Tα αποτελέσματα των ερευνών του CNRS (Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών) του Στρασβούργου, σχετικά με την αντοχή των θηραμάτων (μεταξύ των οποίων και η μπεκάτσα) στο κρύο, αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Τα αποτελέσματα αυτά μας ωθούν να αντιμετωπίσουμε το φαινόμενο, αφού διευκρινίζει την συμπεριφορά της μπεκάτσας κατά την διάρκεια αυτών των περιόδων.

Τα βήματα που χαρακτήρισαν τη δουλειά των ερευνητών είναι τα εξής: Ανάλυση της κατανομής των διαφόρων ιστών και των διαφόρων βιοχημικών ουσιών (λίπη, πρωτεΐνες) στο σώμα των καρπωμένων στο κυνήγι μπεκατσών το φθινόπωρο, πριν την άφιξη του κρύου και σε εκείνο των μπεκατσών που βρέθηκαν νεκρές κατά την διάρκεια κυμάτων κακοκαιρίας. Ανάλυση του τρόπου με τον οποίο τα ενεργειακά αποθέματα χρησιμοποιούνται κατά τη διάρκεια περιόδων κρύου από τα είδη που είναι συστηματικά αναγκασμένα σε μία ολική και παρατεταμένη νηστεία (π.χ. πιγκουίνοι). Σύγκριση των τρόπων με τους οποίους αυτά τα αποθέματα χρησιμοποιούνται από τις μπεκάτσες που βρέθηκαν νεκρές κατά την διάρκεια των κυμάτων κακοκαιρίας και από τα ζώα που νηστεύουν συστηματικά. Εντοπισμός βιολογικών ενδείξεων που μπορούν να χρησιμεύσουν ως συναγερμός, ως σήμα κινδύνου μιας φυσικής εξασθένησης που προηγείται του θανάτου, λόγω υποσιτισμού, με σκοπό να επέμβουμε πριν να είναι πολύ αργά.

Οι μπεκάτσες το φθινόπωρο

Οι ερευνητές μέτρησαν με ακρίβεια τα επιμηκυμένα μέλη (ράμφος, φτερό, μακριά οστά) και ζύγισαν κάθε ιστό και κάθε όργανο των μπεκατσών που θηρεύτηκαν το φθινόπωρο. Ο υπολογισμός των διαφόρων βιοχημικών συστατικών (λίπη ή λιπίδια, πρωτεΐνες, νερό) πραγματοποιήθηκε με τις κλασικές μεθόδους του εργαστηρίου, που είναι αδύνατο (για διαφόρους λόγους) να παραθέσουμε εδώ. Είναι γνωστό, ότι οι διαστάσεις της μπεκάτσας, έτσι όπως το λίπος της, διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή και από εποχή σε εποχή. Κατά συνέπεια, λήφθηκαν υπόψη οι σχετικές τιμές τους (ποσοστιαίες) και οι διαφοροποιήσεις κατά τη διάρκεια του χειμώνα.

Οι μπεκάτσες που πέθαναν

Μια πανομοιότυπη μελέτη με την προηγούμενη πραγματοποιήθηκε στις μπεκάτσες που βρέθηκαν νεκρές κατά τη διάρκεια των κυμάτων κακοκαιρίας, ξεκινώντας από το 1985. Οι παρατηρήσεις είναι οι εξής: Κατά μέσο όρο μείωση του 40% του βάρους, φαινόμενο το οποίο οφείλεται κυρίως στην σχεδόν ολική εξαφάνιση των λιποδών μαζών. Μοναδική εξαίρεση σε αυτό το γενικό αδυνάτισμα, είναι ο πρόλοβος του οποίου το βάρος παραμένει ανέπαφο, διατηρώντας τις λειτουργίες του. Ολική χρησιμοποίηση των υποδόριων κοιλιακών αποθεμάτων.
Μείωση του 43% του συνόλου των πρωτεϊνών, αλλά με ποσοστά πολύ πιο σημαντικά για το ήπαρ (70%) και τους θωρακικούς μυς (63%) σε σχέση με την καρδιά (48%) και τους μυς των ποδιών (33%). Οι μυς του προλοβού είναι οι μοναδικοί που γλιτώνουν, ενώ το ήπαρ χάνει περίπου το 80% της μάζας του, λόγω της μεγάλης απώλειας λιπιδίων και πρωτεϊνών.

Περιορισμένη προσαρμοστική ικανότητα

Στα πτηνά που νηστεύουν συστηματικά, με παρόμοια χαρακτηριστικά με εκείνα της μπεκάτσας (για παράδειγμα τα καλοβατικά της Βορείου Αμερικής) ή σε εκείνα λιγότερο όμοια (πάπιες και χήνες της Βορείου Αμερικής, πιγκουίνοι), παρατηρήθηκε μια όμοια κινητοποίηση των ενεργειακών αποθεμάτων και ένας παραλληλισμός των συμπεριφορών. Αυτή η φυσιολογική ομοιότητα, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η μπεκάτσα μπορεί να προσαρμοστεί στη νηστεία. Πάντως, η διάρκεια μιας καθολικής νηστείας είναι σύντομη: οι μπεκάτσες πεθαίνουν μετά από περίπου δέκα ημέρες.
Η μέση διάρκεια της νηστείας, υπολογίζοντας την αποθηκευμένη ενέργεια κατά το φθινόπωρο εκτιμάται σε 4 – 9 ημέρες, ανάλογα με το αν η μπεκάτσα μετακινείται πετώντας ή περπατώντας. Η απαραίτητη ενέργεια για να πετάξει, είναι πράγματι 13 φορές μεγαλύτερη από εκείνη που χρησιμοποιείται για τις επίγειες μετακινήσεις.

Σήματα κινδύνου

Ο χρόνος επιβίωσης στην διάρκεια μιας ολικής νηστείας, εξαρτάται κατά τα ¾ από την ποσότητα του αποθηκευμένου λίπους. Έτσι, μια μέτρια λιπώδης κατάσταση το φθινόπωρο κινδυνεύει να γίνει η αιτία ενός πρόωρου θανάτου το χειμώνα. Κατά τα άλλα, η εξάντληση των αποθεμάτων λίπους, απόδειξη ότι έχουν αρχίσει να καταναλώνονται οι πρωτεΐνες, μεταφράζεται σε μετακινήσεις των μπεκατσών προς πιο εύκρατες περιοχές. Ξεκινάει η φάση της συγκέντρωσης σε παράκτιες ζώνες, φαινόμενο που δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητο κατά τις βραδινές απογραφές στους ανοιχτούς χώρους (λιβάδια, καλλιέργειες), ή στους μπεκατσοκυνηγούς που κυνηγούν σε παραθαλάσσια δάση.
Ταυτόχρονα, η εξάντληση των αποθεμάτων λίπους, αιτία αυτών των συγκεντρώσεων, μεταφράζεται σε ένα γενικό αδυνάτισμα. Το μέσο βάρος κατεβαίνει κάτω από τα 300 γρ. και γίνεται ανησυχητικό όταν φτάνει τα 240-290 γρ. ανάλογα με το μέγεθος των μπεκατσών. Λόγω αδυναμίας να βρει επαρκή τροφή σε περιόδους έντονης και παρατεταμένης παγωνιάς η μπεκάτσα αδυνατίζει και μετά την εξάντληση των αποθεμάτων λίπους, είναι οι μυς που απορροφούνται εντελώς, μέχρι την τελική εξασθένηση.
Ο φυσικός θάνατος επέρχεται όταν το βάρος, φτάνει τα 170-180 γρ. τη στιγμή που το μέσο βάρος μιας μπεκάτσας μετρίου μεγέθους είναι περίπου 330 γρ. Όπως είδαμε παραπάνω, η χρησιμοποίηση των πρωτεϊνών , αφορά κυρίως τους θωρακικούς μυς. Οι τελευταίοι αποτελούνται από δύο ειδών μυϊκές ίνες: οι μεν κόκκινου ανοιχτού χρώματος, τοποθετημένες στην επιφάνεια χρησιμοποιούνται κυρίως για το πέταγμα, ενώ οι δε πιο σκούρες, κόκκινες και πιο βαθιές, χρησιμοποιούνται για τις παρατεταμένες προσπάθειες και την παραγωγή θερμότητας. Η απορρόφηση του επιφανειακού μέρους των θωρακικών μυών, μεταφράζεται σε μια δυσκολία και επιφυλακτικότητα στο πέταγμα και ενίοτε σε μια ολική απώλεια της ικανότητας της μπεκάτσας να πετάει.
Αυτό εξηγεί το θάνατο ενός μεγάλου αριθμού μπεκατσών μερικά χιλιόμετρα από την ακτή, που δεν μπόρεσαν να φτάσουν και που θα μπορούσαν να τραφούν κατά τη διάρκεια της άμπωτης, όπως έκαναν άλλες μπεκάτσες, πιο τυχερές. Αυτή η απώλεια της ικανότητας να πετάει αντισταθμίζεται ελαφρώς από τη διατήρηση της ικανότητας μετακίνησης στο έδαφος και από τον θρυμματισμό των τροφών από τον μη αδυνατισμένο πρόλοβο. Είναι ενδιαφέρον να υπογραμμίσουμε ότι η εξοικονόμηση ενέργειας πραγματοποιείται σταδιακά, καταργώντας βαθμιαία τις πιο σπάταλες ζωτικές λειτουργίες και κυρίως την ικανότητα να τραφούν.
Κατά τη διάρκεια των κυμάτων κακοκαιρίας, οι μπεκάτσες πεθαίνουν κυρίως από την πείνα, λόγω έλλειψης τροφής και όχι τόσο από το κρύο, όπως πιστευόταν στο παρελθόν. Όταν το έδαφος είναι παγωμένο σε βάθος η μπεκάτσα δεν έχει πλέον καμία δυνατότητα να τραφεί και μπαίνει γρήγορα σε κατάσταση φυσιολογικής εξασθένησης. Όταν μια μπεκάτσα πεθαίνει, μια ποσότητα ενέργειας είναι ακόμα παρούσα, υπό την μορφή λιπών. Επιπλέον, μόνο τις τελευταίες ώρες υπεισέρχεται η υποθερμία όταν εξαντλούνται οι τελευταίες διαθέσιμες θερμίδες.
Τα συμπεράσματα όλων αυτών είναι ότι όλοι όσοι κυνηγάμε μπεκάτσες, έχουμε την ηθική υποχρέωση να μην τις υποβάλλουμε σε ένα επιπλέον στρες, που είναι αυτό του κυνηγιού, όταν οι καιρικές συνθήκες είναι πάρα πολύ άσχημες για πολλές ημέρες. Είναι εντελώς αντιαθλητικό να καρπωνόμαστε μια μπεκάτσα εξαντλημένη με περιορισμένες δυνατότητες διαφυγής. Μόνο αυτοί που ενδιαφέρονται αποκλειστικά για την τσάντα περιμένουν τέτοιες ευκαιρίες, γιατί υπό φυσιολογικές συνθήκες δεν μπορούν να βρουν μπεκάτσες. Αυτοί είναι οι επονομαζόμενοι «κυνηγοί της πλάκας»!