Τα αεροβόλα λειτουργούν με αέρα σε υψηλή πίεση-και όπου αέρας, υπάρχουν και o-rings για να αποφεύγονται οι διαρροές. Στην επιλογή, εφαρμογή και λίπανση, υπάρχουν κάποια χρήσιμα μυστικά που αξίζει να τα ξέρουμε.

του Κώστα Λακαφώση

Κάθε είδος αεροβόλου έχει λιγότερα ή περισσότερα o-rings, δηλαδή στρογγυλές τσιμούχες στεγανοποίησης από διαφορετικά υλικά, σκληρότητες και διαστάσεις ανάλογα με την κάθε χρήση. Είναι, μάλιστα, αρκετά συνηθισμένο να υπάρχουν διαφορετικά υλικά στις τσιμούχες που χρησιμοποιούνται στο ίδιο όπλο, ανάλογα με τη θέση τους: για παράδειγμα, σε ένα αεροβόλο με αμπούλα διοξειδίου του άνθρακα, άλλο υλικό χρησιμοποιείται για το σφράγισμα της αμπούλας με την είσοδο του αέρα, άλλο υλικό για τα σωληνάκια που μεταφέρουν τον αέρα στη βαλβίδα, και άλλο υλικό στο εσωτερικό της βαλβίδας που πυροδοτεί τη βολή.

Στα “σπαστά” αεροβόλα ελατηρίου, δεν υπάρχει η ανάγκη της μόνιμης στεγανοποίησης ενός μηχανισμού όπως στα αεροβόλα διοξειδίου ή προσυμπιεσμένου αέρα, όμως και σε αυτά βρίσκουμε μιά σημαντική τσιμούχα που σφραγίζει την κάννη με το σώμα. Παλιότερα, αυτή η συγκεκριμένη τσιμούχα ήταν δερμάτινη, όμως τα τελευταία χρόνια έχει αντικατασταθεί από λευκή, σκληρή τσιμούχα που να αντέχει στις απότομες αυξήσεις της πίεσης.

Τα υλικά που χρησιμοποιούνται για όλα αυτά τα o-rings είναι διάφορα, με αρκετή ποικιλία σε σκληρότητα και σε υλικό κατασκευής, και είναι σίγουρο ότι δεν υπάρχει μιά λύση ή ένα υλικό που να καλύπτει όλες τις ανάγκες. “Γιατί πρέπει να τα ξέρουμε όλα αυτά;” μπορεί να αναρωτηθεί κανείς, και εδώ οι απαντήσεις είναι δύο: ο ένας λόγος είναι η σωστή λίπανση και συντήρηση, αφού ο μεγαλύτερος εχθρός των o-rings δεν είναι μηχανικός αλλά χημικός. Γνωρίζοντας λοιπόν τις ιδιαιτερότητες και τις ανάγκες κάθε υλικού, αποφεύγουμε τα λάθη που προκαλούν πρόωρη φθορά και απώλεια στεγανότητας. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι τα αεροβόλα είναι μιά μικρή και ειδική βιομηχανία, με λίγους εξειδικευμένους τεχνικούς και περιορισμένα αποθέματα ανταλλακτικών σε βάθος χρόνου. Έτσι, δεν είναι απίθανο να βρεθεί κάποιος με ένα αεροβόλο που έχει αγοραστεί πριν 20 ή 25 χρόνια και πλέον δεν κυκλοφορεί στην αγορά ή δεν υποστηρίζεται τεχνικά στη χώρα του, ενώ το ίδιο μπορεί να ισχύσει στο μέλλον και για το σημερινό μας αεροβόλο. Όταν βρεθούμε με ένα αεροβόλο που χάνει αέρα και δεν έχουμε κάποια άλλη επίσημη λύση, θα πρέπει να προσπαθήσουμε μόνοι μας να βρούμε τα κατάλληλα o-rings και τα κατάλληλα λιπαντικά από το εμπόριο ώστε να το επαναφέρουμε στην αρχική του κατάσταση.

Ας πάμε λοιπόν σιγά σιγά να δούμε τα διαφορετικά υλικά που μπορεί να συναντήσουμε σε ένα αεροβόλο: ξεκινάμε από ένα συνηθισμένο υλικό που βρίσκουμε σε μεσαίες σκληρότητες και σε χρώμα μαύρο ή γκρίζο, με το όνομα Buna-N (ή nitrile ή NBR). Πρόκειται για ένα ελαστομερές (πολυμερές βουταδιένιου και ακρυλονιτρίλιου) που χρησιμοποιείται πολύ σε διάφορες εφαρμογές στεγανοποίησης, με μικρές παραλλαγές στη σύσταση και στη σκληρότητα αναλόγως εφαρμογής. Είναι αρκετά ανθεκτικό στην μηχανική φθορά ενώ συμπεριφέρεται αρκετά καλά στις χαμηλές θερμοκρασίες. Στα αεροβόλα χρησιμοποιείται κυρίως στις εσωτερικές συνδέσεις παροχής αέρα από τη φιάλη αποθήκευσης προς τη βαλβίδα. Στην ίδια τη βαλβίδα, όμως, χρειαζόμαστε ένα αρκετά πιό σκληρό υλικό που να υποχωρεί ελάχιστα και να σφραγίζει σωστά στο απότομο άνοιγμα και κλείσιμο του μεταλλικού στελέχους της βαλβίδας. Εκεί χρησιμοποιείται συνήθως ένας σκληρός δακτύλιος από teflon, ο οποίος προσφέρει εξαιρετική τοπική αντοχή στην ταλαιπωρία από την τοπική πίεση και προσφέρει τέλεια λειτουργία στη βαλβίδα ενός όπλου που χρησιμοποιείται συχνά, λιπαίνεται και παραμένει λειτουργική. Είναι δυνατόν, όμως, να ξεραθεί και να χάσει τη σωστή εφαρμογή της σε αεροβόλα που έχουν μείνει πολλά χρόνια σε αχρηστία.

Ένα άλλο υλικό που χρησιμοποιείται σε o-rings είναι η σιλικόνη, η οποία αναγνωρίζεται από το χρώμα: εντελώς διαφανές και καθαρό για κάποιες ιατρικές και ειδικές εφαρμογές και σκούρο κόκκινο προς το καφέ για τα o-rings βιομηχανικής χρήσης. Τα o-rings από σιλικόνη προσφέρουν πολύ καλή αντοχή στο χρόνο αφού δεν ξεραίνονται και δεν χαλάνε με τον καιρό, όμως έχουν μέτριες μηχανικές ιδιότητες (αντοχή στην ταλαιπωρία και σε τοπικές αυξήσεις της πίεσης) οπότε έχουν μικρή εφαρμογή στα αεροβόλα.

Πιo χρήσιμο για τις εφαρμογές υψηλής πίεσης όπως τα αεροβόλα είναι η πολυουρεθάνη, από την οποία κατασκευάζονται o-rings σε λευκό ή υποκίτρινο διαφανές χρώμα, αρκετά πιό σκληρά από αυτά της σιλικόνης, με πολύ μεγάλη μηχανική αντοχή και πολύ μεγάλη αξιοπιστία στις υψηλές πιέσεις, αφού είναι αδύνατον να εμφανίσουν σκισίματα ή ξαφνική αστοχία.

Όλα τα παραπάνω υλικά παρουσιάζουν το καθένα και τη δική του ιδιαίτερη απαίτηση σε λίπανση, όμως ο γενικός κανόνας είναι ότι αποφεύγουμε αυστηρά οποιοδήποτε χημικό καθαριστικό σε σπρέι ή σε υγρό, αλλά και βενζίνες κλπ. Κάποια o-rings αντέχουν λίγο περισσότερο, κάποια άλλα όμως μπορούν να καταστραφούν ακόμα και με την πρώτη σταγόνα χημικού καθαριστικού ή βενζίνης που θα τα ακουμπήσει. Για τη λίπανση, είναι καλύτερο να αποφεύγονται όλα τα λιπαντικά με βάση το πετρέλαιο (ορυκτέλαια, γράσσα κλπ), ειδικά όταν μιλάμε για αεροβόλα προσυμπιεσμένου αέρα ή διοξειδίου του άνθρακα. Σε αυτά τα όπλα, η στεγανότητα εξασφαλίζεται με χρήση λαδιού σιλικόνης, ενώ για πιό δύσκολες περιπτώσεις είναι χρήσιμο να έχουμε και λίγο καθαρό γράσσο σιλικόνης που, όντας πιό παχύρρευστο, μπορεί να βοηθήσει στο “σφράγισμα” μιάς τσιμούχας που έχει αρχίσει να φθείρεται αλλά κρατάει ακόμα. Όσο για την αποθήκευση του όπλου, η εμπειρία έχει αποδείξει ότι η καλύτερη στεγανότητα επιτυγχάνεται από την τακτική χρήση και όχι από την ακινησία. Οι κατασκευαστές λένε να αποθηκεύετε το αεροβόλο χωρίς αμπούλα, όμως έτσι ξεραίνονται τα o-rings και η βαλβίδα αν περάσει πολύς καιρός αχρηστίας. Το πιό καλό είναι να έχει αέρα το αεροβόλο σχεδόν πάντα, και να χρησιμοποιείται τακτικά ώστε να κυκλοφορεί το λάδι στο μηχανισμό (λάδι περιέχεται και στην αμπούλα του CO2) και να μην στεγνώνουν οι βαλβίδες και οι μηχανισμοί.

 

Και ας μην ξεχνάμε: για να λειτουργήσει σωστά ένα o-ring χρειάζεται καθαρές επιφάνειες, λίπανση με αδρανές λιπαντικό σιλικόνης και όχι πολύ σφίξιμο: η πίεση του αέρα είναι αυτή που συμπιέζει το ελαστικό υλικό και το σφραγίζει με τα τοιχώματα, δεν χρειάζεται περισσότερο σφίξιμο όταν η φωλιά είναι βιδωτή-σφίγγουμε μόνο όσο χρειάζεται για να δημιουργηθεί το σφράγισμα. Το ίδιο ισχύει για την αμπούλα διοξειδίου: σφίγγουμε μέχρι να τρυπήσει η αμπούλα και ίσα-ίσα να πατήσει στην τσιμούχα, δεν σφίγγουμε με όλη μας τη δύναμη!