Το D.N.A… της φέρμας
Κείμενο: ΝΙΚΟΣ ΚΡΑΛΛΗΣ
Τα εντυπωσιακά ευρήματα μιας πρόσφατης επιστημονικής έρευνας, που καταπιάνεται με το ένστικτο της φέρμας και το κατά πόσον αυτή έχει μία κοινή βάση. Το κυνήγι με σκυλιά φέρμας έχει φανατικούς οπαδούς σε όλες τις χώρες του κόσμου. Ο φανατισμός αυτός δεν προέρχεται, πάντα, ούτε και πηγάζει, απαραίτητα, από πρακτικούς λόγους. Δηλαδή η φέρμα δεν είναι απαραίτητα και ο πρακτικότερος τρόπος να κυνηγήσουμε θηράματα. Απόδειξη πως εκεί που γίνονται οι μεγαλύτερες «τσάντες» (όπως είθισται να λέγεται η κάρπωση), δεν χρησιμοποιούνται σκυλιά φέρμας!
Το κυνήγι με σκυλιά φέρμας περιβάλλεται από κάτι το μεταφυσικό, το αόρατο, και το ανεξήγητο. Γιατί η έκφραση του ενστίκτου της φέρμας στα εξειδικευμένα μας σκυλιά, είναι από εκείνα τα φαινόμενα που είναι για αιώνες, πρακτικά ανεξήγητα. Από μόνη της η φέρμα έχει κάτι το μαγικό και ακατανόητο, πόσο μάλλον ότι είναι μία διαδικασία που ήδη φέρνει τον θηρευτή σε πλεονεκτική θέση και για αυτό είναι και αξιοποιήσιμη και περιζήτητη.
Σε πρώτη εκτίμηση, η φέρμα βρίσκεται σε απόλυτη αντίθεση με το κυνηγετικό ένστικτο της καταδίωξης. Η φυσική έκφραση της κυνηγετικής δραστηριότητας είναι η άμεση καταδίωξη του θηράματος, μόλις αυτό παρουσιαστεί. Όλες οι αρχέγονες φυλές σκύλων καταδιώκουν το θήραμα, είτε χρησιμοποιώντας την όσφρηση είτε την όραση.
Η φέρμα είναι η ιδιότυπη εκείνη καταληπτική κατάσταση όπου ο διώκτης ακινητοποιείται και παραμονεύει το θήραμα το οποίο έχει εντοπίσει. Υπάρχουν και σημειώνονται πολλές συμπεριφορές επιφύλαξης, που εκδηλώνεται ανάμεσα στα αρπακτικά κυνοειδή θηλαστικά, και εθεωρείτο πως όλες αυτές οι συμπεριφορές έχουν κοινή καταγωγή.
Από την ακινησία της αλεπούς στο καρτέρι, την πραγματική φέρμα του λύκου της Αβησσυνίας προς τα τρωκτικά θηράματά του, μέχρι την ακινησία ενός σκύλου Πόιντερ, μπροστά σε μία πέρδικα.
Ανάμεσα σε αυτές τις συμπεριφορές είναι η επιφύλαξη-φέρμα των τσοπανόσκυλων και η κίνησή τους, παρακολουθώντας και αντιστρέφοντας την κίνηση των κοπαδιών των προβάτων και των βοοειδών. Η συμπεριφορά των τσοπανόσκυλων έχει, σε σημαντικό βαθμό, να κάνει με αντανακλαστική αντίδραση στη κίνηση του κοπαδιού.
Με αφορμή αυτή την παρατήρηση, οργανώθηκε μία εξαιρετικά σημαντική έρευνα με σκοπό να διαπιστώσει, κατά πόσο το ένστικτο της φέρμας των πουλόσκυλων και των άλλων συμπεριφορών που προσομοιάζουν με φέρμα, έχουν κάποια κοινή γενετική βάση. Η έρευνα αυτή έφτασε σε ένα απρόσμενο αποτέλεσμα. Όμως ας πάρουμε την έρευνα από την αρχή.
Τα γονίδια της φέρμας επιλέχτηκαν από πουλόσκυλα 13 από τη φυλή των Μυνστερλάντερ, 13 από τα Βεϊμαράνερ και από τσοπανόσκυλα, 13 από αυτά των Πυρηναίων και 13 από τα Σκαπέντος.
Tα Σκαπέντος είναι μία φυλή Ολλανδική, που στο παρελθόν αποτελούσε ένα ασαφή «τύπο» τσοπανόσκυλου που κινδύνεψε να εξαφανιστεί, αλλά ξαναδημιουργήθηκε και σταθεροποιήθηκε σαν φυλή σχετικά πρόσφατα, από ένα μικρό αριθμό στελεχών.
Ο λόγος αυτών των επιλογών, είναι πως οι φυλές αυτές είναι σχετικά ολιγάριθμες με υψηλό δείκτη ενδογαμίας, δηλαδή, υψηλά αιμόμικτες. Κατά συνέπεια δεν θα έχουν μεγάλη γενετική ποικιλότητα στην εκφραση της ίδιας συμπεριφοράς που πιθανόν να αποτυπώνεται στο γονίδιωμά τους. Σαν μάρτυρες στην μελέτη χρησιμοποιήθηκαν τα τσοπανόσκυλα.
Η αποκάλυψη ήταν πως στα 26 πουλόσκυλα της εργασίας, από τα 52 συνολικά σκυλιά, χαρτογραφήθηκαν περιοχές που ήταν ομοζυγώτες στο γονίδιο 22. Και στα 26 τσοπανόσκυλα χαρτογραφήθηκαν περιοχές που ήταν ομοζυγώτες στην περιοχή 13.
Αυτό αμέσως κίνησε το ενδιαφέρον των ερευνητών να αναζητήσουν πιθανές ομοιότητες και σε άλλες φυλές. Έτσι η μελέτη επεκτάθηκε και σε άλλες 7 φυλές φέρμας (Πόιντερ, αγγλικό, ιρλανδικό και σκωτσέζικο Σέττερ, Μπρετόν, γερμανικό Μπρακ) όπου διαπιστώθηκε πως όλες αυτές οι φυλές φέρμας, διατηρούσαν την ομοζυγωτία στο γονίδιο 22.
Συνέκριναν τα αποτελέσματα των φυλών φέρμας επεκτείνοντας και την βάση των άλλων σκύλων και πρόσθεσαν στην μελέτη και άλλα τσοπανόσκυλα, αλλά και σκυλιά κυνηγετικών φυλών που δεν φερμάρουν, όπως ιχνηλάτες Ντάτσχουντ, Ριτρίβερ, ξεπεταχτές Βάχτελ κ.λπ. Το εύρημα της ομοζυγωτίας του γονιδίου 22 στις φυλές φέρμας, ήταν παντού σταθερό.
Η ακριβής ανάλυση 66.500 μάρκερς (σημείων έρευνας), έδειξε πως στην περιοχή της ομοζυγωτίας φιλοξενούνται δύο γονίδια, πλέον πλήρως χαρτογραφημένα που σχετίζονται με την φέρμα. Η αντίστοιχη ανάλυση στα τσοπανόσκυλα, για την θέση ομοζυγωτίας 13, σχετίζεται με την έκφραση του τριχώματος. Η έρευνα έδειξε την μακρινή συγγένεια των τσοπανόσκυλων μεταξύ τους, κάτι που έτσι και αλλιώς ήταν ιστορικά πιθανό.
Δύο μεγάλες κατηγορίες
Ερευνώντας την θέση 22 στο γονιδίωμα των σκύλων φέρμας, αποδείχτηκαν και μία σειρά άλλα στοιχεία που είναι σημαντικά για την κατανόηση των φυλών και της εργασίας τους. Η θέση αυτή είναι εξαιρετικά σημαντική για μία σειρά χημικές διεργασίες, για κινητικές δεξιότητες, το αντίστοιχο δεξιόχειρας ή αριστερόχειρας στους ανθρώπους.
Η θέση αυτή επίσης, είναι εξαιρετικά σημαντική για το σύνολο των μαθησιακών ικανοτήτων των σκύλων. Η μελέτη αυτή έρχεται σε αντίθεση με μία προηγούμενη, που περιλάμβανε 146 σκύλους αλλά έλεγχο σε μόλις 1.500 μάρκερς, η οποία δε έβρισκε ουσιαστικές διαφορές ανάμεσα σε φυλές σκύλων, ενώ η μελέτη που σχολιάζουμε αφορά 66.500 μάρκερς.
Η ανάλυση αυτή απέδειξε ότι μπορούμε να θεωρήσουμε πως τα κυνηγόσκυλα κατατάσσονται γενετικά σε δύο μεγάλες κατηγορίες, αυτά που φερμάρουν και αυτά που δεν φερμάρουν, ανάλογα με την παρουσία ομοζυγωτίας στις συγκεκριμένες θέσεις. Η άποψη αυτή τεκμηριώθηκε για το σύνολο των φυλών φέρμας και μερική εξαίρεση υπήρξε μόνο για το γερμανικό Μπρακ.
Αυτό εξηγείται γιατί θεωρείται πως σαν φυλή έχει πολύ μεγαλύτερη γενετική ποικιλότητα και πιο πολύπλοκη καταγωγή από ότι πίστευαν, κι έτσι εμφανίζει μία μικρή εκτροπή ομοζυγωτίας στο γονίδιο 22.
Η απαίτηση για διπλή εργασία και σε ιχνηλάτηση και σε φέρμα είναι προφανώς αποτυπωμένη στο γονιδίωμα των γερμανικών Μπρακ.
Εξαιρετικά εντυπωσιακά είναι τα αποτελέσματα που αφορούν την σύγκριση του γονιδίου του γερμανικού Βάχτελχουντ. Πρόκειται για μία φυλή ξεπετάγματος που όμως γενετικά προέρχεται κυρίως απο τα Μυνστερλάντερ που αρχικά συμμετείχαν στην έρευνα.
Η φυλή αυτή μπορεί να «εκπαιδευτεί» να φερμάρει, αλλά δεν φερμάρει ενστικτωδώς όπως οι φυλές φέρμας, ή οι πρόγονοί τους τα Μυνστερλάντερ. Τα Βάχτελ είναι ετεροζυγώτες στο συγκεκριμένο γονίδιο 22. Αυτό σημαίνει πως τα σκυλιά με ασταθή χαρακτηριστικά στη φέρμα ανήκουν στην κατηγορία των ετεροζυγωτών, όπως τα Βάχτελ, διατηρούν όμως τις δεξιότητες της εκμάθησης που χαρακτηρίζουν όλες τις φυλές φέρμας.
Η συμπεριφορά της αρχέγονης φέρμας, όπως αυτή του λύκου ή των τσοπανόσκυλων που γράψαμε στην αρχή, είναι μία συμπεριφορά που επηρεάζεται πολύ από το περιβάλλον, είναι πιθανόν σημαντικά επίκτητη και δεν σχετίζεται με το γενετικό υπόβαθρο. Σε κανένα από τα σκυλιά που ελέγχθηκαν, ούτε στο λύκο, δεν βρέθηκε ομοζυγωτία στο γονίδιο 22. Αντίθετα η συμπεριφορά της τυπικής φέρμας όλων των αναγνωρισμένων φυλών, σχετίζεται με συγκεκριμένο γενετικό υπόβαθρο την ομοζυγωτία του γονιδίου 22.
Για πρώτη φορά στην σκυλίσια ιστορία των χιλιάδων χρόνων, καταφέραμε να προσδιορίσουμε με ακρίβεια το γονίδιο, που σχετίζεται με συμπεριφορά της φέρμας, που για πολλά χρόνια ήταν ακατανόητη. Αυτό ανοίγει διάπλατα νέες «λεωφόρους» έρευνας.
Πρώτα για έρευνα σε άλλες συμπεριφορές, όπως η επιθετικότητα απέναντι σε σκυλιά ή ανθρώπους (…που είναι και εξαιρετικά επίκαιρη), η ιχνηλάτηση, η θηραματοφορία, η καταδίωξη, η φύλαξη, η κυριαρχικότητα.
Είναι σχεδόν βέβαιο πως η μπούρδα που βρίσκει έδαφος ανάμεσα σε φιλόζωους χωρίς γνώση, πως τα σκυλάκια γίνονται μόνο ότι τα μάθεις, είναι επιεικώς ανόητη. Τα σκυλιά γίνονται κυρίως αυτό που έχουν στο γονίδιο τους για να το εκφράσουν. Και θα το εκφράσουν στην πρώτη ευκαιρία.
Στην υπόθεση των σκύλων φέρμας έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον η έρευνα να προχωρήσει λίγο πιο πέρα. Δηλαδή να προχωρήσουμε και να αναλύσουμε δείγματα από οικογένειες πια σκύλων φέρμας μιας φυλής, και να αναζητήσουμε το γονιδιακό αποτύπωμα της λευκής φέρμας, της ασταθούς φέρμας, της οπτικής φέρμας, ή της επιθετικής φέρμας.
Είναι βέβαιο πως όλα έχουν γενετική βάση. Η έρευνα αυτή δεν είναι ούτε ακριβή, ούτε ανέφικτη. Είναι απλά θέμα κινήτρου. Αν βρούμε πως ο γεννήτορας Α και μία σειρά απόγονοι και συγγενείς έχουν ασταθή φέρμα, μπορούμε να εξασφαλίσουμε ένα ζευγάρωμα με σκύλους που είναι ομοζυγώτες σε σταθερή φέρμα και να εκθρέψουμε πάνω σε αυτό. Μπορούμε να διατηρήσουμε επιθυμητά χαρακτηριστικά και να βελτιώσουμε μειονεκτήματα.
Η έρευνα αυτή είναι η πρώτη με τόσο σημαντικά αποτελέσματα, αλλά δεν είναι η πρώτη στην προσπάθεια ανάλυσης των χαρακτηριστικών των σκύλων μας. Η αξία της είναι πως θα δώσει έναυσμα σε μία μεγάλη σειρά ερευνών, που θα μας οδηγήσουν σε σταθερότερα επιθυμητά χαρακτηριστικά και σε καλύτερα και πιο προβλέψιμα σκυλιά φέρμας.
