Λέμε πως οι άνθρωποι «επικοινωνούμε» όταν μεταξύ μας είναι εφικτή η αμφίδρομη ανταλλαγή ιδεών, σκέψεων, πληροφοριών, εντολών ακόμη και συναισθημάτων.
Κείμενο: ΓΙΑΝΝΗΣ ΝΙΚΟΛΑΚΟΠΟΥΛΟΣ
Στην επικοινωνία με τους σκύλους μας όμως, περισσότερο ενδιαφερόμαστε για το τι «εκπέμπουμε» και ελάχιστα για το τι «λαμβάνουμε», τόσο, που αδιαφορούμε για τον κώδικα επικοινωνίας τους, με άλλα λόγια δεν καταλαβαίνουμε τι μας «λένε», πόσο μάλλον να ερμηνεύουμε τα συναισθήματά τους. Σκεφτείτε πόσο ευκολότερα θα κοινωνικοποιούσαμε και θα εκπαιδεύαμε τους σκύλους μας, πόσο καλύτερα θα συμβιώναμε και πως θα αναπτύσσαμε μια άριστη σχέση αν μιλούσαν τη γλώσσα μας.
Οφείλουμε να παραδεχτούμε, πως από πλευράς τους κάνουν θαύματα αφού μαθαίνουν, όσο μπορούν, τη γλώσσα μας κατανοώντας είτε λέξεις είτε τα μηνύματα που εκπέμπει «η γλώσσα του σώματός μας». Ακόμη, άθελά μας, μας «διαβάζουν» από τη μυρωδιά μας. Έρευνες του πανεπιστημίου Έμορι της Τζόρτζια και Έοτβος Λόραντ της Βουδαπέστης επισημαίνουν, πως η μυρωδιά των ιδιοκτητών των σκύλων ενεργοποιεί τον κερκοφόρο πυρήνα του εγκεφάλου όπου βρίσκεται το «κέντρο επιβράβευσής τους», προκαλώντας στο σκύλο αισθήματα ευφορίας. Γνωρίζουν πότε είμαστε χαρούμενοι, λυπημένοι, κουρασμένοι, πότε έχουμε διάθεση και πότε όχι. Όλα αυτά τα εκπέμπουμε με τις κινήσεις, την έκφρασή μας ακόμη και το σφίξιμο των μυών μας σε μια γλώσσα κατανοητή στους σκύλους αφού είναι η γλώσσα τους και με την εμπειρία που αποκτούν με τη συναναστροφή μας την αυγατίζουν. Προσπαθούν τόσο να επικοινωνούν μαζί μας, που μερικοί σκύλοι μπορούν να διαισθανθούν και να προειδοποιήσουν μια επερχόμενη κρίση της ασθένειας του αφέντη τους.
Μήπως θα έπρεπε να πάρουμε πιο σοβαρά και πιο δραστήρια την ευθύνη της “επικοινωνίας” και να μάθουμε και εμείς τη γλώσσα τους; Η επιστήμη έχει συμβάλει αρκετά στην επιβεβαίωση όσων ήδη εμπειρικά γνωρίζαμε και συνεχώς προσκομίζει νέα στοιχεία. Οι δικοί μας κώδικες όταν απευθυνόμαστε στο σκύλο μας είναι γνωστοί και είναι τέσσερεις. Στην καθημερινότητα χρησιμοποιούμε απλές και σύντομες προτάσεις για να είναι κατανοητές και να εντυπώνονται στη μνήμη τους. Στην εκπαίδευση και την εργασία χρησιμοποιούμε σύντομες και εύηχες λέξεις, τις «Εντολές» (κώδικας 1ος). Οι λέξεις γεφυρώνονται με σφυρίγματα για μεγαλύτερη ένταση και εκτέλεση από απόσταση ή με ευδιάκριτα νεύματα των χεριών(2ος) και τη στάση του σώματός μας (3ος).
Το χρώμα και η ένταση της φωνής μας (4ος)επενδύουν τη φράση μας όπως η μουσική το τραγούδι, πολλές φορές οι σκύλοι μπορεί να μη γνωρίζουν τα λόγια, ερμηνεύουν όμως το σκοπό. Αναλογιστείτε πόσο εύκολα προσαρμόζεται και μας καταλαβαίνει ένας σκύλος που ήρθε από το εξωτερικό και πως με τους σκύλους μας δεν έχει κανένα πρόβλημα επικοινωνίας.
Μιλώντας σε ένα κουτάβι με γλυκιά, λεπτή φωνή, όπως θα κάναμε σε ένα παιδάκι, δε θα πετύχουμε να μας καταλάβει, θα πετύχουμε την προσοχή του και έτσι θα καταβάλει προσπάθεια για να μας καταλάβει. Η ένταση της φωνής μας σε μια κοφτή εντολή προς το σκύλο μας είναι χρήσιμη μόνο σε περιπτώσεις άρνησης. Η χαμηλόφωνη επικοινωνία έστω και αν πρόκειται για «εντολή», βάζει το σκύλο σε συνεχή προσοχή για να μας ακούει.
Οι κώδικες «επικοινωνίας» του σκύλου με τους όμοιούς του, και κατ’ επέκταση με εμάς, εκφράζονται με τις κινήσεις του σώματός του και δευτερευόντως με τη «φωνή» του, που σημειωτέον, λίγο-πολύ όλοι ερμηνεύουμε, τουλάχιστον μπορούμε να ξεχωρίζουμε το εκφοβιστικό γρύλισμα από το έντρομο κλαψούρισμα και το ουρλιαχτό σαν του λύκου που ερμηνεύεται ως «κάλεσμα» από τα αλυχτίσματα των ιχνηλατών που εκδηλώνουν στις διάφορες φάσεις του κυνηγίου.
Η «γλώσσα του σώματός του» φανερώνει τις ψυχικές του καταστάσεις όπως: ηρεμία, ανησυχία, στρες, χαρά, φόβο, ετοιμότητα, φιλική ή εχθρική προδιάθεση, επιθετικότητα ή υποχωρητικότητα. Όλα αυτά μπορούμε να τα διαβάσουμε από το σχήμα και την θέση διαφόρων μελών του σώματός του όπως τα αυτιά, μάτια, χείλη, πόδια, ουρά, τη στάση του κορμού και το ανόρθωμα του τριχώματος.
Πολλές φορές δεν αρκεί να βασιζόμαστε στη ερμηνεία μιας και μόνης ένδειξης, γιατί σε συνδυασμό με άλλες μπορεί να σημαίνει διάφορες και εκ διαμέτρου αντίθετες προθέσεις του σκύλου. Για παράδειγμα: Το επίμονο και διεισδυτικό βλέμμα του σκύλου στα μάτια μας μπορεί να σημαίνει
α) Ένδειξη αγάπης και αφοσίωσης όταν όλη η στάσης του σώματός του είναι «χαλαρή».
β) Είναι σε άμεση ετοιμότητα για να εκτελέσει την εντολή μας. Όλο το σώμα είναι σε εγρήγορση και τα μάτια ορθάνοιχτα, στρογγυλεμένα.
γ) Είναι σε επιφυλακή και ζυγίζει τις προθέσεις μας. Τα μάτια σχεδόν ανοιχτά ή ανοιχτά ανάλογα με το πόσο κυρίαρχος είναι.
δ) Είναι επιθετικός. Τα αυτιά είναι ανορθωμένα, το «καρφωμένο» βλέμμα του προκαλεί, ο κορμός σε διέγερση, η ουρά τεντωμένη και με κύριο χαρακτηριστικό τα τραβηγμένα χείλη που αποκαλύπτουν τα δόντια. Η γνώση και η εμπειρία θα μας προφυλάξουν από κακοτοπιές.
Ένα σημαντικό κεφάλαιο που προκύπτει από την γνώση της γλώσσας του σώματός τους είναι Τα Σήματα Ηρεμίας που εκπέμπουν για να προλάβουν κάποια διαμάχη, να αποβάλουν το άγχος και την ανησυχία μιας απειλής ή άλλης δυσάρεστης κατάστασης όπως: το πλησίασμα αγνώστου σκύλου ή ανθρώπου, η πίεση που δέχεται κατά την εκπαίδευση, ο κρότος της ντουφεκιάς κλπ. Η Turid Rugaas αναφέρει στο βιβλίο της Calming Signals πως με τα ακόλουθα νεύματα/στάσεις σώματος δηλώνουν ότι νοιώθουν άβολα ή απειλούνται ή έχουν στρες και προσπαθούν να εξομαλύνουν την κατάσταση: Το στρίψιμο του κεφαλιού, και σε επίφαση, του κορμού προς το πλάι. Η φυγή. Το αστραπιαίο γλείψιμο της μύτης. Το ανοιγοκλείσιμο των ματιών. Το χασμουρητό. Το «πάγωμα» στη θέση του. Το μύρισμα του εδάφους κλπ.
Σκεφτείτε τώρα, πόσο άδικοι γινόμαστε όταν βλέπουμε τον σκύλο μας να μας γυρνά την πλάτη ή να γλύφει τη μύτη του ενώ προσπαθούμε να του μάθουμε το «Κάτω». Εκείνος μας θερμοπαρακαλεί λέγοντας «δεν μπορώ άλλο» και εμείς τον επιπλήττουμε. Ή του λέμε επιτακτικά και άγρια «Έλα εδώ τώρα» και αυτός «παγώνει» ακίνητος ή στέκεται στα 5μ. μυρίζοντας χορταράκια προσπαθώντας να μας κατευνάσει. Εμείς εξαγριωνόμαστε περισσότερο, η όλη στάση μας δηλώνει απειλή οπότε τρέπεται σε φυγή, όχι για να απομακρυνθεί αλλά για να μας ηρεμίσει. Όταν περπατάμε δίπλα-δίπλα στο «Κοντά» και ο σκύλος επιμένει να περπατά κοιτάζοντας αριστερά πιθανόν να μη σας αγνοεί αλλά παρακαλεί να κάνετε καλύτερη χρήση του λουριού που τον ενοχλεί.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, με τις πρώτες ενδείξεις, σταματάμε ότι κάνουμε και αποφορτίζουμε τον σκύλο, οι καλοί εκπαιδευτές δεν περιμένουν να «κλείσει» ο σκύλος αλλά σε τακτά διαστήματα τον αποφορτίζουν επιτρέποντας του να τρέξει απορτάροντας μπαλάκια για να παίξουν μαζί του.
Η παρέκκλιση
Πολύ χρήσιμη η εκμετάλλευση αυτής της κοινωνικής συμπεριφοράς του σκύλου. Ποτέ δυο άγνωστοι σκύλοι δεν πλησιάζουν κατευθείαν ο ένας τον άλλο και δη τρέχοντας. Ή θα σταματήσουν και ανταλλάσσοντας άλλα μηνύματα θα συναντηθούν ή αν δεν θέλουν μπελάδες το δηλώνουν παρεκκλίνοντας την πορεία τους με ένα μικρό ημικύκλιο. Άρα ποτέ δεν τρέχουμε σε ευθεία προς τον σκύλο μας, ούτε στην εκπαίδευση ούτε στο σερβίρισμα της φέρμας. Είναι απειλή. Κάποτε θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε πως η ιδιοκτησία ενός σκύλου είναι πολύ σοβαρή υπόθεση που απαιτεί γνώσεις, το ίδιο στη νιοστή απαιτεί και η εκπαίδευση.
Ποιος θα φανταζόταν πριν 30 χρόνια πως τα κυνηγόσκυλά μας θα τα παρακολουθούσαμε μέσω δορυφόρων από GPS, ποιος φαντάζεται πως θα υπάρξει μια συσκευή που θα επιτρέπει την Επικοινωνία ανθρώπου – σκύλου, σκύλου – ανθρώπου που θα προσαρμόζεται σαν σαμαράκι στην πλάτη του σκύλου. Και όμως η επιστήμη οδεύει προς τα εκεί. Ο δρ. Ντέιβιντ Ρόμπερτς μιλώντας στο BBC σχετικά με αυτή τη συσκευή, ανέφερε: «Εξελιγμένοι αισθητήρες κίνησης μας μεταφράζουν τη γλώσσα του σώματος των σκύλων: Αναπτύξαμε μία πλατφόρμα για την επικοινωνία μεταξύ ανθρώπων και σκύλων μέσω χρήσης υπολογιστικών συστημάτων, γεγονός που θα ανοίξει νέους ορίζοντες για τη μετάφραση της συμπεριφοράς των ζώων και το ορισμό ξεκάθαρων εντολών προς αυτά».
Μέχρι τότε θα σας πρότεινα να δείτε εικόνες και βιντεάκια που εξηγούν την «γλώσσα του σώματος των σκύλων» και να τα εφαρμόσετε στη καθημερινή επαφή με το σκύλο σας. Τι χρειάζεται; Να παρατηρείτε τον σκύλο σας, να τον παρακολουθείτε τόσο από κοντά όσο και από μακριά, άλλοτε γνωρίζοντας την παρουσία σας και άλλοτε όχι. Παρατηρήστε, ερμηνεύστε και εξακριβώστε αν η ερμηνεία σας είναι σωστή. Και το σπουδαιότερο: Αγαπήστε τον. Αγαπήστε τον με τρόπο που αρμόζει σε σκύλο χωρίς να τον εξανθρωπίζετε.
