Πώς μετράμε αλλά και πώς μετατρέπουμε τις μονάδες μέτρησης σε οτιδήποτε αφορά ένα αεροβόλο;

του Κώστα Λακαφώση

Όσοι ασχολούνται με το αεροβόλο λίγο πιo σοβαρά, αναζητώντας την βελτίωση της επίδοσής τους, είναι βέβαιο ότι έχουν έλθει αντιμέτωποι με πολλά και διαφορετικά νούμερα: είτε στις εργοστασιακές προδιαγραφές ενός όπλου, είτε σε άρθρα και αναφορές σε περιοδικά ή στο Διαδίκτυο. Μήκος, βάρος, ταχύτητα βολής, ενέργεια βολής, βάρος βλήματος, όλα αυτά αναφέρονται συχνά και είναι χρήσιμα, ώστε ο καθένας να μπορεί να έχει μέτρο σύγκρισης, ανάμεσα σε αεροβόλα διαφορετικής προέλευσης και μάρκας. Τα πράγματα περιπλέκονται λίγο, όμως, από τις διαφορετικές μονάδες μέτρησης: μπορεί να έχουμε συνηθίσει να χρησιμοποιούμε το Διεθνές Σύστημα Μονάδων (μέτρο, κιλό, γραμμάριο κ.λπ) αλλά στα αεροβόλα έχουμε πολύ συχνά τη χρήση μονάδων του Αγγλοσαξωνικού Συστήματος (πόδια, ίντσες, λίβρες κ.λπ), γεγονός που μπερδεύει λίγο παραπάνω τα πράγματα. Έστω κι αν η Αγγλία έχει περάσει επισήμως στο Διεθνές Σύστημα Μονάδων τα τελευταία χρόνια, οι Άγγλοι που έχουν συνηθίσει να λειτουργούν με τις “παλιές” μονάδες, συνεχίζουν να τις χρησιμοποιούν, με άμεσο αποτέλεσμα οι περισσότερες πληροφορίες που μπορεί κανείς να βρει, είτε στα ξενόγλωσσα περιοδικά είτε στο Διαδίκτυο, να είναι σε πόδια, λίβρες και ίντσες. Το ίδιο και με τα αμερικάνικα περιοδικά και websites, οπότε ο αεροβολιστής δεν έχει άλλη επιλογή από το να μάθει να λειτουργεί σε αυτό το σύστημα μονάδων, ή να πάρει το κομπιουτεράκι και να κάνει τις μετατροπές του.

Ένας επιπλέον παράγοντας σύγχυσης είναι και η μέτρηση του βάρους των βλημάτων σε grains αντί σε γραμμάρια. Ας ξεκινήσουμε από μιά γρήγορη ιστορική αναδρομή που θα μας εξηγήσει την προέλευση των grains: τον Μεσαίωνα στην Αγγλία, πολύ πριν τυποποιηθούν επίσημα Μέτρα και Σταθμά (το κιλό ορίστηκε στα τέλη του 18ου αιώνα σαν το βάρος που αντιστοιχεί σε όγκο ενός λίτρου νερού, αλλά η πλήρης τυποποίηση και εφαρμογή του Διεθνούς Συστήματος έγινε τον 19ο αιώνα) έπρεπε να βρεθεί ένα σύστημα αναφοράς για το βάρος. Η πρώτη μονάδα μέτρησης που χρησιμοποιήθηκε ήταν το grain, που σημαίνει “κόκκος” και αναφερόταν στο μέσο βάρος ενός κόκκου σιταριού σε ξηρές συνθήκες. Το βάρος αυτό, πολύ αργότερα ορίστηκε συγκεκριμένα και σήμερα αντιστοιχεί σε 64,798 μιλιγκράμ (ή αλλιώς 1 γραμμάριο είναι 15,43 grains). Τα grains είναι μιά μονάδα μέτρησης βάρους που χρησιμοποιείται πλέον για λόγους “παραδοσιακούς” σε δύο κυρίως τομείς: στη φαρμακευτική (σε δοσολογίες φαρμάκων) και στα όπλα κάθε είδους: από αεροβόλα έως πυροβόλα αλλά και τοξοβολία. Ο λόγος είναι πλέον πρακτικός, αφού όλα τα βιβλία, οι πίνακες και η υπάρχουσα εμπειρία π.χ. στα φυσίγγια των πυροβόλων όπλων είναι σε grains, και όλοι έχουν συνηθίσει να μιλούν με αυτά, οπότε θα ήταν πολύ αργά πλέον να συνηθίσουμε όλοι να κάνουμε τις μετατροπές σε γραμμάρια και μιλιγκράμ και να ξεκινήσουμε από την αρχή. Το ίδιο ισχύει και στα αεροβόλα: έχουμε συνηθίσει πλέον τα grains και ξέρουμε ότι το πιό κλασικό βλήμα στα 4,5 χιλιοστά ζυγίζει 7,9 grains, τα βαριά ζυγίζουν 10-10.5 grains ενώ υπάρχουν και κάποια πολύ ελαφριά κάτω από τα 5 grains. Γρήγορη μετάφραση σε γραμμάρια: τα γνωστά μας 7,9 grains αντιστοιχούν σε περίπου μισό γραμμάριο (511 μιλογκράμ για την ακρίβεια), αν και η μετατροπή αυτή δεν μας είναι χρήσιμη σε κάτι αφού όλοι οι υπολογισμοί μας παραμένουν σε grains. Όσο για τις ίδιες τις μετρήσεις, ειδικά για την περίπτωση των βλημάτων είναι καλύτερα να βασιζόμαστε στις προδιαγραφές, αφού κάθε κατασκευαστής ανακοινώνει το βάρος σε grains των βλημάτων του. Ζυγαριές ακριβείας που να μπορούν να ζυγίσουν τόσο μικρά βάρη είναι μάλλον σπάνιες, και ούτως ή άλλως δεν μας είναι απαραίτητες στους βασικούς μας υπολογισμούς-η προδιαγραφή του κατασκευαστή αρκεί.

Για τις μετρήσεις μήκος και βάρους (π.χ. όταν αναφερόμαστε στο μήκος κάννης ή στο βάρος ενός τουφεκιού), οι μετατροπές είναι εύκολες: μιά λίβρα (συμβολίζεται lb αλλά αναφέρεται και ώς pound) αντιστοιχεί σε 0,453 κιλά, δηλαδή 453 γραμμάρια. Ένα πόδι (foot ή ft) αντιστοιχεί σε 0,305 μέτρα ή για την ακρίβεια 30,48 εκατοστά, ενώ για μεγαλύτερες αποστάσεις υπάρχει η γιάρδα (yard ή yd) που αντιστοιχεί σε 0,91 μέτρα ή 91 εκατοστά.

Η βασική εφαρμογή όλων αυτών των μονάδων και υπολογισμών είναι όταν θέλουμε να υπολογίσουμε την “δύναμη” ενός αεροβόλου, που τη μετράμε σε κινητική ενέργεια του βλήματος στην έξοδο από την κάννη. Όπως θα θυμόμαστε από το σχολείο, η κινητική ενέργεια ισούται με τη μάζα επί το τετράγωνο της ταχύτητας δια δύο. Για να κάνουμε όμως μαζί και όλες τις μετατροπές των μονάδων, ο πρακτικός τύπος είναι:

Ενέργεια (σε ft.lbs)=μάζα βλήματος (grains) x ταχύτητα (fps) x ταχύτητα (fps) και το αποτέλεσμα του πολλαπλασιασμού διαιρείται δια 450240

Παράδειγμα: 

(7,9 grains x 1000fps x 1000fps)/450240  = 17,5 ft.lbs

Προσοχή όμως: ενώ για τα grains μας αρκεί η προδιαγραφή του κατασκευαστή, για την ταχύτητα εξόδου (και άρα και για την ενέργεια) θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε ειδικό ταχογράφο και να μετρήσουμε από μόνοι μας την ταχύτητα της βολής μας, αλλιώς η θεωρητική ταχύτητα που δίνει ο κατασκευαστής δεν έχει κανένα πρακτικό αντίκρυσμα, και αυτό γιατί οι ανακοινώσεις των κατασκευαστών είναι συχνά “αισιόδοξες” και αναφέρονται σε θεωρητικές ιδανικές συνθήκες βολής με πολύ ελαφρά βλήματα. Έτσι, ο υπολογισμός θα πρέπει να γίνει μόνο μετά από πραγματικές μετρήσεις, και λαμβάνοντας πάντοτε υπ’όψιν ότι η ταχύτητα εξόδου του βλήματος σε ένα αεροβόλο δεν είναι ποτέ συγκεκριμένη και σταθερή αλλά εξαρτάται από το συγκεκριμένο βλήμα: από το βάρος του, αλλά και την διάστασή του (δηλαδή από το πόσο σφιχτά σφηνώνει στις ραβδώσεις της κάννης). Οι καιρικές συνθήκες επίσης επηρεάζουν λίγο την ταχύτητα του βλήματος, και αυτός είναι ο λόγος που χρειάζεται ο ειδικός ταχογράφος για συνεχείς μετρήσεις και υπολογισμούς, αφού δεν μιλάμε για ένα συγκεκριμένο και σταθερό μέγεθος που το μετράς μιά φορά για κάθε όπλο, αλλά για μιά μέτρηση που αλλάζει συνεχώς.

Εκτός από τη ζυγαριά και τον ταχογράφο που είναι εξειδικευμένα ηλεκτρονικά όργανα, υπάρχουν δύο πιό απλά (και φθηνότερα) όργανα μέτρησης που μπορούν να μας φανούν χρήσιμα: το παχύμετρο και το μικρόμετρο ακριβείας. Με το παχύμετρο μπορούμε να μετράμε σωστά και με ακρίβεια τη διασπορά των βολών στο στόχο, ή αλλιώς το “γκρουπάρισμα”. Στην απόσταση βολής και στον αριθμό των βολών δεν υπάρχει νόμος, αλλά συνηθίζεται να μετράμε γκρουπ τουλάχιστον 5 βολών, και σε αποστάσεις αντίστοιχες με τη χρήση του αεροβόλου. Τα αγωνιστικά πιστόλια και τουφέκια τα μετράμε στα 10 μέτρα ενώ τα ισχυρά τουφέκια τα δοκιμάζουμε στα 25 μέτρα ή και ακόμα πιό μακριά. Το σημαντικό που πρέπει να ξέρουμε είναι ότι το γκρουπάρισμα μετριέται όχι από το εξωτερικό σκίσιμο της τρύπας αλλά από κέντρο σε κέντρο: από τις πέντε βολές του γκρουπ, διαλέγουμε τις δύο πιό μακρινές και τοποθετούμε το παχύμετρο έτσι ώστε να μετράει από το θεωρητικό κέντρο κάθε τρύπας.

Όσο για το μικρόμετρο ακριβείας, αυτό μας είναι χρήσιμο για να συγκρίνουμε διαφορετικούς τύπους βλημάτων ως προς την ακριβή διάμετρο της κεφαλής και της ουράς: όσο κι αν η θεωρητική διάμετρος είναι συγκεκριμένη (π.χ. 4,5 χιλιοστά για το μικρότερο διαμέτρημα) στην πράξη κάθε βλήμα έχει κάποια δέκατα του χιλιοστού πάνω ή κάτω από τη θεωρητική, και μάλιστα με διαφορά στην κεφαλή και στην ουρά: συνήθως η κεφαλή είναι 2-3 δέκατα λιγότερα για να κάθεται καλά στις ραβδώσεις ενώ η ουρά λίγο μεγαλύτερη, ώστε να σφραγίζει καλύτερα τον αέρα. Κάθε κάννη “συνεργάζεται” με διαφορετικό είδος βλήματος, και οι μετρήσεις με το μικρόμετρο μας βοηθούν στη γρήγορη επιλογή ανάμεσα σε βλήματα διαφορετικών εταιρειών.

Αυτά από νούμερα: ας μην το παρακάνουμε με περισσότερα, αφού η υπερβολική ενασχόληση με λεπτομέρειες μερικές φορές μπορεί να τραβήξει την προσοχή μας μακριά από την ουσία. Καλά τα νούμερα και οι μετρήσεις, αλλά η ουσία είναι στην εξάσκηση και στη βελτίωση της ακρίβειας, και όχι στις πολλές θεωρητικές αναλύσεις…