Οι υγρότοποι του Αμβρακικού Κόλπου ήταν εξαιρετικά πλούσιοι σε βιοποικιλότητα, τόσο εντός της θάλασσας όσο και στην παράκτια ζώνη, γι’ αυτό η περιοχή ανακηρύχθηκε εθνικό πάρκο. Τις προηγούμενες δεκαετίες υπήρξε όμως μια διαρκής υποβάθμισή της.
«Η φυτική κάλυψη του βυθού υποχωρεί σταδιακά, οδηγώντας στην εξαφάνιση, κάτι που έχει ήδη παρουσιαστεί σε ορισμένες περιοχές. Μία από τις συνέπειες είναι η μεγάλη μείωση των πληθυσμών των ψαριών», λέει στην «Κ» η Σοφία Ρεϊζοπούλου, ερευνήτρια του ΕΛΚΕΘΕ. Οι αιτίες για την περιβαλλοντική υποβάθμιση και την ενίσχυση των ευτροφικών φαινομένων που ευνοούν τα μακροφύκη και συρρικνώνουν τα λιβάδια αγγειόσπερμων αναζητούνται στη ρύπανση από χημικά λιπάσματα για τη γεωργία, από την κτηνοτροφία, τις ιχθυοκαλλιέργειες. Επίσης, τα υδροηλεκτρικά φράγματα έχουν διαταράξει την υδρολογική ισορροπία των λιμνοθαλασσών, καθώς διέκοψαν τον εμπλουτισμό τους με γλυκό νερό. «Οι παράκτιοι υγρότοποι έχουν μειωθεί κατά 60%-70%, ενώ αρνητικά επιδρά και η κλιματική αλλαγή, καθώς η θερμοκρασία των υδάτων του Αμβρακικού έχει ανέβει», σημειώνει η κ. Ρεϊζοπούλου. «Τα υποθαλάσσια λιβάδια, οι λειμώνες φανερόγαμων, αποτελούν πολύ παραγωγικά οικοσυστήματα, λειτουργούν ως καταφύγιο για πολλούς οργανισμούς, μεταξύ αυτών και των περισσότερων εμπορικών ειδών ψαριών», συμπληρώνει.
Για όλους αυτούς τους λόγους θεωρείται πολύ σημαντική η αποκατάσταση των οικοσυστημάτων. Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος LIFE TRANSFER (μεταφύτευση λιβαδιών για την αποκατάσταση μεταβατικών οικοσυστημάτων) το Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ σε συνεργασία με ευρωπαϊκά πανεπιστήμια και τον Φορέα Διαχείρισης Αμβρακικού Κόλπου-Λευκάδας στοχεύει στην «αναδάσωση» του βυθού των λιμνοθαλασσών στον Αμβρακικό. Κύρια δράση του προγράμματος είναι η μεταφύτευση λιβαδιών (Zostera noltei, Cymodocea nodosa κ.ά.) που αναπτύσσονται σε αυτά τα περιβάλλοντα. «Ξεκινήσαμε ήδη πιλοτικά από τη λιμνοθάλασσα Λογαρού με καταγραφή της περιβαλλοντικής κατάστασης, χαρτογράφηση των λιβαδιών, λήψη δειγμάτων και εκπαίδευση των αλιέων, που θα συνδράμουν στο έργο μας. Στόχος είναι τον Σεπτέμβριο ή τον Οκτώβριο να ξεκινήσουμε τις φυτεύσεις. Θα ξεκινήσουμε από περιοχές που τα λιβάδια έχουν αραιώσει, αλλά όχι εξαφανιστεί, ενώ θα μελετούμε και την οικολογική ποιότητα των περιοχών από όπου θα πάρουμε υλικό για μεταφύτευση», εξηγεί τη διαδικασία η κ. Ρεϊζοπούλου, που είναι επιστημονικά υπεύθυνη του προγράμματος. Οι επίμονοι κηπουροί των βυθών θα δουλέψουν πιλοτικά στη Λογαρού μέχρι το 2025, με στόχο την επέκταση σε μαζική κλίμακα των υποβρύχιων «αναδασώσεων». «Θα αξιοποιήσουμε τεχνικές που εφαρμόζονται με επιτυχία στη Βενετία εδώ και μία δεκαετία. Σε ορισμένες περιπτώσεις αφαιρούμε χλοοτάπητα και τον μεταφέρουμε στο σημείο που θέλουμε να ενισχύσουμε», λέει η υπεύθυνη του προγράμματος. Η ομάδα του έργου αποτελείται από τους δόκτορες L. Bray, Β. Γερακάρη, Η. Δημητρίου, Ν. Προβιδάκη, Ε. Βουτσινά, Π. Δρακοπούλου, Γ. Αρβανιτάκη, Ν. Κατσιάρα, Κ. Σιγάλα, S. Faulwetter.
Αξιοσημείωτη είναι η συμμετοχή των ψαράδων. «Αγκάλιασαν την πρωτοβουλία, σε ένα βαθμό γιατί έχουν δει στη δραματική μείωση της αλιείας τις συνέπειες του προβλήματος», συμπληρώνει η κυρία Ρεϊζοπούλου. Το έργο στον Αμβρακικό είναι μέρος μιας συνολικής ευρωπαϊκής δράσης, που υλοποιείται ακόμα σε σειρά λιμνοθαλάσσιων οικοσυστημάτων σε Ισπανία και Ιταλία. Οπως σημειώνουν οι ερευνητές του ΕΛΚΕΘΕ, «πρόσφατες μελέτες κατέδειξαν πως εκβολικά και παράκτια θαλάσσια οικοσυστήματα, μετά τη μείωση ή παύση των ανθρωπογενών πιέσεων, μπορεί να επιστρέψουν στην αρχική τους βιοτική σύνθεση το λιγότερο σε 15-25 χρόνια. Ωστόσο, για να επιτευχθεί πλήρης ανάκαμψη της βιοποικιλότητας, μπορεί να χρειαστούν πολύ περισσότερα χρόνια. Ετσι λοιπόν οι επιστήμονες στην Ευρώπη μελετούν πώς μπορούν να βοηθήσουν στον επανααποικισμό των θαλάσσιων βιοτόπων».
Η προστασία των υποθαλάσσιων λιβαδιών όμως δεν είναι μόνο πολύτιμη τοπικά, αλλά και παγκόσμια, καθώς τα οικοσυστήματα Μπλε Ανθρακα (Blue Carbon), όπως είναι τα θαλάσσια λιβάδια, παίζουν σημαντικό ρόλο στην αποθήκευση του άνθρακα και στην αντιστάθμιση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Τεράστιες ποσότητες άνθρακα βρίσκονται αποθηκευμένες στους θαλάσσιους λειμώνες, που απειλούνται όμως από την περιβαλλοντική υποβάθμιση των υδάτων, την κλιματική αλλαγή και ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως η εντατική αλιεία. «Η εξέλιξη αυτή λειτουργεί διπλά αρνητικά. Αφενός τα θαλάσσια λιβάδια δεν θα μπορούν στον ίδιο βαθμό να συγκρατούν άνθρακα, αφετέρου θα τείνουν να απελευθερώσουν τις μεγάλες ποσότητες που έχουν αποθηκεύσει, επιτείνοντας το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής», λέει στην «Κ» η δρ Ευγενία Αποστολάκη, ερευνήτρια του ΕΛΚΕΘΕ και υπεύθυνη για το πακέτο εργασίας «Επιπτώσεις των ανθρωπογενών και κλιματικών πιέσεων στα θαλάσσια λιβάδια του Ν. Αιγαίου», στο πλαίσιο του προγράμματος DRESSAGE (ΕΣΠΑ), υπό του συντονισμό του κ. Γιώργου-Αγγελου Χατήρη (ΕΛΚΕΘΕ Ρόδου).
Λιβάδια ποσειδωνίας
«Τα λιβάδια ποσειδωνίας είναι ο “βασιλιάς” μεταξύ των διαφορετικών ειδών θαλάσσιων λιβαδιών όσο αφορά τον Μπλε Ανθρακα, καθώς το φυτό διαμορφώνει υφάλους με το ριζικό του σύστημα και τα υλικά του βυθού, παγιδεύοντας οργανική ύλη. Εάν αυτοί οι ύφαλοι καταστραφούν, είτε από περιβαλλοντικές πιέσεις είτε από μια άγκυρα ή άλλο εργαλείο, τότε ο άνθρακας διαφεύγει ξανά στο περιβάλλον», εξηγεί η δρ Αποστολάκη. Αναζητώντας λύσεις βασισμένες στη φύση για την αντιστροφή του καλπάζοντας ρυθμού της κλιματικής αλλαγής, οι ερευνητές του ΕΛΚΕΘΕ μελετούν τα ενδημικά λιβάδια Posidonia oceanica που αναπτύσσονται στις ελληνικές θάλασσες και χαρακτηρίζονται από διαφορετική οικολογική ποιότητα και βαθμό προστασίας. «Στο προσεχές διάστημα θα επικεντρώσουμε την έρευνά μας στη διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο η κλιματική αλλαγή επηρεάζει την ανθεκτικότητα των λιβαδιών της ποσειδωνίας του Αιγαίου και την ικανότητά τους να αποθηκεύουν άνθρακα», σημειώνει η δρ Αποστολάκη, η οποία υπογραμμίζει τη σημασία της προστασίας των οικοσυστημάτων. «Δεν είναι μόνο πιο φθηνή, αλλά και πιο αποτελεσματική, καθώς αντιμετωπίζει τις αιτίες της υποβάθμισης των θαλάσσιων οικοσυστημάτων».
Πηγή: karvasaras
