Στο άρθρο αυτό θα ασχοληθούμε με την αγονιμότητα στα αρσενικά, η οποία έχει υποτιμηθεί πολύ σε σχέση με την πραγματική συχνότητα εμφάνισής της…

Συνήθως αν ένα ζευγάρωμα δεν αποδώσει τα αναμενόμενα, η ευθύνη αποδίδεται στο θηλυκό, ειδικά μάλιστα εάν το αρσενικό έχει καλό ιστορικό. Πρόκειται για μια προκατάληψη, η οποία έχει βαθύτερα αίτια ψυχολογικής και κοινωνικής φύσης τα οποία δεν θα εξετάσουμε εδώ. Η ουσία είναι ότι για μια αποτυχημένη επίβαση, υπεύθυνα μπορεί να είναι τόσο το αρσενικό όσο και το θηλυκό, ή και τα δύο ζώα. Το καλό ιστορικό, οι επιτυχίες του παρελθόντος, δεν προδικάζουν απαραίτητα το μέλλον. Σκύλοι οι οποίοι «έδωσαν» στο παρελθόν, μπορεί για λόγους που θα εξηγήσουμε παρακάτω να μη «δίνουν» τώρα. Σε κάθε περίπτωση αποτυχίας, πρέπει να υποψιαζόμαστε ότι ενδεχομένως το αρσενικό να έχει πρόβλημα και να διερευνούμε την περίπτωση. Τα αίτια της αγονιμότητας του αρσενικού ομαδοποιούνται ως εξής:

Φλεγμονώδες εκσπερμάτισμα

Με απλά λόγια ο όρος αυτός σημαίνει ότι το προϊόν της εκσπερμάτισης είναι χαμηλής ποιότητας εξαιτίας φλεγμονώδους πάθησης των όρχεων, της επιδιδυμίδας (ο χώρος δίπλα στους όρχεις όπου αποθηκεύονται τα ώριμα σπερματοζωάρια) ή του προστάτη. Οι αντίστοιχες φλεγμονές (ορχίτιδα, επιδιδυμίτιδα, προστατίτιδα) μπορεί να οφείλονται σε παράγοντες όπως τραύμα, λοιμώδεις παράγοντες (ιοί, μικρόβια), σε ορμονικούς λόγους καθώς και σε άλλες αιτίες. Λόγω της φλεγμονής επηρεάζονται τόσο η ποσοτική παραγωγή του σπέρματος, όσο και η ποιότητά του με αποτέλεσμα να μην είναι γόνιμο το αρσενικό.

Αζωοσπερμία

Ο όρος αυτός σημαίνει, ότι το εκσπερμάτισμα δεν περιέχει σπερματοζωάρια και συνεπώς δεν μπορούν να γονιμοποιηθούν τα ωάρια του θηλυκού. Τα σπερματοζωάρια κολυμπούν σε ένα υγρό, το οποίο κατά κύριο λόγο προέρχεται από τον προστάτη και τα τρέφει και τα συντηρεί ενώ δίνει όγκο στο σπέρμα. Μία ποσότητα του υγρού αυτού προηγείται κατά την εκσπερμάτιση και ακολουθεί το υπόλοιπο τμήμα με τα σπερματοζωάρια. Σε ορισμένες περιπτώσεις η εκσπερμάτιση δεν είναι πλήρης, με αποτέλεσμα μόνο το πρώτο υγρό να «βγαίνει» από το πέος. Κάτι παρεμφερές συμβαίνει σε περιπτώσεις όπου υπάρχει κάποιο εμπόδιο που μπορεί να φράζει την επιδιδυμίδα ή σε περίπτωση όπου ο προστάτης είναι διογκωμένος. Βεβαίως μπορεί να μην παράγονται καν σπερματοζωάρια (ή να παράγονται σε πολύ μικρές ποσότητες, ολιγοσπερμία) είτε για λόγους ορμονικούς, είτε για λόγους κακού μεταβολισμού του σκύλου, είτε τέλος για λόγους που σχετίζονται με την υγεία των όρχεων.

Μειωμένη κινητικότητα του σπέρματος

Τα σπερματοζωάρια φυσιολογικά έχουν αυξημένη κινητικότητα. Με την βοήθεια της κινητικότητας αυτής καταφέρνουν να φτάσουν τα ωάρια (τα οποία είναι ακίνητα) και να εισέλθουν σε αυτά (γονιμοποίηση). Η μειωμένη κινητικότητα δεν ευνοεί την γονιμοποίηση. Κάποια φάρμακα προκαλούν τέτοιο αποτέλεσμα, αλλά σημαντικός παράγοντας θεωρείται η μακροχρόνια αποχή του αρσενικού από την αναπαραγωγή. Τα σπερματοζωάρια μετά την παραγωγή τους από τους όρχεις μετακινούνται στην επιδιδυμίδα όπου και αποθηκεύονται. Όσο περισσότερο παραμένουν εκεί ωριμάζουν αλλά μετά από ένα χρονικό σημείο αρχίζουν και εκφυλίζονται, χάνοντας μεταξύ των άλλων και την κινητικότητά τους.

Μειωμένη διάθεση για ζευγάρωμα

Αν το θηλυκό δεν βρίσκεται σε οίστρο ή αν ο οίστρος του εκδηλώνεται με χαμηλή ένταση, τότε το αρσενικό δείχνει μειωμένο ή και καθόλου ενδιαφέρον. Υπάρχουν σκύλοι οι οποίοι έχουν ιδιόρρυθμη συμπεριφορά πχ έντονη επιθετικότητα προς άλλα ζώα κλπ με συνέπεια να δείχνουν εχθρική στάση, ακόμα και στο θηλυκό. Ο πόνος από όπου και αν προέρχεται είναι ένα αίτιο που κάνει τα αρσενικά αδιάφορα απέναντι στα θέλγητρα των θηλυκών. Τέλος, η προχωρημένη ηλικία συνδέεται και με μειωμένη διάθεση για ζευγάρωμα.

Κατάχρηση

Πρόκειται για μια πολύ συνηθισμένη περίπτωση, κατά την οποία καλοί αρσενικοί υποχρεώνονται να ζευγαρώνουν πολύ συχνά κυρίως για οικονομικούς λόγους. Αυτή η πρακτική έχει ως αποτέλεσμα μετά από έναν αριθμό επιβάσεων, να μην προλαβαίνει ο οργανισμός να παράγει σπερματοζωάρια, αλλά και αυτά που παράγονται να μην προλαβαίνουν να ωριμάσουν. 

Άλλα αίτια

Μια ορθοπεδική βλάβη όπως πχ η δυσπλασία του ισχίου ή κάποια αρθρίτιδα, δημιουργεί αντικειμενική δυσκολία σε ένα αρσενικό να ολοκληρώσει το «έργο» του. Το ίδιο αποτέλεσμα έχουν και οι νευρολογικές παθήσεις που επηρεάζουν είτε την ευστάθεια και την καλή κινητικότητα του σκύλου, είτε το αντανακλαστικό της εκσπερμάτισης. Τα ανατομικά προβλήματα του πέους (φίμωση) εμποδίζουν την φυσιολογική του λειτουργία καθιστώντας έτσι το ζώο ανίκανο να ζευγαρώσει.

Προληπτικά η καλή κατάσταση του ζώου και οι άριστες συνθήκες διαβίωσής του είναι απαραίτητες προϋποθέσεις. Η διαγνωστική διερεύνηση του ακριβούς αιτίου είναι πολύ εξεζητημένη τεχνικά και δύσκολη. Δεν επαρκούν οι συνήθεις εξετάσεις αίματος και η κλινική εξέταση, αν και σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να είναι αποκαλυπτικές. Επιβάλλεται να γίνουν και άλλες εξετάσεις που αφορούν την ανάλυση του σπέρματος και του σπερματικού υγρού, βιοψία των όρχεων, του προστάτη, υπερηχογραφήματα και άλλες ειδικές εξετάσεις, οι οποίες απαιτούν εξειδικευμένο εξοπλισμό και εξειδικευμένο προσωπικό και φυσικά δεν μπορούν να γίνουν σε ένα συνηθισμένο ιατρείο.