Το πιο περιφρονημένο από τα θηρεύσιμα είδη της ευρωπαϊκής πανίδας είναι ίσως το ψαρόνι. Ελάχιστοι είναι οι ασχολούμενοι συστηματικά με το κυνήγι του και η κάρπωσή του αποτελεί συνήθως παράπλευρη απώλεια σε μια μη επιτυχημένη εξόρμηση για κυνήγι τσίχλας. Για τους παλαιότερους κυνηγούς αλλά και τους αγρότες, που δεν είχαν στη διάθεσή τους δελτία καιρού και προγνωστικά μοντέλα, η παρουσία των ψαρονιών σε μεγάλα και πυκνά σμήνη σηματοδοτούσε την επερχόμενη κακοκαιρία.
Το ευρωπαϊκό ψαρόνι (Sturnus Vulgaris) είναι ένα από τα πλέον κοινά και πολυπληθέστερα πουλιά της οικογένειας των ψαρονιών που αριθμεί περίπου 55 είδη. Στη χώρα μας, γνωστό και ως μαυροπούλι, καραβέλι, στούρνος, χειμώνι, τσουρμάνι κ.ά, είναι κατά κανόνα αποδημητικό πουλί. Ενδημεί όμως σε μικρούς αριθμούς, κυρίως στα βόρεια σύνορά μας, καθώς δεν αγαπά τη ζέστη. Οι πληθυσμοί που ζουν στην Βόρεια Ευρώπη μεταναστεύουν σε μεγάλα σμήνη κατά τους φθινοπωρινούς μήνες, προς τις περιοχές της Κεντρικής και Νότιας Ευρώπης και της Βόρειας Αφρικής.
Τα ψαρόνια στην Ελλάδα έρχονται κάθε χρόνο από τις αρχές του Οκτώβρη. Η μέση απόσταση μεταξύ περιοχής αναπαραγωγής και ξεχειμωνιάσματος μπορεί να φτάσει τα 1.000 έως τα 2.000 χιλιόμετρα. Συναντώνται ευρύτερα στην Μακεδονία, την Θεσσαλία, την Στερεά Ελλάδα και την Πελοπόννησο. Προτιμούν τις αγροτικές περιοχές με λιβάδια, αλλά και τα προάστια πόλεων που διαθέτουν πάρκα και ελαιώνες. Δεν διστάζουν όμως να εμφανίζονται σε έλη, παράκτιες περιοχές και σε όχθες ποταμών και λιμνών. Είναι πουλί τόσο κοινωνικό που απαντάται πάντα σε σμήνη, συχνά τόσο μεγάλα ώστε να παρουσιάζουν εντυπωσιακούς εναέριους σχηματισμούς. Είναι ακόμα πουλί θαρραλέο και δείχνει να μην ενοχλείται από την ανθρώπινη παρουσία. Τον περασμένο Μάη βρέθηκα στο Παρίσι και κατάπληκτος διαπίστωσα ότι δεν υπήρχε πάρκο ή αλσύλλιο στο κέντρο της πόλης που να μην ήταν γεμάτο ψαρόνια. Στους δε κήπους του Λουξεμβούργου χαμηλοπετούσαν ανάμεσα στους πολυπληθείς επισκέπτες, τόσο που μπορούσε κάποιος να τα ακουμπήσει.
Τα ψαρόνια είναι μικρού μεγέθους πουλιά με κοντά πόδια, κοντή ουρά και δυνατό μυτερό ράμφος. Το μήκος τους δε ξεπερνά τα 22 εκατοστά και είναι επομένως λίγο μικρότερα από τον κότσυφα, ενώ το βάρος τους κυμαίνεται από 80 έως 100 γραμμάρια. Τα ενήλικα αρσενικά έχουν μαυριδερό φτέρωμα με μεταλλική πράσινη και βιολετιά όψη. Οι κηλίδες γίνονται πιο διακριτές και το μαύρο ράμφος κιτρινίζει την άνοιξη που αρχίζει η αναπαραγωγική περίοδος, η οποία διαρκεί από τον Μάρτη μέχρι τον Ιούλη. Γεννούν 2-3 φορές τον χρόνο από 4 – 8 αυγά γαλαζωπού χρώματος με άσπρα στίγματα. Η φωλιά κατασκευάζεται είτε από το αρσενικό, είτε από κοινού, κυρίως σε κοιλότητες δέντρων χρησιμοποιώντας κλαδάκια, ξερά χόρτα, φύλλα και πούπουλα. Η εκκόλαψη διαρκεί 12 – 15 ημέρες και οι νεοσσοί αφού φροντιστούν και από τους δύο γονείς, ξεπεταρίζουν από τη φωλιά σε 20 – 23 ημέρες δημιουργώντας γρήγορα το δικό τους σμήνος. Το προσδόκιμο ζωής των ψαρονιών αγγίζει τα 15 χρόνια περίπου.
Η μεγάλης διάρκειας αναπαραγωγική περίοδος που περιλαμβάνει τρεις φάσεις ωοτοκίας, αλλά και η πολυγαμία των αρσενικών ψαρονιών έχουν σαν αποτέλεσμα την θεαματική αύξηση των πληθυσμών. Στην Βόρεια Αμερική το ψαρόνι εισήχθη από την Ευρώπη λίγο πριν το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Με την απελευθέρωση περίπου 100 ζευγαριών στο Central Park της Νέας Υόρκης παρατηρήθηκε σύντομα πληθυσμιακή έκρηξη. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 υπολογίστηκαν 200 εκατομμύρια άτομα. Έτυχε πριν από λίγα χρόνια να παρακολουθήσω ένα ντοκιμαντέρ για την καταπολέμηση των επιβλαβών πουλιών. Ένα σημαντικό κομμάτι αφορούσε τα ψαρόνια και την καταστροφική τους δράση στις καλλιέργειες σε αρκετές πολιτείες των Η.Π.Α. Το γεγονός αυτό υποχρέωσε τις αρχές της πολιτείας του Τέξας να προβούν σε εξόντωση των ψαρονιών με τη μέθοδο δηλητηριώδους ψεκασμού από ελικόπτερα, κατά τη διάρκεια της νύχτας, σε σημεία κουρνιάσματος. Σε λίγες μέρες θανατώθηκαν περίπου 26 εκατομμύρια άτομα.
Αξίζει να σημειώσουμε εδώ, πως ο παγκόσμιος πληθυσμός των ψαρονιών ξεπερνά τα 500 εκατομμύρια άτομα. Στην Ευρώπη, που αποτελεί τόπο καταγωγής, έχουν καταμετρηθεί περίπου 50 εκατομμύρια, ενώ μεγάλοι είναι οι πληθυσμοί στην Βόρεια Αμερική, την Νότια Αφρική και την Αυστραλία, δηλαδή σε μεγάλα τμήματα Ηπείρων στις οποίες έχουν εισαχθεί.
Τα ψαρόνια είναι πτηνά εδαφόβια, που περπατούν και κινούνται με μικρά πηδήματα, και παμφάγα. Στη διατροφή τους περιλαμβάνονται καρποί, ποικιλία σπόρων, φρούτα (μήλα, κεράσια, σταφύλια κ.ά) και ελιές. Ακόμα περιλαμβάνονται έντομα, σκουλήκια, ακρίδες, σαλιγκάρια κ.ά. Έχουν αναπτύξει μια τεχνική με το ράμφος τους και μπορούν να ανοίγουν κοχύλια και σαλιγκάρια. Επισκέπτονται επίσης τα απόβλητα τροφίμων των ανθρώπων καθώς και τις χωματερές σκουπιδιών. Δεν είναι όμως πτωματοφάγα πουλιά! Φυσικοί τους εχθροί είναι τα διάφορα αρπακτικά πουλιά και ζώα. Στις αστικές και ημιαστικές περιοχές κινδυνεύουν από τις γάτες και στους βιότοπους από νυφίτσες, αλεπούδες σκαντζόχοιρους αλλά και από τα ξεφτέρια και τα γεράκια.
Θεωρούνται από τα πιο έξυπνα είδη πουλιών, γιατί εκτός από το ζωηρό και φλύαρο κελάηδημα τους, με ποικιλία δυνατών, υψηλών και παρατεταμένων ήχων, σαν μια σειρά από κουδουνίσματα και σφυρίγματα, διαθέτουν μιμητική ικανότητα με μεγάλη ποικιλία. Μιμούνται κελαηδήματα άλλων πουλιών όπως του σπουργίτη, της καρακάξας αλλά και ζώων όπως της γάτας, του σκύλου κ.α. Έχει επίσης αναφερθεί ότι σε αιχμαλωσία έχουν αναπτύξει την ικανότητα να μιμούνται την ανθρώπινη φωνή αλλά και ήχους από συναγερμούς αυτοκινήτων και κλήσης κινητών τηλεφώνων! Επιδέχονται ακόμα και εκπαίδευση. Ο συνταξιούχος σήμερα οπλουργός, Νίκος Μάλτας, διατηρούσε πάντα στο κατάστημά του στο Βύρωνα ψαρόνια για αιχμαλωσία, κυρίως για το όμορφο κελάηδημά τους, που διαρκεί σχεδόν όλο το χρόνο. Δυστυχώς όμως, μπορούν να νοσήσουν από βλαστομύκωση και ιστοπλασμάτωση, ασθένειες ιδιαίτερα επικίνδυνες για τον άνθρωπο.
Από σκοπευτικής πλευράς θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε μέτριας δυσκολίας θήραμα, καθώς το πέταγμά τους είναι ευθύγραμμο αλλά ταχύτατο. Ξεχωρίζουν μάλιστα εύκολα από τα άλλα, ίδιου περίπου μεγέθους, θηράματα (τσίχλες, κοτσύφια) γιατί τα φτερά τους σχηματίζουν τρίγωνο, αλλά και γιατί το πέταγμά τους είναι διακοπτόμενο.
Δε θα ήταν δυνατό να κλείσουμε το θηραματικό κεφάλαιο για τα ψαρόνια χωρίς να αναφερθώ σε ένα ιδιαίτερο είδος της οικογένειας Sturnidae. Είναι το αγιοπούλι (Sturnus Roseus), ένα μεσαίου μεγέθους πουλί, που εντυπωσιάζει όχι μόνο για την ελκυστική του εμφάνιση αλλά και για τις ακανόνιστες επισκέψεις στη χώρα μας. Αν και το αποκαλούμε συχνά διαβολοπούλι, λόγω των ζημιών που προξενεί στους ελαιώνες των μεσογειακών χωρών, το συναντάμε κυρίως με το όνομα ακριδόθηρας ή ακριδολόγος.
Το πουλί αυτό είναι γνωστό από τον 11ο αιώνα περίπου και το όνομά του έχει συνδεθεί με ένα θαύμα που καταγράφηκε από την Μονή Μεγίστης Λαύρας του Αγίου Όρους. Όταν κάποτε το γειτονικό νησί Άγιος Ευστράτιος υπέστη μεγάλες ζημιές στις καλλιέργειες από σμήνη ακριδών, η επέμβαση μεγάλου σμήνους αυτού του είδους των πουλιών έσωσε τον τόπο από την ολοκληρωτική καταστροφή. Τα αγιοπούλια επισκέπτονται ακόμα και σήμερα το συγκεκριμένο νησί. Εμφανίζονται όμως περιστασιακά σε περιοχές της Θεσσαλίας και της Βόρειας Ελλάδας.
Πρόκειται για πουλιά όμοια με τα κοινά ψαρόνια. Το σώμα τους καλύπτεται από ροζ φτέρωμα, ενώ στο κεφάλι, την ουρά και τα φτερά έχουν χρώμα μαύρο. Τα νεαρά άτομα του είδους συχνά συγχέονται με τα ψαρόνια, με τη διαφορά ότι το ράμφος τους είναι πιο κιτρινωπό, πιο αμβλύ και κοντό από αυτό των ψαρονιών.
Το αγιοπούλι έχει χαρακτηριστεί ως η “νομάς” του κόσμου των πουλιών. Είναι καλοκαιρινός επισκέπτης στη χώρα μας, όπου εμφανίζεται σε σμήνη αιφνίδια και ευκαιριακά από το Μάη μέχρι τον Αύγουστο με σκοπό να αναπαραχθεί αν βρει τις κατάλληλες συνθήκες. Η απροσδόκητη παρουσία τους συνδέεται στενά με τα σμήνη ακριδών που επισκέπτονται μια περιοχή, καθώς αυτές οι τελευταίες όπως και διάφορα άλλα έντομα αποτελούν την κύρια διατροφή τους. Η αποχώρησή τους είναι το ίδιο απρόσμενη όσο και η εμφάνισή τους. Τα αγιοπούλια ξεχειμωνιάζουν στην Ινδία.
