Η νευρική φέρμα στα κυνηγόσκυλα άλλοτε αποτελεί γενετικό χαρακτηριστικό κληρονομικής φύσεως, και άλλοτε επίκτητο ελάττωμα εξαιτίας της λανθασμένης εκπαίδευσης… 

Του Παναγιώτη Κοσμά

Τα κουτάβια που προέρχονται από κάποια εκτροφή υψηλής γενεαλογίας, είναι σε θέση να φερμάρουν από τις 35 – 45 πρώτες ημέρες της ζωής τους! Αργά ή γρήγορα το ανακλαστικό της φέρμας εκδηλώνεται στους σκύλους – δείκτες, αλλά ακόμα και μετά από τόσους αιώνες συστηματικής εκτροφής, εμφανίζονται ακόμα περιπτώσεις με προβληματική συμπεριφορά κατά τη φέρμα…

Όμως, μία κοντινή, πειστική και σύντομη φέρμα, πολύ απλά… ΔΕΝ είναι φέρμα: είναι μία ένδειξη παρουσίας θηράματος, και στη συνέχεια ένα συνειδητό ξεσήκωμα του θηράματος από την πλευρά του σκύλου. Σε αυτήν την περίπτωση, πολύ σπάνια ο κυνηγός έχει την ευκαιρία να πλησιάσει σε απόσταση βολής, ή να προετοιμαστεί για μία ψύχραιμη και αποτελεσματική τουφεκιά. Ένα τέτοιο κυνηγόσκυλο, όσο πλούσια χαρίσματα και να διαθέτει είναι “άχρηστο”, αφού “αδειάζει” τον τόπο από θηράματα και γεμίζει τον κυνηγό με νευρικότητα.

H κληρονομικότητα…

Η συγκεκριμένη συμπεριφορά συχνά απαντάται ως γενετικό χαρακτηριστικό κληρονομικής φύσεως, ή ως επίκτητο ελάττωμα εξαιτίας της λανθασμένης εκπαίδευσης… Στην πρώτη περίπτωση ο σκύλος δείχνει το “πρόβλημά” του από κουταβάκι, ακόμα: μπροστά στα θηράματα που πρωτοσυναντάει εκδηλώνει πάντα μία προσωρινή στάση υποτυπώδους φέρμας, ενώ στη συνέχεια ορμάει για να πιάσει το θήραμα, οπότε και το ξεσηκώνει! Σε τέτοιες περιπτώσεις είναι, σχεδόν, βέβαιο ότι και οι γονείς του είχαν “εκ φύσεως” την ίδια “κακιά” συνήθεια, έστω και αν την απέβαλαν ή βελτίωσαν με την εκπαίδευση. Το σίγουρο, πάντως, είναι ότι στους απογόνους μεταβιβάζονται σε μεγάλο βαθμό – και συχνά ενισχυμένα – τα κληρονομικά χαρακτηριστικά των γεννητόρων, είτε είναι θετικά είτε αρνητικά… Βέβαια, η εκπαίδευση έχει τη δύναμη να διορθώνει με την επανάληψη τις αρνητικές συμπεριφορές, αλλά δεν μπορεί να εξαλείψει τελείως το φαινόμενο της νευρικής φέρμας που οφείλεται στην κληρονομικότητα.

Αυτού του είδους η νευρικότητα στη φέρμα, συχνά αντιμετωπίζεται μέσα από την ίδια την κυνηγετική διαδικασία, αλλά αυτό είναι κάτι που εξαρτάται από την ευφυΐα του σκύλου και την ικανότητα του κυναγωγού.

Απέναντι στα σφάλματα…

Σε γενικές γραμμές, ο νεαρός σκύλος πρέπει να επιβραβεύεται με τη φωνή, με ένα χάδι και – στο τέλος – με το ίδιο το θήραμα, μόνο όταν έχει φερμάρει για ένα εύλογο και μεγάλο χρονικό διάστημα, ικανό να προσφέρει στον κυνηγό μία ψύχραιμη τουφεκιά. Αν ο σκύλος είναι έξυπνος, σύντομα θα γίνει πιο επιφυλλακτικός στη φέρμα του: θα καταλάβει πως δεν υπάρχει άλλος τρόπος για να πιάσει στο στόμα του αυτό που ποθεί, από το να συνεργαστεί με τον κυναγωγό του. Αν δεν γίνεται αυτό, ο κυνηγός ποτέ δεν πρέπει να πλησιάσει ή να επιβραβεύσει το κυνηγόσκυλο, και πολύ περισσότερο… να πυροβολήσει ένα θήραμα που έχει άτσαλα “ξεσηκωθεί”! Αν ο σκύλος υποπέσει σε τέτοιο σφάλμα, επιβάλεται να ανακληθεί πίσω στο σημείο που έπρεπε να έχει σταθεί, υποχρεώνοντάς τον στην εντολή “κάτσε” για πέντε λεπτά, τουλάχιστον…

Η νευρική φέρμα και το άκαιρο ξεσήκωμα του θηράματος, όμως, προκύπτουν και εξαιτίας ενός ή περισσότερων λαθών στην εκπαίδευση των κυνηγόσκυλων. Σε αυτήν την περίπτωση, η επίλυση του προβλήματος είναι δύσκολη και κάποιες φορές αδύνατη! Η έκβαση της προσπάθειας εξαρτάται από τα λάθη που έχουν γίνει, την ηλικία του ζώου, την εκπαιδευσιμότητά του και την ικανότητα του εκπαιδευτή…

Τα λάθη των κυνηγών

Έχει παρατηρηθεί, πάντως, ότι δύο από τα συνηθέστερα σφάλματα που δημιουργούν τη “νευρική φέρμα”, είναι η δοκιμασία των κουταβιών με το “φτερό” και το καλάμι, ή η προσπάθεια εκπαίδευσής τους με κακής ποιότητας θηράματα εκτροφής! Με το καλάμι και το “φτερό” οι κυνηγοί προσπαθούν να ξυπνήσουν στο κουταβάκι τους το ένστικτο της φέρμας (έστω και οπτικής), αλλά συχνά υπερβάλουν τόσο, που κάνουν το σκυλάκι νευρικό, αψύ και ανήσυχο.Ακόμα χειρότερη γίνεται η κατάσταση, όταν το κουταβάκι καταφέρνει να πιάσει το “φτερό” που σαλεύει προκλητικά μπροστά του… Και βέβαια, πιο περίπλοκα και πιο αρνητικά γίνονται τα πράγματα, όταν τα νεα-ρά σκυλιά εκπαιδεύονται με ήμερο θήραμα κακής ποιότητας. Η αλληλουχία των γεγονότων γίνεται κάπως έτσι: το κουτάβι φερμάρει, κάποια στιγμή πλησιάζει περισσότερο να δει τι είναι αυτή η θεσπέσια μυρωδιά που του “γαργαλάει” τη μύτη, το ορτύκι εκτροφής πετάγεται, αλλά μετά από μερικά μέτρα… ξαναπέφτει στη γη!

Η… λάθος εντύπωση

Έτσι, το σκυλάκι καταφέρνει να το πιάσει στο στόμα του, οπότε στο μυαλό του “καρφώνεται” η ιδέα ότι μπορεί να πιάσει το θήραμα ζωντανό, χωρίς να χρειάζεται να περιμένει τίποτα. Συχνά το σφάλμα το κανει και ο ίδιος ο κυναγωγός, πλησιάζοντας τη φέρμα του νεαρού σκυλιού βιαστικά και απότομα, προκαλώντας του άγχος και ανησυχία… Και επειδή το σκυλάκι δεν κατανοεί, ακόμα, τους ρόλους, ίσως και επειδή φοβάται ότι ο κυναγωγός θα του αρπάξει τη “λεία”, ορμάει για να κάνει το θήραμα δικό του. 

Βήμα – βήμα η εκπαιδευτική “θεραπεία”

Είτε κληρονομική είτε επίκτητη είναι η “νευρική φέρμα”, το σκεπτικό αντιμετώπισής της είναι το ίδιο: ο σκύλος λειτουργεί με πολύ απλούς και ενστικτώδεις συνειρμούς, οπότε το πρώτο που πρέπει να κάνετε είναι να εξασφαλίσετε ότι θα παραμείνει… “ακλόνητος” στη θέση της φέρμας.

Γι’ αυτό ξεκινήστε απευθείας σε άγριο θήραμα, καθώς αυτό μπορεί να “συγχωρεί” και συχνά να διορθώνει, ακόμα και τα λάθη του ίδιου του κυναγωγού! Αν το άγριο θήραμα δεν υπάρχει, το υποκατάστατο θήραμα εκτροφής πρέπει να είναι υψίστης ποιότητας, με μεγάλη πτητική ικανότητα… Η εκπαίδευση του νεαρού σκύλου πρέπει πάντα να γίνεται σε “ελεγχόμενες” συνθήκες, φορώντας του έναν μακρύ και ελαφρύ λουρί, που θα σας επιτρέψει να διορθώνεται έγκαιρα τα πιθανά λάθη του. Ποτέ μην τρέχετε βιαστικά προς το σκύλο σας, τη στιγμή που φερμάρει… Με αργά βήματα και απαλή φωνή ευχαρίστησης, πρέπει να στέλνετε προς το ζώο “σήματα ηρεμίας”. Μην πλησιάσετε αρκετά κοντά στο σημείο που εξελίσσεται η “φάση”, παρά μόνο αν ο σκύλος έχει φερμάρει για αρκετό διάστημα και είναι έτοιμος να σας “δεχτεί”…

Να του ψιθυρίζετε γλυκά, χρησιμοποιώντας λέξεις με τις οποίες είναι συνηθισμένος να τον επιβραβεύετε, ακόμα και όταν τρώει. Και βέβαια να είστε πάντα έτοιμος να τον “αναχαιτίσετε” είτε με τη φωνή είτε με το λουρί, όταν προβλέπετε πως είναι έτοιμος… να σπάσει τη φέρμα του και να “ορμήξει”! Εάν περάσει αρκετός καιρός και ο σκύλος δεν υποπίπτει σε σφάλματα, τότε μπορείτε να περάσετε στην επόμενη φάση: καθώς ο σκύλος είναι σταθερός και για πολύ ώρα στη φέρμα, πλησιάστε και σπρώξτε τον ελαφρά για να κινηθεί προς τα εμπρός. Θα δείτε ότι ως ανακλαστική αντίδραση, το ζώο θα βάζει μία “κόντρα” προς τα πίσω, δείχνοντας ότι δεν έχει τη διαθεση… να ξεπετάξει το θήραμα. Ακόμα καλύτερα έτσι, αυτό δείχνει… πως τα έχετε καταφέρει! Αφού ο σκύλος έχει φερμάρει έτσι για πολύ ώρα, περάστε μπροστά από αυτόν, ξεσηκώστε εσείς το θήραμα και πυροβολείστε το… Έχει έρθει η ώρα της μεγαλύτερης ανταμοιβής για το σκύλο σας!