Το ακριβότερο βιβλίο στον κόσμο το φιλοτέχνησε ένας κυνηγός!
Πρόκειται για τον γαλλοαμερικανό ορνιθολόγο, φυσιοδίφη και ζωγράφο John James Audubon (Όντιμπον), ο οποίος γεννήθηκε στο Λε Καΰ (Les Cayes) της Γαλλικής αποικίας Σαιν Ντομίνγκ (σημερινή Αϊτή) στις 26 Απριλίου του 1785 και το βιβλίο του «The birds of America» (Τα πουλιά της Αμερικής).
Από τα 120 βιβλία που σώζονται σήμερα, μόνο 13 ανήκουν σε ιδιωτικές συλλογές και όταν διατίθενται προς πώληση στις δημοπρασίες των μεγαλύτερων οίκων, οι τιμές τους αγγίζουν τα 11,5 εκατομμύρια δολάρια! Να λάβουμε υπόψη μας ότι μόνο η έκδοση του βιβλίου αυτού κόστισε τότε (1827 – 1838) σχεδόν 116 χιλιάδες δολάρια, που ισοδυναμούν με δύο εκατομμύρια δολάρια σήμερα. Εξάλλου, το πρώτο βιβλίο πωλήθηκε στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν το 1839 για 970 δολάρια (όσο κόστιζε και για τους άλλους αγοραστές), ποσό που αντιστοιχεί σε 90 χιλιάδες σημερινά δολάρια!
Πρόκειται δηλαδή εξαρχής για μια ακριβή έκδοση, που περιελάμβανε 435 λιθογραφίες χρωματισμένες με το χέρι, οι οποίες απεικόνιζαν 497 είδη πουλιών της Αμερικής (25 από αυτά αναγνωρίστηκαν για πρώτη φορά από τον συγγραφέα). Οι διαστάσεις των σελίδων του ήταν επίσης μνημειακές, καθώς το ύψος τους άγγιζε το ένα μέτρο (99 εκατοστά) και το πλάτος τους τα 66 εκατοστά, γιατί ο Audubon ήθελε οι εικονογραφήσεις των πουλιών να είναι σε κανονικό μέγεθος.
Βασισμένος στα πρωτότυπα έργα του Audubon, ο William Lizars έκανε την χαρακτική των δέκα πρώτων πιάτων στο Εδιμβούργο, ενώ όλα τα υπόλοιπα χαράχτηκαν, εκτυπώθηκαν σε μορφή σχεδίου και έπειτα χρωματίστηκαν από τον Robert Havel (και την ομάδα των πάνω από 50 ζωγράφων που χρειάστηκε) στο Λονδίνο. Εκτιμάται ότι εξαρχής δεν τυπώθηκαν πάνω από 200 τέτοια βιβλία που είχαν τη μορφή άλμπουμ, το καθένα από τα οποία αποτελούνταν από ένα πακέτο των 435 λιθογραφιών, χωρίς δέσιμο και κείμενο. Ποιος όμως πλήρωσε το αντίτιμο και ποια η ιστορία πίσω από τη λάμψη των αριθμών;
Ο έρωτας της ζωής του…
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ο Όντιμπον γεννήθηκε όπως είπαμε στην Αϊτή, από πατέρα αξιωματικό του Γαλλικού Ναυτικού. Γι’ αυτό και επέστρεψε στη Γαλλία όπου έκανε τις σπουδές του, ανάμεσα στις οποίες η μουσική και η ζωγραφική. Η εξοικείωσή του με τις τεχνικές της προοπτικής και της σύνθεσης αποδείχτηκαν καθοριστικές για το μετέπειτα έργο που ανέλαβε, όταν η φυτεία ζαχαροκάλαμου στην Αϊτή, το ορυχείο μολύβδου στην Πενσυλβάνια και το μαγαζί γενικού εμπορίου στο Κεντάκι αργότερα δεν τον ικανοποίησαν.
Και το έργο αυτό που του καθόρισε η μοίρα δεν ήταν άλλο από τη ζωγραφική των πουλιών. Με αυτή την αγάπη ο Όντιμπον είχε γεννηθεί, με τον έρωτα αυτόν έζησε και με αυτό τον καημό έκλεισε τα μάτια του. Αφιέρωσε κάθε λεπτό του χρόνου που του δόθηκε, για να αποτυπώσει την κίνησή τους, την ομορφιά και την απαλότητα των φτερών τους. Ένα έργο εύκολο να το περιγράφεις στα λόγια, δύσκολο να το φέρεις σε πέρας.
Αντιμέτωπος με εχθρικούς ινδιάνους…
Η φύση δε γνωρίζει πολιτείες και σύνορα, οπότε έπρεπε να ταξιδέψει σε κάθε γωνιά της βόρειας Αμερικής (όπου είχε ήδη εγκατασταθεί μόνιμα) και σε ένα τμήμα του Μεξικού βόρεια του Τροπικού του Καρκίνου. Τα ταξίδια όμως δεν ήταν καθόλου απλή υπόθεση! Πέρα από τα πενιχρά μέσα της εποχής, οι περιοχές δυτικά του Μισισιπή ήταν επικίνδυνες και δύσκολες: οι εχθρικοί ινδιάνοι και οι ασταθείς σχέσεις με το Μεξικό δυσκόλευαν την επιστημονική δουλειά χωρίς στρατιωτική συνοδεία.
Μέσα σε αυτές τις συνθήκες ο Όντιμπον έπρεπε να κυνηγήσει και να καταγράψει με την ακρίβεια του επιστήμονα τα είδη των πουλιών και των ζώων, να παρατηρήσει τον τρόπο ζωής και τις συνήθειές τους, να τα ζωγραφίσει με την ικανότητα του καλλιτέχνη μέσα στο φυσικό τους περιβάλλον κι όλα αυτά να τα συνδέσει με τον τρόπο ενός συγγραφέα, ώστε να είναι ελκυστικά για τους μελλοντικούς αναγνώστες του βιβλίου του.
Έτσι κάπως αποτυπώθηκαν από το χέρι του, μαζί με τα έμβια όντα, πρωτόγνωρα φυτά και δέντρα, καθώς και αγροκτήματα, υποστατικά και τρόποι ζωής της εποχής, που διαφορετικά θα τα είχε πλακώσει το σκοτάδι της λήθης. Μάλιστα, διασώζονται στις σελίδες του βιβλίου οι φιγούρες έξι πουλιών που πια έχουν εξαφανιστεί, κι ανάμεσά τους το περασματιάρικο περιστέρι (passenger pigeon), τα κοπάδια του οποίου μέχρι τις αρχές του προηγούμενου αιώνα μαύριζαν τους αμερικάνικους ουρανούς.
Κυνήγι, προετοιμασία και ζωγραφική…
Το πάθος και η αγάπη του τον έκαναν να περνάει μεγάλα διαστήματα ταξιδεύοντας στη φύση, συλλέγοντας πουλιά και δέρματα ζώων για να τα ταξινομήσει. Η διατήρησή τους ήταν πολύ δύσκολη χωρίς ψύξη και ο μόνος τρόπος συντήρησής τους ήταν…
(η συνέχεια στο επόμενο άρθρο)
