Tη δεκαετία του ’70 η Κωπαΐδα ήταν συνδεδεμένη με μεγάλα περάσματα ορτυκιών αλλά και τρυγονιών, που έφθαναν κατά κύματα και καταλάμβαναν όλες τις μεγάλες λεύκες, τα λεγόμενα “καβάκια”….
του Δημήτρη Στριλάκου
Κυνηγάω χρόνια στην Κωπαΐδα, αλλά ουδέποτε έχω καταφέρει να σηκώσω περισσότερα από 7- 8 ορτύκια, είτε στην έναρξη είτε στα εκπαιδευτικά που προηγούνται… Κι όμως, τη δεκαετία του ’70 η ευρύτερη περιοχή ήταν συνδεδεμένη με μεγάλα περάσματα ορτυκιών και τρυγονιών, ιδιαίτερα των Απριλιάτικων: περάσματα διαρκείας, με μεγάλους αριθμούς τρυγονιών, έφθαναν κατά κύματα και καταλάμβαναν στην κυριολεξία όλες τις μεγάλες λεύκες, τα λεγόμενα “καβάκια”.
Oι παλιές καλές ημέρες…
Έχει και στην εποχή μας κάποιες “καλές” κυνηγετικές ημέρες η Κωπαΐδα, αλλά συνήθως η ματιά όσων κυνηγούν εκεί χορταίνει μόνο κάμπο…και καρακάξες!
Ο αείμνηστος Θάνος Παπαδημητρίου, όμως, λίγο πριν φύγει από τη ζωή, είχε να καταθέσει μία άλλη πραγματικότητα για τα μέρη της Κωπαΐδας που τα ήξερε σαν την τσέπη του:
– “Ο πατέρας μου με έπαιρνε μαζί του στα κυνήγια που πήγαινε από πολύ μικρή ηλικία. Ένα από τα κυνηγοτόπια που έμαθα πολύ νωρίς, ήταν η Κωπαΐδα, το 1957, σε ηλικία περίπου 14 ετών…
Τα παιδικά μου μάτια είδαν τότε έναν πελώριο κάμπο, με πολύ ψηλές λεύκες, χωράφια με καλαμπόκια, όχι τόσο ψηλά σαν αυτά που υπάρχουν σήμερα, γεμάτα μουχρίτσα, λίγα μπαμπάκια, όχι πολλά τριφύλλια και καπνά.
Τα νερά ήταν πάρα πολλά. Υπήρχε εκείνη την εποχή μία σπάνια ομορφιά και μία αγριάδα σε όλη την έκταση της Κωπαΐδας.
Η Εθνική οδός δεν υπήρχε, πηγαίναμε μέσω Θηβών και ακριβώς επειδή ήταν πολύ ανώμαλος ο δρόμος, πηγαίναμε με τρίκυκλες μοτοσυκλέτες, αυτές του γερμανικού στρατού.
Κυνηγούς συναντούσαμε ελάχιστους τότε και τους περισσότερους κατά την εποχή των Απριλιάτικων τρυγονιών. Αρκετά αργότερα, τα νερά άρχισαν να μειώνονται, οι καλλιέργειες άρχισαν να αλλάζουν, ανοίχτηκαν πάρα πολλοί δρόμοι, έγινε η Εθνική οδός και γενικώς άλλαξε ο τόπος με τρομακτική ταχύτητα.
Πάλι όμως η μεγάλη συγκέντρωση κυνηγών, δεν επηρέασε καθόλου τα μεταναστευτικά κοπάδια των τρυγονιών, τα οποία μπαίνανε από την Δόμβρενα και Ξηρονομή και “σκάγανε” στο πάνω μέρος της Κωπαΐδας, προς την Αλίαρτο…”
Κάποτε, η μεγαλύτερη λίμνη της χώρας
Σήμερα, κοιτάζω γύρω μου, αλλά τα τρυγόνια που περιγράφει ο Θ. Παπαδημητρίου ξέρω πως δεν θα τα δω… Και τα ορτύκια, μόνο με πολύ μόχθο θα μπορέσει ένας ικανός σκύλος να τα “φανερώσει”!
Μπορεί να κάνω λάθος, αλλά και οι δενδροσυστάδες από τις λεύκες όλο και μειώνονται από χρόνο σε χρόνο, οι φυτοφράχτες “ξυλώνονται” ως θυσία στην απόκτηση περισσότερης αγροτικής γης, ενώ οι σούδες τροφοδοτούνται με όλο και περισσότερες… συσκευασίες φυτοφαρμάκων.
Κάποτε, έβλεπα μέσα στα μεγάλα κανάλια πολυάριθμες γραμμωτές νεροχελώνες να λιάζονται στον ήλιο. Τώρα μία εδώ και μία εκεί, δίνουν την εντύπωση ότι δυσκολεύονται να ανασάνουν!
Από την άλλη πάλι, συναντάω όλο και πιο συχνά κιρκινέζια να ανεμοπορούν, κυρίως κοντά στον Ορχομενό.
Για τα κιρκινέζια είναι, βέβαια, απαραίτητες οι κατάλληλες θέσεις φωλιάσματος. Η Κωπαΐδα όμως έχει ακόμα πολλά διάσπαρτα παλιά σπίτια, αγροικίες, αποθήκες και σταύλους με πλίνθους και κέραμους, που μπορούν ακόμα να τα φιλοξενούν.
Είναι περίεργο να κυνηγάς στην Κωπαΐδα και να σκέπτεσαι ότι αυτός ο απέραντος κάμπος της Βοιωτίας, ήταν κάποτε η μεγαλύτερη λίμνη αυτής της πατρίδας…
Χρόνια πολλά την περπατάω ή διασχίζω τους σκονισμένους χωματόδρομούς της με αυτοκίνητο, ξέροντας ότι ολόκληρο το λεκανοπέδιο της Κωπαΐδας σχηματίσθηκε πριν από 10 εκατομμύρια χρόνια, ύστερα από… ένα “βρόντο” της γης και ένα τεκτονικό βύθισμά της!
Και πριν 11.500 χρόνια ήρθανε χιόνια και βροχές που πλημμύρισαν το λεκανοπέδιο, μετατρέποντάς το σε λίμνη.
Ο Στράβωνας γράφει ότι, η έκταση αυτού του λιμναίου οικοσυστήματος καταλάμβανε περίπου 70 τετραγωνικά χιλιόμετρα.
“Κηφισίδα”, “Ορχομενία”, “Αλιαρτία”, “Ογχηστία”, “Ακραιφνίς”, ονόμαζαν τη λίμνη οι αρχαίοι πληθυσμοί της, από τα ονόματα των πόλεων ή των οικισμών που φτιάχθηκαν στις όχθες της.
Οι πρώτες προσπάθειες αποξήρανσης της λίμνης έγιναν τον 14ο αιώνα π.Χ. , από τον προϊστορικό λαό των Μινυών, που κατοικούσε στον Ορχομενό. Επόμενη προσπάθεια αποξήρανσης της λίμνης έγινε το 1834, αλλά απέβη και αυτή άκαρπη.
Αποξήρανση με διεθνή συνδρομή
Το 1880 μία Γαλλική εταιρία προσπάθησε με αντλίες να μεταφέρει τα νερά στην Υλίκη… και το κατάφερε.
Η ξεραμένη, όμως, λάσπη που έμεινε, υπέστη ανάφλεξη, με αποτέλεσμα να γίνει καθίζηση του εδάφους κατά τέσσερα περίπου μέτρα. Έτσι, με τις βροχές άρχισαν πάλι να μαζεύονται ποσότητες νερού.
Το 1887 ανέλαβε το έργο μία Αγγλική εταιρία. Η τελική αποξήρανση της λίμνης Κωπαΐδας έγινε το 1931.
Δόθηκαν στην καλλιέργεια περίπου 250.000 στρέμματα, ενώ το 1953 – ύστερα από πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες – αποζημιώθηκε η εταιρία από το δημόσιο, για να δοθεί η γη προς εκμετάλλευση σε 12.000 οικογένειες αγροτών.
Αρχαίος κυνηγετικός παράδεισος
Η “Κωπαΐδα” είναι μεταγενέστερη ονομασία: προέρχεται από την αρχαία πόλη Κώπαι, που είναι το σημερινό χωριό Κάστρο.
Πριν οι άνθρωποι καταφέρουν – με αλλεπάλληλες προσπάθειες – να αποξηράνουν τη λίμνη, τα έλη που την περιτριγύριζαν ήταν ένας πραγματικός κυνηγετικός παράδεισος, που συντηρούσε τους ανθρωπους των λιμναίων κοινωνιών.
