψάρια δυνατά και τα περισσότερα από αυτά συχνάζουν σε όλα τα στρώματα της θάλασσας με προτίμηση όμως τον αφρό.
Μυώδες και τορπιλοειδές σώμα
Όλα τα ψάρια που «ακούνε» στα ονόματα του προλόγου αυτού του σημειώματος, χαρακτηρίζονται από σφιχτό μυώδες, τορπιλοειδές σώμα, πάρα πολύ δυνατή ουρά και ακραία αντανακλαστικά. Προσόντα τα οποία καθιστούν τα ψάρια αυτά ικανότατους κυνηγούς και πολύ δυνατούς αντιπάλους.
Τα κοπάδια τους επιτίθενται στα πολυάριθμα κοπάδια της παπαλίνας, (της μικρής σαρδέλας), του γαύρου, της γόπας και όλων των υπόλοιπων μικρόψαρων, που συνηθίζουν να κυκλοφορούν σε μεγάλα κοπάδια με πυκνούς σχηματισμούς, οπότε αποτελούν εύκολη λεία για τους κυνηγούς της θάλασσας. Όλοι όσοι κυκλοφορούμε στη θάλασσα, είτε για να ψαρέψουμε είτε για αναψυχή, έχουμε «πέσει» πάνω σε τέτοιες μάχες, όπου στον αφρό της θάλασσας, ειδικά όταν είναι μπουνάτσα («λάδι»), ξαφνικά παρατηρείται μια αιφνίδια τοπική αναταραχή, έκτασης συνήθως όσο ένα γήπεδο ποδοσφαίρου. Σε αυτό το κομμάτι της θαλάσσιας επιφάνειας βλέπουμε να πηδάνε ψάρια, άλλοτε μεγάλα και άλλοτε μικρά, τα οποία είναι φανερό ότι κυνηγιούνται. Αυτό είναι το χαρακτηριστικό σημάδι της παρουσίας των τονοειδών, τα οποία την ώρα εκείνη δεν «χαριεντίζονται» ούτε «παίζουν», αλλά «γευματίζουν».
Στοιχείο της ταυτότητάς τους
Πολλοί δεν γνωρίζουν ένα κοινό χαρακτηριστικό αυτής της ομάδας ψαριών το οποίο είναι «στοιχείο της ταυτότητάς» τους και είναι το εξής:
Κανένα από αυτά δεν διαθέτει το γνωστό όργανο που φέρουν όλα σχεδόν τα υπόλοιπα είδη, την λεγόμενη «νηκτική κύστη», που βοηθάει τα ψάρια ώστε να αιωρούνται χωρίς προσπάθεια στο επιθυμητό βάθος. Έτσι αυτά τα είδη είναι υποχρεωμένα να κινούνται συνεχώς, με αποτέλεσμα να έχουν πολύ ανεπτυγμένο μυϊκό σύστημα. Δυστυχώς το «προσόν» αυτό είναι εις βάρος της ποιότητάς τους ως βρώσιμο είδος. Τα ψάρια αυτά θεωρούνται κατώτερης ποιότητας, αν και με την πάροδο του χρόνου αναπτύχθηκαν συνταγές μαγειρικής και διατήρησης που βοήθησαν στην αξιοποίησή τους. Πάντως η τιμή τους στις ψαραγορές παραμένει αρκετά χαμηλή γι’ αυτό το λόγο. Ένα περιστατικό που ανασύρω από τη μνήμη μου και συνέβη στην πατρίδα μου το Ναύπλιο, έχει σχέση με αυτό το χαρακτηριστικό και έχει και λίγη πλάκα.
Την δεκαετία του 1960 είχαμε στον τόπο μου έναν σπουδαίο επαγγελματία ψαρά, πατέρα μιας πολυμελούς οικογένειας και πρωταγωνιστή στα περισσότερα τουριστικά καρτ – ποστάλ της εποχής, όπου απεικονιζόταν να μπαλώνει ή να νετάρει τα δίχτυα του στην παραλία του Ναυπλίου με φόντο το φημισμένο θαλάσσιο μικρό φρούριο που ονομάζεται «Μπούρτζι». Αυτός ο άνθρωπος κάποτε έκανε μια καταπληκτική ψαριά παλαμίδων με τα δίχτυα του. Όταν επέστρεψε από την καλάδα ο «Ψάρακας», (αυτό ήταν το παρατσούκλι του), το τρεχαντήρι του ήταν βυθισμένο μέχρι τα «μπούνια» από το βάρος των παλαμίδων που είχε φορτώσει και όλο το Ναύπλιο μαζεύτηκε εκεί για να θαυμάσει την επιτυχία και να ψωνίσει φτηνό ψάρι που την άλλη μέρα κιόλας θα ψηνόταν στο φούρνο της γειτονιάς τυλιγμένο στη λαδόκολλα πάνω σ’ ένα κεραμίδι.
Ο ανίδεος λιμενάρχης…
Πάνω στο καλύτερο εμφανίστηκε ο νεοφερμένος τότε λιμενάρχης και δήλωσε ότι συλλαμβάνει τον «Ψάρακα» με το σκεπτικό ότι τόσα πολλά ψάρια μόνο με τη χρήση δυναμίτη θα μπορούσε να πιάσει. Όμως ένας από τους παριστάμενους Ναυπλιώτες, που ήταν και λίγο «επιστήμονας», έσπευσε να πληροφορήσει τον μάλλον ανίδεο λιμενάρχη, ότι τα ψάρια αυτά δεν επηρεάζονται από τον δυναμίτη, ο οποίος όταν χρησιμοποιείται στη θάλασσα στοχεύει ακριβώς στον αποσυντονισμό της νηκτικής κύστης των ψαριών. Τα τονοειδή όμως λόγω του ότι δεν διαθέτουν νηκτική κύστη δεν επηρεάζονται από την έκρηξη του δυναμίτη και άρα δεν μπορούν να συλληφθούν με αυτό τον τρόπο. Κόκαλο ο λιμενάρχης ο οποίος αποχώρησε με την ουρά κάτω από τα σκέλια και το πανηγύρι συνεχίστηκε με το γνωστό «δώσε κι εμένα μπάρμπα!» (παλαμίδες εννοείται).
Προφανώς η παλαμίδα και τα πολύ συγγενικά της είδη, πολλά των οποίων δεν είναι διαφορετικά είδη, αλλά διαφορετικές ονομασίες του ίδιου ψαριού κατά τόπους, τα οποία ακόμη και έμπειροι ψαράδες δυσκολεύονται να ξεχωρίσουν, είναι ένας από τους πιο επιφανείς εκπροσώπους αυτού του είδους.
Από τη στεριά
Αν και πολλοί από τους ερασιτέχνες ψαράδες ψαρεύουν με κάποια επιτυχία αυτά τα ψάρια από τη στεριά, με τις τεχνικές της «στεριανής συρτής αφρού», (spinning) και της «ελαφράς συρτής από βράχια», (Light Rock Fishing ή L.R.F.), το πραγματικά απολαυστικό και αποδοτικό ψάρεμά τους γίνεται κυρίως από βάρκα. Στα ψαρέματα από στεριά συναντάμε αυτά τα ψάρια μόνο όταν ψαρεύουμε σε σημεία όπου τα νερά είναι αρκετά βαθιά, ώστε να θυμίζουν ανοιχτή θάλασσα, όπου είναι ο τόπος ύπαρξης αυτών των ειδών, που ποτέ σχεδόν δεν συναντώνται στις λεγόμενες «ρηχοπατιές». Στα ψαρέματα αυτά το καλύτερο που μπορούμε να πετύχουμε είναι να πιάσουμε ένα μόνο ψάρι σε κάθε ριξιά, ενώ στα ψαρέματα από βάρκα έχουν αναπτυχθεί τεχνικές μέσω των οποίων η σύλληψη τέτοιων ψαριών γίνεται κάπως μαζικότερα ώστε να μπορούμε να εκμεταλλευτούμε τον λίγο χρόνο που διαρκεί η συνάντησή μας με το κοπάδι που μετακινείται διαρκώς.
Από τη βάρκα με συρτή αφρού
Με τη βάρκα αυτά τα ψάρια ψαρεύονται με συρτές αφρού χωρίς καθόλου βαρίδια παρά μόνο ένα πολύ μικρό (40-50 γραμμάρια) στην αρχή της μάνας της συρτής, ώστε αυτή να ψαρεύει «φούσκα», όπως χαρακτηριστικά λέμε. Δηλαδή, η εν λόγω συρτή αποτελείται από ένα νήμα ή μεσηνέζα μήκους περίπου 60-70 μέτρων το οποίο στο τελείωμά του καταλήγει σε ένα παράμαλλο 5-10 μέτρων λεπτότερης μεσηνέζας και στο τέλος ένα κατάλληλο τεχνητό ψαράκι ανάλογο με το είδος τονοειδούς στο οποίο στοχεύουμε. Όταν στοχεύουμε σε μικρά τονοειδή, όπως τα λεγόμενα τονάκια ή ορτσίνια ή λεκατίκια ή κοπάνια τότε πριν από το τεχνητό πρέπει να προσθέσουμε μερικά κοντά παράμαλλα με μικρά σιλικονούχα τεχνητά ή φτερά του τσαπαρί ή ένα είδος τεχνητών που τα λέμε κόκαλα, ώστε να δημιουργήσουμε την εικόνα ενός μικρού κοπαδιού μικρόψαρων.
Τη συρτή αυτή μπορούμε να την ψαρέψουμε είτε με «το χέρι» είτε με κατάλληλο «καλάμι και μηχανισμό». Σέρνοντας πίσω από τη βάρκα μας μια ή δύο τέτοιες συρτές με ταχύτητα 4-4,5 knots τα τονάκια πιάνονται το ένα πίσω από άλλο. Το ψάρεμά τους είναι εξαιρετικά διασκεδαστικό, όμως σαν φαγητό δεν λένε και πολλά πράγματα.
Τα μεγαλύτερα ψάρια αυτού του είδους, μπορούν και αυτά να ψαρευτούν με ίδιες συρτές αλλά κάπως χοντρύτερες, ώστε να αντέξουν στην αντίδραση των θυμάτων που είναι πολύ δυναμική, όμως ο καλύτερος τρόπος είναι μια πολύ ιδιαίτερη συρτή με πολλά τεχνητά την οποία περιγράφω σχηματικά στην ανάλογη εικόνα που συμπεριλαμβάνω σε αυτό το σημείωμα. Λόγω της ιδιαιτερότητάς της αυτή η συρτή ψαρεύεται αποκλειστικά με το χέρι και μαζεύεται σε λεκάνη όπως και το παραγάδι γιατί αλλιώς δεν θα μπορούσε να βολευτεί.
