Πλησιάζει η µέρα της… Ανάστασης για τους κυνηγούς της Κύπρου
Αντίστροφη μέτρηση για λαγό, πέρδικα και φραγκολίνα
Το «Πάσχα» των Κυπρίων κυνηγών είναι η κυνηγετική περίοδος του ενδημικού. Λαγός και νησιωτική πέρδικα για τους πολλούς, φραγκολίνα επιπρόσθετα για λίγους, ύστερα από δέκα μήνες αναμονής που φτάνει στο τέλος της.
Η “Ανάσταση” των Κυπρίων κυνηγών είναι προσδιορισμένη φέτος για τις 6 Νοεμβρίου και θα διαρκέσει μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου.
Δεκαεπτά εξορμήσεις Τετάρτες και Κυριακές -με εξαίρεση αυτή των Χριστουγέννων- και δύο Σάββατα, παραμονή της γέννησης του Θεανθρώπου και παραμονή της Πρωτοχρονιάς. Το ημερήσιο όριο κάρπωσης παραμένει στον ένα λαγό, τέσσερις πέρδικες και μία φραγκολίνα για τον κάθε κυνηγό.
45.000 στους κυνηγότοπους
Η πρώτη εξόρμηση του ενδημικού είναι η μοναδική κυνηγετική μέρα κατά την οποία σχεδόν όλοι οι κυνηγοί του νησιού, περίπου 45.000, βγαίνουν στους κυνηγότοπους, έστω και για λίγες ώρες. Από τα χαράματα οι ουρές των αυτοκινήτων φορτωμένα με κυνηγούς, σκύλους και τον απαραίτητο εξοπλισμό αποτελούν το σήμα κατατεθέν της έναρξης και προκαλούν απορία, τουλάχιστον αρχικά και μέχρι να καταλάβουν τι γίνεται, στους επιστέφοντες στα σπίτια τους νυκτόβιους, μετά την νυκτερινή τους διασκέδαση.
Με τόσους κυνηγούς στους περιορισμένους βιότοπους που μας απέμειναν λόγω της τούρκικης εισβολής και της άναρχης δόμησης, εννοείται ότι η ασφάλεια είναι το πρώτιστο μέλημα με ατυχήματα ενίοτε σοβαρά μέχρι και θανατηφόρα να συμβαίνουν σχεδόν κάθε χρόνο.
Κίνδυνοι όμως υπάρχουν και για τα σκυλιά. Και παρόλο που οι κακώσεις ή άλλοι τραυματισμοί λόγω ελλιπούς προετοιμασίας ή και θερμοπληξίας είναι ευθύνη του κυνηγού, υπάρχουν και οι φόλες, που ανθρωπόμορφα τέρατα σπέρνουν στην ύπαιθρο, αλλά και οι οχιές που κατά τον Οκτώβριο/Νοέμβριο παρόλο που βρίσκονται υπό αδρανοποίηση (το στάδιο πριν την χειμέρια νάρκη) είναι ακόμα ενεργές και πολύ επικίνδυνες.
Λαγός… ο δηµοφιλής
Το κυνήγι του λαγού είναι το πιο δημοφιλές μεταξύ των Κυπρίων κυνηγών. Τα παλιά χρόνια, όταν η Κύπρος ήταν χώρα κυρίως γεωργική και πριν την αστυφιλία και την εγκατάλειψη της υπαίθρου, οι λιγοστοί κυνηγοί που διέμεναν στα χωριά και για βιοποριστικούς λόγους, γνώριζαν τη γη τους σαν την τσέπη τους και κυνηγούσαν τον λαγό χωρίς σκυλί.
Απλά περπατούσαν σιγά- σιγά ψάχνοντας με τα μάτια τα πονηρά σημεία μέχρι να εντοπίσουν τον λαγό στην κούτση (γιατάκι) του και να τον κτυπήσουν πριν ξεπεταχτεί. Τα φυσίγγια τότε ήταν δυσκολεύρετα και πανάκριβα, το κρέας του λαγού πολύτιμο για το οικογενειακό τραπέζι και η αποτυχία ανεπίτρεπτη.
Μετά την Ανεξαρτησία του νησιού από τους Άγγλους, οι κυνηγοί που είχαν κάποια οικονομική επιφάνεια, προύχοντες, μεγαλοκτηματίες και κυβερνητικοί υπάλληλοι, άρχισαν να κυνηγούν τον λαγό με σκύλους φέρμας, ημίαιμους σχεδόν εξολοκλήρου. Κυνηγούσαν δηλαδή τα σκυλιά καβάλα και κτυπούσαν τον λαγό στο ξεσήκωμα.
Οι λαγοπαρέες εμφανίστηκαν τα χρόνια που ακολούθησαν την τουρκική εισβολή και κυνηγούσαν με την ίδια μέθοδο, δηλαδή με σκυλιά φέρμας και καβάλα. Ήταν η χρυσή εποχή του λαγού. Μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του ‘90 ο πληθυσμός του λαγού, σε αντίθεση με της πέρδικας που έδειχνε σταθερή πτώση, ανθούσε και οι λαγοκυνηγοί ευχαριστιούνταν συναντήσεις και καρπώσεις που παραπέμπουν στη γνωστή ρήση “και διηγώντας τα να κλαις”.
Η δε τιμή ενός καλού κυνηγετικού σκύλου με έφεση στην εύρεση, το φερμάρισμα και το ξεσήκωμα λαγού, έφτασε αυτήν του… οικοπέδου.
Στην εποχή των ιχνηλατών
Και φτάσαμε έτσι στην εποχή των ιχνηλατών. Οι παρέες μεγάλωσαν για να κλείνουν αποτελεσματικότερα την περιοχή, οι αγέλες σκύλων έκαναν την εμφάνισή τους και η αρχή του τέλους ξεκίνησε. Οι περιορισμένες εκτάσεις του νησιού και ο μεγάλος αριθμός κυνηγών που βρίσκεται σε κάθε εξόρμηση στα κυνηγοτόπια, είχε σαν αποτέλεσμα την υπερ-κάρπωση του λαγού.
Από τη στιγμή που ο λαγός ξεσηκωνόταν και υπό την συνεχή καταδίωξη των σκύλων σε κάποιον κυνηγό που καθόταν στο καρτέρι για τσίχλες ή στον περδικοκυνηγό που περπατούσε στην ευρύτερη περιοχή, θα έπεφτε αν δεν τον γύριζαν στα καρτέρια.
Η μέθοδος κυνηγίου πρέπει να καθορίζεται από τις ιδιαιτερότητες του χώρου και έχοντας την προστασία και τη διαχείριση του θηράματος υπόψη. Η αντιγραφή και υιοθέτηση μιας μεθόδου κυνηγίου παραδοσιακής σε άλλες χώρες, της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης, χωρίς να ληφθούν υπόψη τα διαφορετικά δεδομένα, είχε ολέθριες συνέπειες για τον λαγό που πραγματικά κτυπά ρέστα.
Οι λαγοπαρέες, που έφτασαν να κτυπούν 3-4 λαγούς σε κάθε έξοδο, είναι άθλος πια αν ξεσηκώσουν έναν. Το ημερήσιο όριο κατέβηκε από δύο λαγούς σε έναν για κάθε κυνηγό αλλά ακόμα και αυτό να το πετύχεις είναι ουτοπία. Πολύ λίγες είναι πλέον οι παρέες που ξεπερνούν μονοψήφιο αριθμό σε κάρπωση για ολόκληρη την κυνηγετική περίοδο.
Η πέρδικα
Η πέρδικα από την άλλη ακολούθησε διαφορετική πληθυσμιακά πορεία από τον λαγό. Μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του ‘80, με τις αναμενόμενες ετήσιες διακυμάνσεις, διατηρούσε ικανοποιητικούς πληθυσμούς και οι καλοί και παθιασμένοι οπαδοί της κτυπούσαν ύστερα από ολοήμερο κυνήγι το ημερήσιο όριο κάρπωσης, που τότε ήταν 5 πουλιά, σχεδόν σε κάθε εξόρμηση.
Αλλά και εκείνοι που την κυνηγούσαν για κάποιες ώρες έπαιρναν 2-3 πουλιά χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία.
Ακολούθησε η περίοδος των ισχνών αγελάδων, όταν για να κτυπήσεις πέρδικα μετά τις πρώτες 2-3 εξορμήσεις θα έπρεπε να ήσουν… λοκατζής έτοιμος να κυνηγήσεις στις απότομες πλαγιές, τους γκρεμούς και γενικά τα απάτητα και απόκρημνα σημεία της ορεινής Κύπρου.
Εκεί μπήκε στο παιχνίδι η Υπηρεσία Θήρας & Πανίδας με απελευθερώσεις εκτρεφόμενων πουλιών. Η προσπάθεια ενίσχυσης του μητρικού άγριου πληθυσμού με απελευθερώσεις κατά τη λήξη της κυνηγετικής σεζόν αποδείχθηκε λανθασμένη με αρκετές απώλειες στα περδίκια που από έρευνες έδειξαν χαμηλό ποσοστό επιβίωσης.
Εδώ και χρόνια πλέον, οι απελευθερώσεις γίνονται για σκοπούς κάρπωσης και συνεπώς μείωση της πίεσης στα άγρια περδίκια. Είχαμε φτάσει να αφήνονται, αν δεν με απατά η μνήμη μου, 200.000 περδίκια, ίσως και περισσότερα. Τώρα ο αριθμός είναι κοντά στις 80.000.
Σταθεροί και κινητοί πυρήνες γεμίζουν με πουλιά από τις αρχές Σεπτεμβρίου για εγκλιματισμό πριν απελευθερωθούν στην γύρω περιοχή. Στον ένα μήνα που μεσολαβεί μέχρι να ξεκινήσει η κυνηγετική περίοδος, ελέω και των εκπαιδευτικών με τα σκυλιά, τα πουλιά αγριεύουν και αν όχι, αυτό συμβαίνει με τις πρώτες τουφεκιές.
Φυσικά τα πουλιά των απελευθερώσεων αρκούν για 2-3 εξορμήσεις. Πολύ λίγα επιβιώνουν μετά την τρίτη εξόρμηση και από κει και πέρα, θα πρέπει να είσαι προετοιμασμένος να λειώσεις άρβυλα στο περπάτημα από το ξημέρωμα ως το σούρουπο, να κουραστείς, να ιδρώσεις, να ταλαιπωρηθείς για να κτυπήσεις αν είσαι τυχερός και εύστοχος 2-3 πουλιά, αριθμός πολύ ικανοποιητικός.
Η φραγκολίνα µε την κρυπτιδική συμπεριφορά
Η φραγκολίνα, το τρίτο είδος του ενδημικού θηράματος της Κύπρου, είναι ένα πουλί που του αρέσει να κρύβεται στα πυκνά και να διαφεύγει ποδαρώνοντας.
Η φραγκολίνα σηκώνεται μόνο όταν δεν έχει άλλη επιλογή και υπό την πίεση του σκύλου. Λόγω αυτής της συμπεριφοράς της, κυνηγιέται με σκυλιά φέρμας ή ξεφωλιάσματος. Είναι συνήθως μοναχικό πουλί αλλά δεν είναι σπάνιο να σηκώσεις δύο φραγκολίνες σε κοντινή απόσταση, συνήθως αρσενικό και θηλυκό πουλί.
Μέχρι και τις αρχές του αιώνα, η φραγκολίνα “στόλιζε” τους βιότοπους της Πάφου και της κατεχόμενης Καρπασίας αλλά πλέον τη συναντάς σε ολόκληρο το νησί.
Ο βιότοπός της πεδινά μέρη με νερά, καλλιέργειες, αμπέλια, βάτα, καλαμιές, αγριόχορτα. Οι φραγκολίνες είναι το μοναδικό ενδημικό θήραμα της Κύπρου που είναι άγριο στην ολότητά του χωρίς καμιά συμβολή από απελευθερώσεις. Θα πρέπει εδώ να αναφερθεί, ότι η Κύπρος είναι η μοναδική χώρα της Ευρώπης που διατηρεί άγριους πληθυσμούς φραγκολίνας.
Οι ιδιαιτερότητες του κυνηγιού της λόγω της κρυπτιδικής συμπεριφοράς της έχουν σαν αποτέλεσμα η φραγκολίνα να είναι θήραμα για τους λίγους παρόλο που οι λάτρεις της έχουν τα τελευταία χρόνια ανοδική πορεία.
κείμενο: ΑΝΤΩΝΗΣ ΤAΛΙΩΤΗΣ
