Οι κινήσεις της από το απόγευμα έως το χάραμα
Μια συλλογή παρατηρήσεων για τις βραδινές μπεκάτσες του Έβρου, όπως καταγράφηκαν σε… απογευματινά και νυχτερινά “καρτέρια”
του ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΤΣΙΟΜΠΑΝΟΥΔΗ
Η ώρα που το φως της ημέρας τρεμοπαίζει, έτοιμο να παραχωρήσει τη θέση του στο σκοτάδι της νύχτας, είναι μια ώρα ξεχωριστή για τον ημερήσιο κύκλο της ζωής της μπεκάτσας!
Συχνά, είναι μια ώρα ξεχωριστή και για μένα… Ντυμένος καλά για να αντέξω την παγωνιά του Έβρου, πηγαίνω και στήνομαι σε απογευματινά “καρτέρια”, κρατώντας στα χέρια μου… μια κούπα καφέ και μια φωτογραφική μηχανή!
Οι αβέβαιες σκιές…
Να δω, να μετρήσω, να καμαρώσω και να… φωτογραφήσω τις μπεκάτσες στο απογευματινό πέρασμά τους προς τις θέσεις της βοσκής τους, είναι το κίνητρό μου. Τα τρία πρώτα, συνήθως, τα καταφέρνω, αλλά φωτογραφία – καλή και καθαρή – μιας μπεκάτσας στη βραδινή πτήση της, δεν έχω καταφέρει ακόμα να βγάλω…
Μια αβέβαιη σκιά που σκίζει τον αέρα είναι για το μάτι του ανθρώπου η απογευματινή μπεκάτσα, πόσω μάλλον για τον φακό μιας φωτογραφικής μηχανής.
Πεινασμένη και κρυμμένη όλη την διάρκεια της μέρας μέσα στο δάσος, κάποια στιγμή προχωρημένο απόγευμα, η μπεκάτσα αποφασίζει να ανοίξει τα φτερά της και να κατευθυνθεί στο γνώριμό της χωράφι, στον γνώριμο της… “σκουληκότοπο”.
Η πορεία της κάθε σούρουπο, είναι η ίδια! Ίδια τα δέντρα και οι ρεματιές που θα προσπεράσει, ίδια και τα χωράφια που θα προσγειωθεί, πρόκειται για μια “ρουτίνα” που παραμένει σταθερή για πολλές ημέρες, αν η μπεκάτσα δεν ενοχληθεί, δεν σκοτωθεί, ή δεν αναγκαστεί να αλλάξει εντελώς τόπο από τις καιρικές συνθήκες.
Βέβαια, μιλάμε πάντα για τα πουλιά που έχουν εγκατασταθεί μόνιμα σε κάποια περιοχή, όχι για τα “μπασιάρικα” πουλιά που ακόμα ψάχνουν και δεν έχουν πάρει τις οριστικές αποφάσεις τους.
Οι κινήσεις της στα λιβάδια
Το πέταγμα της ξεκινά περίπου 30 έως 60 λεπτά μετά τη δύση του ήλιου, αφού το σκοτάδι που έρχεται δεν αποτελεί πρόβλημα για την όρασή της.
Αντίθετα, τα μάτια της εντοπίζουν εύκολα μέσα στη νύχτα, τις ανοιχτές χωραφιές που ψάχνει για να προσγειωθεί…
Όποιος κάτσει να παρατηρήσει μια μπεκάτσα που βόσκει, θα μείνει έκπληκτος από την τακτική της: η πείνα της αρχίζει να ικανοποιείται αμέσως μετά την προσγείωσή της στο έδαφος, καθώς από τα πρώτα, κιόλας, λεπτά, ψάχνει απεγνωσμένα για σκουλήκια.
Καθώς η νύχτα κυλάει και αρχίζει να χορταίνει την πείνα της, η μπεκάτσα κάνει μεγάλα διαλείμματα, όπου περνάει σε μια φάση ηρεμίας και ακινησίας…
Η ακινησία της είναι χαρακτηριστική για πολλές ώρες, με το πρόσωπο κόντρα στον αέρα. Μια τούφα αγριόχορτα ή μια λάκα στο έδαφος, γίνονται τα νυχτερινά ησυχαστήρια της για αρκετές ώρες.
Μια δεύτερη αναζήτηση σκουληκιών, λιγότερο έντονη, πραγματοποιείται προς το τέλος της νύχτας, γιατί η μπεκάτσα είναι ένα πουλί με γρήγορο μεταβολισμό, που τρώει πολύ!
Όπως και να έχει, όμως, 30 λεπτά πριν να ξημερώσει, η βελουδομάτα εγκαταλείπει το χωράφι και επιστρέφει ξανά στο ημερήσιο καταφύγιο της, μέσα στο δάσος…
Αλλαγές στα ωράρια…
Υπάρχουν, όμως, κάποιοι παράγοντες, που μεταβάλλουν τους χρόνους της απογευματινής πτήσης των πουλιών, προς τους τόπους της βοσκή τους!
Όπως έχω παρατηρήσει σε αυτά τα… “καρτέρια” παρατήρησης που κάνω τα τελευταία χρόνια, κάποιες ημέρες με χαμηλές θερμοκρασίες ή και με βαριά συννεφιά, οι μπεκάτσες αναχωρούν… νωρίτερα για τη βοσκή τους. Ο ένας λόγος είναι ότι, τα πουλιά φοβούνται τον επερχόμενο πάγο της νύχτας και θέλουν να κερδίσουν χρόνο, πριν να παγώσει το έδαφος. Στο παγωμένο έδαφος του Έβρου, το ράμφος της μπεκάτσας δεν μπορεί να “τρυπήσει”, αλλά και τα σκουλήκια αποτραβιούνται σε μεγαλύτερα βάθη…
Επίσης, η απόσταση που πρέπει να διανυθεί από το δάσος μέχρι τα χωράφια, δεν είναι ίδια για όλα τα πουλιά μιας περιοχής. Υπάρχουν μπεκάτσες που φτάνουν στις χωραφιές με ένα “φτερό” 100 μέτρων, υπάρχουν, όμως, και εκείνες που πρέπει να πετάξουν 3 χιλιόμετρα για να φτάσουν στις θέσεις της βοσκής.
Τις ημέρες που χιονίζει πολύ και η παγωνιά τρυπάει κόκκαλα, οι μπεκάτσες που παραμένουν στα δικά μας μέρη είναι νευρικές, αλλάζουν τακτικά θέσεις το απόγευμα και το βράδυ, μέχρι να εντοπίσουν σημεία που μπορούν να τραφούν…
Τις καλές ημέρες, χωρίς ακραίες καιρικές συνθήκες, μπορείς με μια υπέρυθρη κάμερα να διακρίνεις και 5 και 6 και 7 μπεκάτσες να βόσκουν στο ίδιο χωράφι! Κρατάνε, όμως, μια ικανή απόσταση ασφαλείας μεταξύ τους, ώστε το ένα πουλί να μην ενοχλεί το άλλο καθώς ψάχνουν την τροφή τους.
Τα χωράφια που προτιμούν
Τα σιταροχώραφα που μόλις έχουν πετάξει βλαστό προσελκύουν τις μπεκάτσες τον χειμώνα, αλλά όταν τα στάρια ψηλώσουν αποφεύγονται από τα πουλιά… Επίσης, τα οργώματα, τα χαμηλά τριφύλλια και τα μόνιμα κοπρισμένα βοσκοτόπια που “κρατάνε” πολλά σκουλήκια, είναι πάντα ελκυστικά για τα πουλιά.
Οι πιο πολλές μπεκάτσες συνηθίζουν να τρέφονται στο μέσο του χωραφιού παρά στις άκρες, προσπαθώντας με αυτόν τον τρόπο να αποφύγουν αρπακτικά θηλαστικά που μπορεί να ενεδρεύουν.
Οι ημερήσιες απαιτήσεις μια μπεκάτσας σε σκουλήκια, μπορεί να φτάνουν και τα 150 γραμμάρια…
Κάποιες φορές μια μπεκάτσα μπορεί να αναζητήσει σκουλήκια και κατά τη διάρκεια της ημέρας μέσα στο δάσος, αλλά επειδή εκεί η ποσότητα είναι σαφώς μικρότερη από αυτή των χωραφιών, αρκείται σε μικρά ασπόνδυλα και έντομα.
Άλλωστε, τη νύχτα τα σκουλήκια ανεβαίνουν κοντά στην επιφάνεια του εδάφους, οπότε ο εντοπισμός τους είναι πιο εύκολος. Η τροφική αξία του γαιοσκώληκα είναι εξαιρετικά σημαντική, καθώς περιέχει 60-70% πρωτεΐνη και υψηλή περιεκτικότητα σε αμινοξέα…
Ανατομικές λεπτομέρειες που κάνουν τη διαφορά
Ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της μπεκάτσας είναι η μορφή του κρανίου της, που είναι μοναδική από όλα τα πουλιά.
Τα μάτια και ο εγκέφαλος της είναι τοποθετημένα στο πίσω μέρος του κεφαλιού, ενώ τα αυτιά της βρίσκονται στην βάση του ράμφους και μπροστά από τα μάτια, εξυπηρετώντας έτσι την ανεύρεση σκουληκιών στο έδαφος… με την ακοή!
Με λίγα λόγια, η αναζήτηση της τροφής γίνεται με την ακοή και όχι με την όραση, καθώς η θέση των ματιών δεν της επιτρέπει να βλέπει την άκρη του ράμφους της.
Μπορεί, όμως, να εποπτεύει όλο το ημισφαίριο πάνω από το κεφάλι της, κάτι το οποίο είναι ιδιαίτερα χρήσιμο τη νύχτα, για να αποφεύγει την επίθεση του μπούφου!
Επίσης, στην άκρη του ράμφους απολήγουν μερικά εξαιρετικά ευαίσθητα νεύρα, ικανά να αντιλαμβάνονται τα ηχητικά κύματα εντός του εδάφους.
