Όλοι οι κυνηγοί δίνουν μεγάλη έμφαση στην οσφρητική ικανότητα του σκύλου τους. Μια δυνατή μύτη είναι ζητούμενο για μια αποτελεσματική έρευνα.
Όσο αφορά όμως στην οσφρητική διάκριση και στο πως ο σκύλος φέρμας αντιλαμβάνεται τα οσφρητικά ερεθίσματα τα οποία προέρχονται από τα διάφορα είδη θηραμάτων, δε γίνεται σπουδαίος λόγος. Είναι ένα θέμα μπερδεμένο το οποίο χρειάζεται σίγουρα διευκρινήσεις. Για να βάλουμε μια τάξη, λοιπόν, πρέπει να ξεκινήσουμε ξεκαθαρίζοντας το νόημα του “θηράματος”.
Ως θήραματα (με την κυνηγετική έννοια)θεωρούνται τα μη οικόσιτα ζώα τα οποία ο άνθρωπος κυνηγάει με σκοπό να τραφεί. Δεν είναι θηράματα λοιπόν τα πτηνά, που παρότι άγρια, δεν είναι φαγώσιμα Υπάρχουν και τα επιβλαβή(αλεπού, κουνάβι, καρακάξα, κουρούνα, κοράκι) τα οποία αποτελούν μία ξεχωριστή ομάδα. Εδώ θα ασχοληθούμε με τα θηράματα τα οποία φερμάρονται από τους σκύλους φέρμας.
Μία μη επίσημη συνθήκη θέλει ο σκύλος φέρμας να φερμάρει ορτύκια, πέρδικες, φασιανούς, αγριόγαλους, μπεκάτσες και μπεκατσίνια. Μπορεί βέβαια να φερμάρει λαγούς, αγριοκούνελα ή ακόμα και αγριογούρουνα, ζαρκάδια, παπιά, φάσσες και τρυγόνια. Οι νεαροί σκύλοι μπορεί να φερμάρουν ακόμα και τις σταρίθρες που βόσκουν στα χωράφια. Το ότι ωριμάζοντας σταματούν να τις φερμάρουν είναι γιατί εμείς τους μαλώνουμε. Με άλλα λόγια ο σκύλος τείνει να φερμάρει όλα τα ζώα τα οποία βρίσκει στα τερέν όπου κυνηγάει. Αλλά φερμάρει όλες τις αναθυμιάσεις;;; Ακόμα και εκείνες των ποντικών και των κουρούνων;;; Συνήθως αυτό δεν συμβαίνει, δηλαδή ο σκύλος περιορίζεται στο να φερμάρει τις αναθυμιάσεις που πιθανώς να έχουν συγκεκριμένα κοινά χαρακτηριστικά. Άρα ο σκύλος αντιλαμβάνεται ποιο θήραμα φερμάρει (αν δηλαδή μπροστά του υπάρχει μια πέρδικα ή μια μπεκάτσα);;; Το γεγονός ότι μπορεί να μάθει να αγνοεί την αναθυμίαση της σταρίθρας(ή του κότσυφα), δείχνει μια ειδική ικανότητα διάκρισης των αναθυμιάσεων, κάτι το οποίο μπορεί όμως να περιπλέξει αισθητά τη λειτουργία της όσφρησης.
Πολλές φορές όμως οι σκύλοι έχουν ανεξήγητες αντιδράσεις. Για παράδειγμα, μια ωραία μέρα, ένας σκύλος που αγνοεί τις σταρίθρες, φερμάρει με μεγάλη εκφραστικότητα και ενθαρρύνοντας τον να ολοκληρώσει μένει ακίνητος μέχρις ότου μερικά μέτρα από αυτόν σηκώνεται κάθετα μια σταρίθρα. Πως εξηγείται μια τέτοια συμπεριφορά από ένα σκύλο ο οποίος πάντα τις αγνοούσε;;; Η αναθυμίαση εκείνης της σταρίθρας, εκείνη την ημέρα και σε εκείνο το μέρος ήταν διαφορετική απ’ ότι συνήθως;;; Ή ήταν μια ξεχωριστή σταρίθρα η οποία μύριζε ακριβώς όπως, ας πούμε, ένα ορτύκι;;; Είναι ένα από εκείνα τα μυστήρια που προσθέτουν μαγεία στον κόσμο του κυνηγιού. Όμως προσωπική μου άποψη είναι ότι ο σκύλος μπορεί να διακρίνει τη μυρωδιά των διαφόρων θηραμάτων. Και είναι λογικό, αν αναλογιστούμε ότι ακόμα και εμείς οι οποίοι διαθέτουμε μια οσφρητική αίσθηση, πολύ υποδεέστερη από αυτή του σκύλου, είμαστε σε θέση να διακρίνουμε πολλές διαφορετικές μυρωδιές. Πόσο μάλλον ο σκύλος λοιπόν….
Οι φέρμες στη ζεστή θέση είναι μια άλλη πτυχή της οσφρητικής διάκρισης. Η ικανότητα του σκύλου να μπορεί να ξεχωρίσει την πραγματική ύπαρξη του θηράματος από την μυρωδιά που άφησε πίσω του φεύγοντας ή από την κουτσουλιά του, η οποία όταν είναι φρέσκια, αναδύει μια οσμή όχι πολύ διαφορετική από αυτή του ίδιου του θηράματος, είναι ακριβώς θέμα οσφρητικής διάκρισης. Γι’ αυτό κάποιοι σκύλοι ξεκαθαρίζουν αμέσως τέτοιες καταστάσεις, κάποιοι άλλοι αργούν λίγο παραπάνω, ενώ κάποιοι άλλοι ακόμα δεν καταφέρνουν να ξεχωρίσουν ποτέ αυτές τις διαφορές. Όμως σε αυτό το σημείο εμπλέκεται και η οσφρητική δύναμη, η οποία, όπως έχουμε πει σε παλιότερο άρθρο, είναι ένας ποσοτικός χαρακτήρας ο οποίος μεταδίδεται γενετικά και μερικοί σκύλοι όντας πολύ προικισμένοι καταφέρνουν να αντιληφθούν ασθενή οσφρητικά σωματίδια τα οποία προέρχονται από μία πηγή που απέχει μερικές δεκάδες μέτρα. Είναι όμως προφανές ότι η αποκωδικοποίηση τόσο ασθενών οσμών δεν είναι αξιόπιστη. Συνεπώς, αν και αντιφατικό, φαίνεται λογικό ότι οι σκύλοι με μεγαλύτερη οσφρητική δύναμη είναι πιο επιρρεπείς στις φέρμες στις ζεστές θέσεις.
Αντιθέτως ο σκύλος με ασθενή όσφρηση αντιλαμβάνεται μόνο τις οσμές οι οποίες προέρχονται από μία κοντινή πηγή και είναι μάλλον εύκολο να ξεχωρίσει αν αναδύονται απευθείας από το θήραμα ή από αυτά που άφησε πίσω του(κουτσουλιά, πούπουλα, οσφρητικά μόρια) και άρα κάνει λιγότερες κενές φέρμες. Αυτή η θεωρία όμως δεν ευσταθεί και αντικρούεται από περιπτώσεις ατόμων με δυνατή μύτη τα οποία, ακόμα και από μεγάλη απόσταση, είναι σχεδόν πάντα ικανά να διακρίνουν τις αναθυμιάσεις τις οποίες προέρχονται από το ίδιο το θήραμα από εκείνες τις οποίες προέρχονται από τις κουτσουλιές. Και αυτοί οι εξαιρετικοί φερματζίδες έχουν σχεδόν ανοσία στις κενές φέρμες. Άλλοι αντιθέτως, κυρίως σε ώριμη ηλικία, δεν κάνουν τίποτα άλλο από το να συλλέγουν φέρμες χωρίς αποτέλεσμα. Όλα αυτά μας κάνουν να σκεφτούμε ότι η μεγάλη ικανότητα διάκρισης των αναθυμιάσεων είναι και αυτή μια ξεχωριστή αξία η οποία μεταδίδεται γενετικά και με την οποία κάποια άτομα είναι περισσότερο εφοδιασμένα από ότι κάποια άλλα.
Όταν ο σκύλος ανεβάζει μια αναθυμίαση κατά τη διάρκεια της έρευνας, στη μύτη του σκύλου φτάνουν οσφρητικά μόρια τα οποία, αν κυνηγάει με ευνοϊκό αέρα, προέρχονται από μια πηγή η οποία βρίσκεται αρκετά μακριά. Προφανώς αυτά τα οσφρητικά ερεθίσματα πρέπει να ερμηνευτούν για να καθοριστεί αν προέρχονται από ένα ζώο το οποίο πρέπει να φερμαριστεί ή όχι, αν η πηγή είναι κοντά ή μακριά και αν η οσμή ανήκει στο θήραμα η στην κουτσουλιά του. Για να απαντηθούν αυτά τα ερωτήματα, ο σκύλος συνήθως επιβραδύνει και ανεβάζει την πηγή της αναθυμίασης, εκτελώντας το λεγόμενο ανέβασμα, μέχρις ότου λάβει μία ικανοποιητική απάντηση. Κατόπιν τούτου ή φερμάρει ή ξαναρχίζει την έρευνα. Συνεπώς και το ανέβασμα είναι μια ενέργεια η οποία καθορίζεται από την οσφρητική διάκριση με την οποία είναι εφοδιασμένος ο σκύλος.
Σε κάθε περίπτωση η οσφρητική δύναμη χωρίς την οσφρητική διάκριση μπορεί να προκαλέσει αντίθετα αποτελέσματα από τα αναμενόμενα, διότι ο σκύλος δε μπορεί να διαχειριστεί αποτελεσματικά αυτό το σπουδαίο όπλο το οποίο του έχει δοθεί από την φύση. Μπορεί η οσφρητική ισχύς να είναι ένα φυσικό προσόν όταν όμως δεν συνοδεύεται και από ένα ισχυρό επεξεργαστή, δηλαδή από ευφυΐα, τότε σχεδόν εκμηδενίζεται. Το μυαλό είναι αυτό που θέτει όλα τα φυσικά και αθλητικά προσόντα του σκύλου στην υπηρεσία του κυνηγού και τον κάνει αποτελεσματικό.
