Η φάσσα ασκεί μία ιδιαίτερη και λίγο μυστηριακή γοητεία στον κυνηγό. Το όνομά της που είναι γένους θηλυκού, το δυσπρόσιτο της περιοχής που κινείται, η δυσκολία να την πετύχεις και η ξαφνική, αναπάντεχη συνάντηση μαζί της, δημιουργούν ανάμεικτα συναισθήματα ενθουσιασμού και απογοήτευσης, ικανοποίησης και γκρίνιας, έπαρσης και κατήφειας. Αλλά αυτή είναι η γοητεία της!
● του Λέοντα Καμάρα
Η φάσσα με το επιστημονικό όνομα Columba Palumbus (περιστερά ή λευκόλαιμος), ανήκει στις Περιστερίδες και είναι το μεγαλύτερο σε μέγεθος πουλί της οικογένειας. Αποτελεί κοινότατο είδος σε όλη την Ευρώπη, εκτός της Ισλανδίας και της βόρειας Σκανδιναβίας ή σαν επιδημητικό (ενδημικό) ή σαν αποδημητικό. Τα πουλιά που αναπαράγονται στην Σκανδιναβία και την ανατολική Ευρώπη είναι μεταναστευτικά. Αντίθετα από τους πληθυσμούς του Βελγίου, της Ολλανδίας και της Β.Δ Γερμανίας, μεταναστεύει μόνο το 30-35%. Στα Βρετανικά νησιά είναι ενδημικό είδος, με μεγάλη πληθυσμιακή πυκνότητα.
Με την εγκατάσταση στον τόπο που θα ξεχειμωνιάσουν, τα μεγάλα κοπάδια θα σπάσουν σε μικρότερα. Η φάσσα σαν αγελαίο πουλί διαθέτει όλα τα τυπικά γνωρίσματα του μέλους του κοπαδιού. Υπακούει στις εντολές του αρχηγού-οδηγού στις μετακινήσεις και φυλάει σκοπιά σε ψηλό δένδρο, όταν το κοπάδι τρώει στο έδαφος. Αντίθετα η μοναχική φάσσα, η ξεκομένη από το κοπάδι με τις πολλές άσκοπες βόλτες, γίνεται εύκολη λεία για τον κυνηγό. Συχνά ακούγεται η φράση-ήλθε επάνω μου σαν χαζή!
Η φθινοπωρινή αποδημία ξεκινά στα μέσα Σεπτεμβρίου και διαρκεί μέχρι τις αρχές Νοεμβρίου. Συμπίπτει δηλαδή χρονικά με την αποδημία των τσιχλίδων και όπως η τσίχλα έτσι και η φάσσα, έχει ανάγκη στο ταξίδι της, τον ούριο βόρειο άνεμο! Στη χώρα μας υπάρχει και ως ενδημικό, με μικρούς πληθυσμούς διάσπαρτους από την Θράκη μέχρι την Κρήτη, καθώς ευνοείται από το ορεινό ανάγλυφο. Το χειμώνα οι ακριτικοί μόνιμοι πληθυσμοί μετακινούνται νοτιότερα για ανεύρεση τροφής, προκαλώντας την εντύπωση μιας πρόωρης αποδημίας.
Ο βιότοπος της φάσσας στην Ελλάδα είναι κυρίως τα δάση φυλλοβόλων (βελανιδιές) και τα δάση κωνοφόρων δένδρων. Είναι πουλί που τρώει με την ίδια ευκολία κάτω, στα οργωμένα ή θερισμένα χωράφια, αλλά και πάνω στα δένδρα και τους θάμνους. Η τροφή της είναι αποκλειστικά φυτικής προέλευσης και αποτελείται από βελανίδια, σπόρους και δημητριακά, αλλά δεν υποτιμά καθόλου τα φρούτα, τις πατάτες και τα τεύτλα!
Στα μπασίματα του Οκτώβρη, ολόκληρη την δεκαετία του ΄90, κυνηγούσα τη φάσσα και την τσίχλα στην Καστροσυκιά της Πρέβεζας, άλλοτε με επιτυχία και άλλοτε με πενιχρά αποτελέσματα. Ακόμα όμως και στο μεγάλο μπάσιμο που μπορεί να σε μεσημεριάσει, ο κενός χρόνος μέχρι το επόμενο πρωινό, κυλάει αργά και βασανιστικά! Τι ανακαλύψαμε λοιπόν για να τον γεμίσουμε!!
Στον μικρό κάμπο της Ρόκας, πέντε μόλις χιλιόμετρα από την πόλη της Άρτας, τα όψιμα καλαμπόκια θερίζονταν στο ίδιο χρονικό διάστημα, με την ολιγοήμερη διαμονή μας και οι τότε θεριστικές μηχανές άφηναν αρκετό καρπό και για τους μαζευτάδες χωρικούς και φυσικά για τα πουλιά.
Σταμπάραμε λοιπόν το φρεσκοθερισμένο χωράφι, κάτι σχετικά εύκολο στον μικρό κάμπο και παραμονεύαμε καλά φυλαγμένοι. Στις 4 το απόγευμα, με απόκλιση δεκαλέπτου, εμφανίζονταν οι φάσσες, ποτέ λιγότερες από τρείς και σπάνια περισσότερες από δέκα! Το δέλεαρ του καλαμποκιού αποδεικνύονταν χρυσάφι για μας και μοιραίο για τα πουλιά. Οι πληθυσμοί της φάσσας στον ευρωπαϊκό χώρο κινούνται σε υψηλά επίπεδα και είναι ο λόγος που η Ευρωπαϊκή Οδηγία για τα Πουλιά, την κατατάσσει στα είδη ελάχιστης ανησυχίας. Την δεκαετία του ΄70 η ετήσια θήρευση στην Ευρώπη, αριθμούσε 4-5 εκατομμύρια πουλιά(!). Στην Γερμανία και μόνο, από το 1990 μέχρι το 2005, η μέση ετήσια θήρευση ανερχόταν στα 750.000 άτομα(!)
Το κυνήγι της φάσσας γίνεται αποκλειστικά και μόνο με καρτέρι, τόσο κατά την πρωινή μετακίνηση των πουλιών για τροφή, όσο και στην απογευματινή επιστροφή για κούρνια. Υπάρχει βέβαια και ένας άλλος τρόπος κυνηγιού, που θυμίζει ανορθόδοξο πόλεμο, αλλά γι’ αυτόν θα μιλήσουμε στη συνέχεια.
Το καρτέρι στα φθινοπωρινά περάσματα της φάσσας, στήνεται σε ράχες και σε διάσελα, με υψόμετρο που ποικίλει ανάλογα με το ανάγλυφο του τόπου και πάνω στις επισημασμένες διαδρομές των πουλιών. Απαραίτητη προϋπόθεση αποτελεί η καλή φυλάχτρα, η ακινησία με την εμφάνιση του κοπαδιού και η γενικότερη ησυχία της περιοχής. Αλλά το μεγάλο προτέρημα στο κυνήγι της φάσσας, είναι η ψυχραιμία, καθώς τα πουλιά-φαντάσματα μπορεί να εμφανισθούν από εντελώς αντίθετη κατεύθυνση, εντελώς αθόρυβα μέχρι να προσπεράσουν τον κίνδυνο και να πάρουν το καπέλο του εμβρόντητου κυνηγού!
Συχνά ακούμε ότι δεν πρέπει να ρίξουμε στη μοναχική φάσσα που προηγείται, γιατί είναι προπομπός του κοπαδιού και θα το στρέψει σε άλλη κατεύθυνση. Έχω σοβαρό λόγο να το αμφισβητήσω αυτό, γιατί στο ταξίδι η μπροστινή φάσσα που είναι ο οδηγός-παρατηρητής, βρίσκεται ελάχιστα μπροστά, ενώ αντίθετα στο πίσω μέρος του κοπαδιού υπάρχουν δύο μόνα και καθυστερημένα πουλιά, που έχουν στραμμένη την προσοχή τους στα αρπαχτικά!
Τα αμφίβολα, από πλευράς κάρπωσης καρτέρια του Οκτώβρη, γρήγορα παραχωρούν τη θέση τους στα χειμωνιάτικα. Οι φάσσες έχουν πλέον καταλήξει στα μόνιμα κρησφύγετα και οι διαδρομές από και προς τους τόπους τροφοληψίας, είναι σταθερές. Βέβαια τα πουλιά γίνονται πιο επιφυλακτικά και σε μεγάλη πίεση που ασκείται, από κυνηγούς και τουφεκιές, αλλάζουν τόπο και αν ξαναγυρίσουν θα είναι μετά από αρκετό διάστημα.
Αυτό το γνωρίζουν καλά οι ντόπιοι φασσοκυνηγοί που ακολουθούν μία απλή και αποδοτική τακτική. Στήνουν επιμελημένες φυλάχτρες κοντά στα επισημασμένα δένδρα που πιάνουν οι φάσσες, περιμένουν υπομονετικά τα πουλιά να «κλαρώσουν» και με μονή τουφεκιά θα πάρουν ένα και μόνο πουλί (!) Με την αβίαστη αυτή μέθοδο το καρτέρι επαναλαμβάνεται, ακόμα και καθημερινά χωρίς να προκαλεί ιδιαίτερη ενόχληση στα πουλιά!
Πρόσφατα, Νοέμβρη μήνα, δεχθήκαμε την πρόσκληση ενός ντόπιου φανατικού φασσοκυνηγού, για ένα διήμερο κυνήγι στην Καρυά του Κάτω Όλυμπου.Το ραντεβού κλείστηκε για τα ξημερώματα του Σαββάτου στο καφενείο του χωριού. Ο ντόπιος φίλος ήλθε στην ώρα του, το καυτό τσάι του βουνού έγινε βάλσαμο στην πρωινή παγωνιά (-1ο C) και η κουβέντα για τα αθηναϊκά πράγματα και την πολιτική άναψε για τα καλά, συνεπικουρούντος και του καφετζή! Ο ήλιος είχε ανέβει αρκετά, τα νεύρα μας είχαν γίνει τσατάλια από την προσμονή, όταν επιτέλους ο φίλος αποφάσισε ότι αυτή ήταν η πρέπουσα ώρα(!) Στοιβαχτήκαμε τρείς εμείς και με την αφεντιά του τέσσερις, μέσα σε ένα φορτηγάκι «κλούβα» και χωρίς να βλέπουμε τίποτα, αρχίσαμε το ράλι στους, ευτυχώς στρωτούς, χωματόδρομους του οροπεδίου.
Πάνω στο τέταρτο πτήσης και ταυτόχρονα με το απότομο φρενάρισμα, ακούστηκε η σιγανή φωνή του οδηγού, που μας προέτρεπε να κατέβουμε αθόρυβα και σκυφτοί. Είχε ανακαλύψει με τα κιάλια ένα καλό κοπάδι ευκολοπλησίαστο!
Έτσι και έγινε, καλύψαμε σκυφτοί ή μάλλον σούρνοντας τα λίγα μέτρα μέχρι την κορυφή του μικρού αναχώματος και πίσω από τα ψηλά αγριόχορτα, ίσα που κατάφερα να διακρίνω το όργωμα μπροστά μας και τις περίπου 80 φάσσες που έβοσκαν. Τα τέσσερα τουφέκια βρόντηξαν και 12 πουλιά(!) σωριάστηκαν στο πάτωμα του αυτοκινήτου. Για καλή μας τύχη το «κομάντο» αρρώστησε το σαββατόβραδο και το επόμενο πρωινό με την ορθόδοξη μέθοδο του καρτεριού, χαρήκαμε τις ωραίες τουφεκιές στα πολλά πουλιά που κρατούσε ο τόπος, αλλά κυρίως απολαύσαμε την άγνωστη, μέχρι το πρωί της Κυριακής, φύση!!
Η φάσσα έχει ταχύτατο πέταγμα και αλλάζει με ευκολία κατεύθυνση, χάρη στα μεγάλα και δυνατά φτερά που διαθέτει. Η προσκόπευση για μία επιτυχημένη βολή είναι απαραίτητη και γίνεται ακόμα δυσκολότερη, αν προηγούμενα τουφεκούσαμε τσίχλες. Στο κοπάδι διαλέγουμε και σημαδεύουμε ένα πουλί (!), δεν ρίχνουμε στο σωρό με την βεβαιότητα ότι κάτι θα πέσει! Εννιά στις δέκα το κοπάδι θα περάσει χωρίς απώλεια.
Την περσινή περίοδο το τρίτο και μικρότερο μέλος της κυνηγετικής μου παρέας, έκανε ώρα να συνέλθει από το γεγονός που του συνέβη και στο οποίο υπήρξα αυτόπτης μάρτυρας και ατυχώς άοπλος! Την ώρα που πλησίαζε βιαστικός στο αυτοκίνητο-για την καθυστερημένη επιστροφή-ένα μεγάλο κοπάδι με 120-150 φάσσες εμφανίστηκε από το πουθενά και στο ύψος των 15-20 μέτρων. Οι τρείς πανικόβλητες τουφεκιές στο σωρό, απέφεραν μόνο μερικά γκριζο-μπλέ πούπουλα!
Για τις γομώσεις και τα νούμερα σκαγιών, διατυπώνονται πολλές απόψεις. Αυτό έχει να κάνει με την χαμηλή θερμοκρασία που επικρατεί συνήθως στο χειμωνιάτικο κυνήγι, αλλά και με την απόσταση του στόχου.
