Το κυνήγι στις σαβάνες είναι ο λόγος που οι άνθρωποι και τα χερσαία ζώα έχουν πιο εξελιγμένο εγκέφαλο από τους υδρόβιους προγόνους και συγγενείς τους, σύμφωνα με μια νέα έρευνα
κείμενο ΘΕΑΝΩ ΚΑΡΟΥΤΑ
Είναι γνωστό και πανθομολογούμενο πως το κυνήγι έπαιξε το ρόλο του στην εξέλιξη του ανθρώπινου είδους όπως κι άλλες σπουδαίες ανακαλύψεις και εφευρέσεις όπως της φωτιάς και του τροχού. Ότι το κυνήγι στις σαβάνες όμως είναι ο λόγος που οι άνθρωποι και τα χερσαία ζώα έχουν πιο εξελιγμένο εγκέφαλο από τους υδρόβιους προγόνους και συγγενείς τους, το τεκμηριώνει τώρα, και μάλιστα με στόμφο, μια νέα έρευνα. Το κυνήγι στις πεδινές περιοχές των τροπικών και υποτροπικών περιοχών στις οποίες έζησαν για χρόνια οι πρόγονοί μας, επιτάχυνε την εξέλιξη του εγκεφάλου μεταξύ των χερσαίων ειδών.
Πιο έξυπνοι οργανισμοί
Αυτό είναι το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξε έρευνα του αμερικανικού πανεπιστημίου Northwestern που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature Communications και εξηγεί γιατί τα ζώα της ξηράς εξελίχθηκαν σε πιο έξυπνους οργανισμούς από τα υδρόβια.
«Όλα τα ζώα – στην ξηρά ή στο νερό – είχαν τον ίδιο χρόνο να εξελιχθούν. Γιατί λοιπόν ανάμεσα στα ζώα της ξηράς βρίσκονται τα περισσότερα από τα πιο έξυπνα;», διερωτάται ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης Μάλκολμ Μακ Άιβερ, καθηγητής βιοϊατρικής μηχανικής στη Σχολή Μηχανικών Mc Cormick του πανεπιστημίου Northwestern στο Ιλινόις.
«Η δουλειά μας μάς έδειξε πως δεν έχει να κάνει μόνο με το τι βρίσκεται στο μυαλό αλλά και το τι υπάρχει στο περιβάλλον», σχολίασε ο καθηγητής. Σύμφωνα με την μελέτη, τα περίπλοκα τοπία -γεμάτα με δέντρα, θάμνους, βράχους, μονοπάτια, γκρεμούς και ξέρες- μπορεί να βοήθησαν τα ζώα που ζουν στην ξηρά να εξελίξουν υψηλότερη νοημοσύνη από τα υδρόβια. Σε σύγκριση με το τεράστιο κενό των ανοιχτών θαλασσών, η γη είναι γεμάτη εμπόδια που δημιουργούν πολυποίκιλα τερέν, όχι πάντα εύκολα. Παρέχοντας στα θηράματα χώρους για να κρυφτούν και στα αρπακτικά ιδανικά σημεία κάλυψης για κρυφές επιθέσεις, οι βιότοποι της ξηράς συνέβαλαν ώστε τα ζώα, ανάμεσά τους και εμείς οι άνθρωποι, να καταστρώνουν ένα στρατηγικό πλάνο προτού δράσουν παρά να δρουν βασισμένα σ’ ένα ίδιο μοτίβο, δηλαδή από συνήθεια.
«Η έρευνά μας που συμπεριέλαβε και προσομοιώσεις, μας έδειξε πως το μεγάλο πλεονέκτημα που έχουν χερσαία ζώα και άνθρωποι σε συγκεκριμένων προδιαγραφών πεδία, δεν τους δίνουν σχεδόν κανένα πλεονέκτημα σε οικοσυστήματα όπως για παράδειγμα της ζούγκλας ή της ερήμου», είπε ο Μακ Άιβερ που συμπεριέλαβε στην έρευνά του μικρά ζώα και παρατηρούσε επί μακρό χρονικό διάστημα την δυνατότητά τους να καταστρώνουν ένα στρατηγικό σχέδιο.
Προσομοίωση επιβίωσης
Σε προηγούμενη έρευνα, ο Μακ Άιβερ έδειξε ότι όταν τα ζώα άρχισαν να εισβάλλουν στη γη, πριν από 385 εκατομμύρια χρόνια, απέκτησαν την ικανότητα να βλέπουν περίπου εκατό φορές πιο μακριά από ό, τι μπορούσαν μέσα στο νερό. Ο Μακ Άιβερ υπέθεσε ότι το να είσαι αρπακτικό ή θήραμα στην… μπερδεμένη στεριά, ίσως απαιτεί περισσότερη εγκεφαλική δύναμη (ή ευφυΐα) από ότι να έχεις τον ίδιο ρόλο στο νερό, όπου δεν υπάρχουν εμπόδια. Ωστόσο, οι προσομοιώσεις υπερ-υπολογιστών για τη νέα μελέτη αποκάλυψαν ότι αν και η καλύτερη όραση είναι απαραίτητη για να υπάρχει πλεονέκτημα στον σχεδιασμό, από μόνη της δεν αρκεί. Αντίθετα, μόνο ένας συνδυασμός μεγάλης εμβέλειας όρασης και τοπίων με έναν συνδυασμό ανοιχτών περιοχών και πιο πυκνά φυτεμένων ζωνών είχε ως αποτέλεσμα την εξέλιξη του εγκεφάλου.
«Υποθέσαμε ότι η μετάβαση στο έδαφος πυροδότησε την εξέλιξη του εγκεφάλου, καθώς μπορεί να έχει ωφελήσει τη δυσκολότερη γνωστική λειτουργία που υπάρχει: τα χερσαία είδη κατά κάποιο τρόπο κατάφεραν σχεδιάζοντας, να οραματιστούν το μέλλον. Αυτό θα μπορούσε να εξηγήσει σε κάποιο βαθμό γιατί εμείς μπορούμε να ”βγαίνουμε” για θαλασσινά, αλλά τα θαλασσινά δεν μπορούν να ”βγουν” για εμάς», είπε δίνοντας ένα πολύ απλοϊκό παράδειγμα της θεωρίας του. Για να δοκιμάσει αυτήν την υπόθεση, ο Μακ Άιβερ και η ομάδα του ανέπτυξαν υπολογιστικές προσομοιώσεις για να δοκιμάσουν τα ποσοστά επιβίωσης των θηραμάτων που κυνηγούνται από αρπακτικά τα οποία θηρεύουν με βάση δύο διαφορετικές στρατηγικές λήψης αποφάσεων:
- Αυτές που βασίζονται στη συνήθεια (και που γίνεται αυτόματα) και αυτές που γίνονται βάσει σχεδίου (έχοντας δηλαδή καταστρώσει πολλά σενάρια από τα οποία επιλέγεται το καλύτερο).
Η ομάδα δημιούργησε έναν απλό, ανοιχτό κόσμο χωρίς οπτικά εμπόδια για την προσομοίωση ενός υδρόβιου κόσμου. Στη συνέχεια, πρόσθεσαν αντικείμενα διαφορετικής πυκνότητας για να προσομοιώσουν ένα στεριανό πεδίο.
Επιβίωση του πιο έξυπνου
Το σημαντικό πράγμα σχετικά με τη συνήθεια είναι ότι οι αποφάσεις που παίρνονται με βάση αυτήν δεν λαμβάνουν υπόψη την έκβαση. Στο δεύτερο σενάριο του σχεδίου, τα ζώα καλούνταν να σκεφτούν διαφορετικές καταλήξεις της προσπάθειας που θα κάνουν και να επιλέξουν τον καλύτερο τρόπο επίτευξης του στόχου. Στα απλά υδρόβια και χερσαία περιβάλλοντα που εξετάστηκαν στη μελέτη, το ποσοστό επιβίωσης ήταν χαμηλό τόσο για το θήραμα που χρησιμοποιούσε δράσεις βάση συνήθειας όσο και για τους θηρευτές που είχαν την ικανότητα να σχεδιάζουν. Το ίδιο ίσχυσε και στα περιβάλλοντα με πολλά εμπόδια, όπως οι κοραλλιογενείς ύφαλοι και τα πυκνά τροπικά δάση. Όταν όμως τα τμήματα της βλάστησης και της τοπογραφίας διασπείρονται σε μεγάλες ανοιχτές περιοχές παρόμοιες με μια σαβάνα, μια πεδιάδα δηλαδή, οι προσομοιώσεις έδειξαν ότι αυτός που προγραμματίζει και σχεδιάζει έχει τεράστιο πλεονέκτημα επιβίωσης σε σύγκριση με αυτόν που δρα από συνήθεια.
«Δεν θα ήταν καθόλου υπερβολικό να πούμε πως επιβιώνει ο εξυπνότερος. Κι ο εξυπνότερος στην παρούσα μελέτη αποδεικνύεται αυτός που έχει ζήσει και κυνηγήσει στα πεδινά τοπία», εξήγησε ο ΜακΆιβερ.
Τα δελφίνια και οι φάλαινες
«Και, όχι, τα δελφίνια και οι φάλαινες δεν εμπίπτουν στην κατηγορία των λιγότερο ευφυών θαλάσσιων πλασμάτων. Και τα δύο είναι θηλαστικά ξηράς που σχετικά πρόσφατα (μιλώντας εξελικτικά) επέστρεψαν στο νερό», εξήγησε ο επιστήμονας και πρόσθεσε πως σαφώς κάθε οργανισμός έχει επηρεαστεί από το περιβάλλον στο οποίο διαβιεί και πως αναφορικά με τα χερσαία ζώα, δεν ισχυρίζεται κανείς πως υπερέχουν ξεκάθαρα και σε πολλούς τομείς των υπολοίπων.
