Θα πίστευε κανείς ότι οι αεροβολιστές θα έχουν καταλάβει πλέον ότι οι υπερβολικά υψηλές ταχύτητες που εξακολουθούν να διαφημίζουν κάποιοι κατασκευαστές είναι στην πράξη άχρηστες γιατί δεν συνδυάζονται με την ανάλογη ακρίβεια. Κι όμως, οι διαφημίσεις αεροβόλων με έμφαση στην ταχύτητα του βλήματος, καλά κρατούν ακόμα…
Του Κώστα Λακαφώση
Τα αεροβόλα υπάρχουν ως εργαλεία αναψυχής, εκπαίδευσης και αθλητισμού για πολύ περισσότερα χρόνια από ότι φαντάζεται κανείς (ήδη πωλούνταν σε χαμηλές τιμές στον απλό καταναλωτή από το τέλος του 19ου αιώνα), όμως οι περιορισμοί της τεχνολογίας τα κράτησαν σε «φυσιολογικές» ταχύτητες για περίπου εκατό χρόνια. Όμως, κάπου στις τελευταίες δύο δεκαετίες του 20ου αιώνα, η εξέλιξη των αεροβόλων τα έφερε σε ένα σημείο όπου πλέον οι ταχύτητες του βλήματος πλησίασαν κοντά στην ταχύτητα του ήχου, και σύντομα την ξεπέρασαν. Οι πρώτες διαφημίσεις για πολύ υψηλές ταχύτητες εξόδου άρχισαν να εμφανίζονται στα περιοδικά, αφού κάποιοι θεώρησαν ότι το νούμερο από μόνο του θα ήταν ικανό να πουλήσει περισσότερα αεροβόλα. Οι πιό παλιοί και «διαβασμένοι» αεροβολιστές δεν έδωσαν ιδιαίτερη σημασία, αφού όλοι πίστεψαν ότι η μόδα αυτή θα περάσει γρήγορα, ιδίως όταν διαπιστώσει κανείς ότι οι πολύ υψηλές ταχύτητες, όταν είναι πραγματικές, δεν είναι και τόσο χρήσιμες αφού χαλάνε πολύ την ευθυβολία .
Πρακτικό παράδειγμα: πριν λίγες ημέρες, έτυχε να δοκιμάζουμε ένα Weihrauch HW90, ένα πολύ ισχυρό αεροβόλο με σύστημα gas ram (ελατήριο αέρα) που μπορεί να πετύχει πάρα πολύ υψηλές ταχύτητες στο διαμέτρημα των 4,5 χιλιοστών. Το συγκεκριμένο αεροβόλο έχει ρυθμιστεί στο παρελθόν με τη βοήθεια της ειδικής τρόμπας και του μανόμετρου έτσι ώστε να περιέχει ακριβώς τη σωστή πίεση αέρα για να βγάζει ταχύτητες πολύ κοντά στα 1000fps με συγκεκριμένα, πολύ βαριά βλήματα (HN Silver Point στα 11.6 grains). Τοποθετήσαμε έναν χάρτινο στόχο σε απόσταση 50 μέτρων και διαπιστώσαμε για άλλη μιά φορά ότι η ευθυβολία του είναι αξιοσημείωτη, με συγκέντρωση 6-7 εκατοστών να είναι πανεύκολη, ακόμα και με απλά σκοπευτικά όργανα και από καθιστή θέση (αυτό σημαίνει ότι αν κανείς χρησιμοποιήσει τηλεσκοπική διόπτρα και ακόμα πιό σταθερή θέση σε πάγκο ή πρηνηδόν, εύκολα θα πετύχει συγκεντρώσεις της τάξης των 3-4 εκατοστών στα 50 μέτρα, αν όχι και ακόμα καλύτερη). Θέλοντας να διαπιστώσουμε για άλλη μιά φορά τα ήδη γνωστά, δεν παραλείψαμε να κάνουμε και μιά ακόμα δοκιμή χρησιμοποιώντας κορυφαίας ποιότητας αλλά πολύ πιό ελαφριά βλήματα 7.9 grains. Το αποτέλεσμα ήταν κάτι παραπάνω από ξεκάθαρο, αφού η συγκέντρωση, όχι απλώς χάλασε αλλά οι βολές μας πλέον δεν πετύχαιναν ούτε το χαρτί του στόχου, 30×45 εκατοστών! Κάποιος θα μπορούσε να πεί ότι λόγω της διαφοράς στο βάρος του βλήματος, απλώς άλλαξε η κατακόρυφη απόκλιση σε σχέση με τη σκοπευτική γραμμή, όμως γρήγορα αποδείχθηκε ότι ούτε και αυτό ίσχυε: δοκιμάσαμε να σκοπεύσουμε σε διάφορα ύψη πάνω στην ίδια κατακόρυφη γραμμή, κι όμως πουθενά δεν βρήκαμε μιά νέα συγκέντρωση από τα ελαφράτερα βλήματα, απλώς μαζέψαμε 2-3 τυχαίες βολές στο χαρτί, χωρίς λογική εξήγηση ή επαναληψιμότητα. Ήταν, δηλαδή, ολοφάνερο ότι με τα ελαφριά βλήματα, οποιαδήποτε έννοια ευθυβολίας πήγαινε περίπατο και η σκοποβολή δεν είχε κανένα νόημα πλέον. Μιά ακόμα σημαντική διαφορά, όμως, σε αυτές τις βολές με τα πιό ελαφριά βλήματα, ήταν και ο ήχος της βολής που είχε αλλάξει σημαντικά. Εκτός από όλους τους φυσιολογικούς θορύβους που ακούγονται κατά τη βολή ενός ισχυρού αεροβόλου, πλέον ήταν ολοκάθαρος και ένας δυνατός και ξερός ήχος που έμοιαζε με έκρηξη, σαν να πυροδοτείται η πυρίτιδα σε ένα πυροβόλο όπλο. Αυτός ο ήχος, δεν είναι τίποτα παραπάνω από το σπάσιμο του φράγματος του ήχου από το βλήμα που βγαίνει από την κάννη με υπερηχητική ταχύτητα, και δεν έχει καμία σχέση με εκρήξεις ή οτιδήποτε χημικό, είναι ένας ήχος που προκαλείται αποκλειστικά και μόνο από τον ατμοσφαιρικό αέρα και από τα κύματα που προκαλεί η πολύ γρήγορη αλλαγή στην πίεση στην ουρά του βλήματος.
Ακριβώς εδώ βρίσκεται και η ουσία όλης αυτής της υπόθεσης: η υπερηχητική ταχύτητα δεν δημιουργεί κανένα πρόβλημα στα αεροσκάφη που είναι ειδικά σχεδιασμένα για αυτές τις ταχύτητες, αλλά ούτε και στα βλήματα των πυροβόλων όπλων που είναι βαριά και αεροδυναμικά, σε σχήμα κατάλληλο για υπερηχητική πτήση. Το πρόβλημα βρίσκεται όταν προσπαθούμε να εκτοξεύσουμε ένα μολυβένιο “ποτηράκι” σε συνθήκες πολύ διαφορετικές από αυτές για τις οποίες είχε σχεδιαστεί. Αν πάμε λίγο πίσω στην ιστορία σχεδιασμού των αεροβόλων όπλων, θα ανακαλύψουμε ότι τα πρώτα αεροβόλα χρησιμοποιούσαν σφαιρικά βλήματα από λείες κάννες χωρίς ραβδώσεις, ενώ η επόμενη εξέλιξη σε επίπεδο ακρίβειας ήταν τα αεροβόλα σκοποβολής για κλειστούς χώρους τα οποία πετύχαιναν πολύ υψηλά επίπεδα ευθυβολίας με τη χρήση χειροποίητων βλημάτων που είχαν το σχήμα μικρού βέλους, με μεταλλική μύτη και μαλακή ουρά που σταθεροποιούσε την πτήση προς τον στόχο. Ακολουθώντας την ίδια βασική αρχή του βέλους, τα μολυβένια “ποτηράκια” σχεδιάστηκαν ακριβώς με την ίδια λογική: βαρύτερη κεφαλή και πιό ελαφριά ουρά, με κωνικό σχήμα που δημιουργεί μεγαλύτερη αεροδυναμική αντίσταση έτσι ώστε να σταθεροποιείται η πτήση στον διαμήκη άξονα. Με απλά λόγια, το βλήμα αυτό είναι επίτηδες σχεδιασμένο με τη λογική του αργοκίνητου ώστε να είναι σταθερό, όπως ακριβώς το μπαλάκι με τα φτερά που παίζεται το μπάντμιντον: όσο δυνατά κι αν το χτυπήσεις με τη ρακέτα, τα φτερά το φρενάρουν και το σταθεροποιούν με το βάρος προς τα εμπρός και την ουρά προς τα πίσω. Εάν καταλάβει κανείς ότι το βλήμα του αεροβόλου λειτουργεί αεροδυναμικά όπως το μπαλάκι του μπάντμιντον, τότε καταλαβαίνει πολύ καλά το πρόβλημα με τις υπερηχητικές ταχύτητες-οι οποίες, άλλωστε, είναι υπερηχητικές μόνο για ελάχιστα μέτρα, επειδή το βλήμα βγαίνει από την κάννη με υπερηχητική ταχύτητα και πολύ γρήγορα φρενάρει λόγω υψηλής αεροδυναμικής αντίστασης της ουράς και πέφτει πλέον σε υποηχητικές ταχύτητες. Όμως, η ζημιά στην ευθυβολία έχει ήδη γίνει σε αυτά τα πρώτα μέτρα της πτήσης, γιατί η βίαιη αεροδυναμική αστάθεια που προκαλείται από τη μετάβαση από υπερηχητική σε υποηχητική πτήση είναι ήδη αρκετή για να χαλάσει την ομαλή πτήση του βλήματος προς τον στόχο.
Για να καταφέρει κανείς να πετύχει υπερηχητικές ταχύτητες και ταυτόχρονα αξιόλογη ακρίβεια σε ένα αεροβόλο, θα έπρεπε ενδεχομένως να πειραματιστεί με εντελώς διαφορετικό είδος βλήματος, όπως π.χ. κάποια παραλλαγή του sabot bullet (όπου σε ένα πλαστικό “παπούτσι” που απορρίπτεται μετά την έξοδο από την κάννη, περιέχεται ένα βαρύ αεροδυναμικό βλήμα μικρότερου διαμετρήματος), όμως κάτι τέτοιο τεχνικά δεν φαίνεται εύκολο στις συγκεκριμένες ταχύτητες, πιέσεις, ραβδώσεις και διαστάσεις του μικρού διαμετρήματος των 4,5 χιλιοστών.
Συμπέρασμα: μην ασχολείστε με τα νούμερα που μοιάζουν με τελική ταχύτητα από σπορ αυτοκίνητο, δεν είναι αυτό το ζητούμενο. Η υπερηχητική ταχύτητα είναι καλή για τα αεροσκάφη, άχρηστη όμως για τα αεροβόλα, οπότε εάν έχετε ένα τόσο ισχυρό αεροβόλο που έχει τη δυνατότητα να ρίχνει υπερηχητικά, αναζητήστε ένα βαρύ βλήμα που να χαμηλώνει την ταχύτητα αρκετά ώστε να είναι πλέον υποηχητική. Η ακρίβεια της βολής θα είναι “μέρα με τη νύχτα” σε σχέση με την υπερηχητική, εντυπωσιακή, θορυβώδη αλλά τελείως άχρηστη βολή.
