Στο προηγούμενο άρθρο, συζητήσαμε για τους διαφορετικούς παράγοντες οι οποίοι επηρεάζουν την συμπεριφορά του σκύλου. Στο παρόν άρθρο θα γίνει αναφορά στους πιο σημαντικούς από αυτούς: στα γονίδια και στον ιδιοκτήτη.
Η συμπεριφορά του σκύλου εξαρτάται από μεγάλο αριθμό παραμέτρων. Στην πραγματικότητα είναι αναρίθμητα τα στοιχεία που συγκροτούν την σκέψη και τη δράση ενός σκύλου ανά πάσα στιγμή. Καθοριστικό ρόλο παίζει φυσικά το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα και κυρίως ο εγκέφαλος. Πρόκειται για ένα είδος βιολογικού υπερυπολογιστή, ο οποίος αναλύει χιλιάδες δεδομένα που προσκομίζονται σε αυτόν από το εσωτερικό του σώματος και από το εξωτερικό περιβάλλον. Ο εγκέφαλος είναι σε θέση να γνωρίζει κάθε δευτερόλεπτο και με την παραμικρή λεπτομέρεια, τι ακριβώς συμβαίνει στα… πέρατα του οργανισμού. Λαμβάνει σήματα με τα νευρικά κύτταρα, τα σήματα αυτά τα επεξεργάζεται και δίνει εντολές που ρυθμίζουν την λειτουργία του κάθε ιστού. Όλα αυτά βέβαια συνδυάζονται και με τα ερεθίσματα που έρχονται από το περιβάλλον.
Για παράδειγμα ας πάρουμε την τροφή. Εφόσον έχουμε συνηθίσει τον σκύλο να τρώει σε μια συγκεκριμένη ώρα κάθε μέρα, όταν φτάσει η στιγμή εκείνη, τότε και μόνο στη θέα μας που πλησιάζουμε το κλουβί (ερέθισμα από το εξωτερικό περιβάλλον) και στο άκουσμα και θέαμα της ξηρής τροφής που κυλάει στο μπολ (εξωτερικά ερεθίσματα και αυτά), ο εγκέφαλος δίνει εντολή στο στομάχι να αρχίσει να κινείται με ένα χαρακτηριστικό τρόπο καθώς και στους σιαλογόνους αδένες να παράγουν σάλιο και ο σκύλος τρώει. Εμείς ως παρατηρητές δεν έχουμε ιδέα για όλα αυτά και απλά θεωρούμε πως η συμπεριφορά του σκύλου μας είναι φυσιολογική. Του βάλαμε την τροφή και ο σκύλος έφαγε. Ας μπούμε τώρα σε λίγο πιο βαθιά νερά. Η δομή και η λειτουργία του εγκεφάλου είναι απόλυτα εξαρτώμενη από τη γονιδιακή σύνθεση του σκύλου. Δεν έχουν όλοι οι σκύλοι, όπως δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι τον ίδιο εγκέφαλο. Ο αριθμός των νευρικών κυττάρων, ο τρόπος που επικοινωνούν μεταξύ τους και η συνολική αρχιτεκτονική του εγκεφάλου, παρουσιάζουν μικρές διακυμάνσεις από οργανισμό σε οργανισμό. Οι αποκλίσεις αυτές μπορεί να φαίνονται μικρές, είναι όμως αυτές που διαφοροποιούν ένα ζώο από ένα άλλο και είναι το αποτέλεσμα της έκφρασης των γονιδίων.
Συνεπώς στο βαθμό που η συμπεριφορά εξαρτάται από τον εγκέφαλο και η δομή και η λειτουργία του εγκεφάλου εξαρτώνται από τα γονίδια του κάθε οργανισμού, τότε μπορούμε να ισχυριστούμε πως και η συμπεριφορά του κάθε σκύλου εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις γενετικές του καταβολές. Αυτός είναι ένας γενικός κανόνας που ισχύει σε όλες τις πτυχές των αντιδράσεων ενός σκύλου και επηρεάζει φυσικά την εργασία του, την ικανότητα μάθησης, την ευκολία εκπαίδευσης, τις σχέσεις του με τα άλλα ζώα και οτιδήποτε άλλο ονομάζουμε συμπεριφορά και «ψυχολογία».
Προσέξτε τώρα διότι στο σημείο αυτό μπορεί να γίνει μια μεγάλη παρεξήγηση. Ο σκύλος δεν είναι ένα αυτόματο μηχάνημα. Μπορεί να παρομοιάζουμε την λειτουργία του εγκεφάλου του με έναν υπολογιστή, αλλά στην πραγματικότητα τα πράγματα είναι πολύ πιο περίπλοκα. Εδώ μπαίνει στη συζήτησή μας ο παράγοντας ιδιοκτήτης. Αυτό που στην ουσία είναι ένας άνθρωπος ο οποίος φροντίζει έναν σκύλο, δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια σταθερή πηγή παραγωγής εξωτερικών ερεθισμάτων. Την λέξη ερεθίσματα μπορείτε να την αντικαταστήσετε με οτιδήποτε έχει να κάνει με την φροντίδα και την ενασχόληση με τον σκύλο: την τροφή που θα του δώσετε, το κατάλυμα που θα του φτιάξετε, τον τρόπο που θα τον εκπαιδεύσετε, τον τρόπο με τον οποίο θα κυνηγήσετε μαζί του, την βοήθεια που θα του παρέχετε σε μια ασθένεια και οτιδήποτε άλλο σημαίνει η έκφραση «ο σκύλος μου». Όλα αυτά ο εγκέφαλος του σκύλου τα προσλαμβάνει ως εξωτερικά ερεθίσματα και αναλόγως συντονίζει την εσωτερική του λειτουργία και τελικά την συμπεριφορά του. Ότι του… «δίνουμε», αυτό και επεξεργάζεται. Αν τον ταΐσουμε σωστά, θα αντιδρά θετικά στην τροφή. Αν του δίνουμε αποφάγια και σαβούρα, θα τρώει μίζερα και διστακτικά. Αν τον εκπαιδεύουμε σαν να παίζουμε μαζί του, θα ευχαριστιέται την εκπαίδευση και θα ανταποκρίνεται θετικά. Αν όμως αρχίσουμε τις φωνές και τα χτυπήματα, τότε θα γίνει φοβικός και οι αντιδράσεις του θα είναι επιφυλακτικές, ενώ το αποτέλεσμα θα είναι κατώτερο του αναμενόμενου.
Δεν πρέπει βέβαια να περιμένουμε να μας πει ο σκύλος τις ανάγκες του και τα παράπονά του. Δυστυχώς δεν μπορεί να μιλήσει. Πρέπει εμείς να προσπαθήσουμε να μπούμε στο μυαλό του και να καταλάβουμε τι πραγματικά χρειάζεται. Ο καλύτερος τρόπος είναι να του δείχνουμε στοργή και να τον παρατηρούμε. Να δουλέψουμε δηλαδή τον δεσμό ανθρώπου-ζώου και να μελετούμε τις αντιδράσεις του σκύλου μας απέναντι στα ερεθίσματα που του δίνουμε. Ο δεσμός ανθρώπου-ζώου είναι πρωταρχικής σημασίας διότι κάνει το ζώο να αισθάνεται άνεση και ασφάλεια μαζί μας. Μας γνωρίζει και μας έχει εμπιστοσύνη.
Χωρίς αυτά δεν γίνεται τίποτα. Αν ο σκύλος μας φοβάται, τότε οι αντιδράσεις του δεν μπορούν να αξιολογηθούν σωστά από εμάς, διότι δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι για τα κίνητρα της συμπεριφοράς του. Η στοργή που θα του δείξουμε μαζί με την φροντίδα τον κάνουν να μας εμπιστεύεται και να μη φοβάται να ακολουθήσει οποιαδήποτε εντολή μας. Ακόμα και αν στην αρχή δεν την καταλάβει σωστά, θα προσπαθήσει να την μάθει μόνο και μόνο για να μας ευχαριστήσει και να ανταποδώσει την αγάπη που του δίνουμε. Τότε και μόνο τότε θα αξιολογήσουμε την συμπεριφορά του σωστά, διότι θα είμαστε σίγουροι ότι αυτό που βλέπουμε δεν είναι αποτέλεσμα φόβου ή εξαναγκασμού. Όταν παίρνουμε στα χέρια μας ένα μικρό κουτάβι έχουμε ένα «υλικό», το οποίο μέσα στους περιορισμούς της γονιδιακής του σύνθεσης, μπορεί να διαμορφωθεί και να διαπλαστεί με πολλούς τρόπους. Αρκεί να έχουμε σαν βάση των χειρισμών μας την αγάπη και την εμπιστοσύνη και σε καμία περίπτωση τον καταναγκασμό και την βία.
