Η αλλαγή του παγκόσμιου κλίματος, η επέκταση των γεωργικών εκτάσεων και η προσθήκη νέων προσοδοφόρων καλλιεργειών, δεν θα ήταν δυνατόν να μην έχουν επιπτώσεις στην θηραματοπανίδα.
Στο ευαίσθητο οικοσύστημα του βόρειου τόξου της μεσογειακής λεκάνης, που περιλαμβάνει την Ισπανία, την Γαλλία, την Ιταλία και την Ελλάδα, οι συνέπειες είναι ορατές και όχι πάντοτε αρνητικές. Τα φτερωτά θηράματα και ιδιαίτερα τα διαβατάρικα πουλιά, που φωλιάζουν και αναπαράγονται στην πατρίδα μας, πληθαίνουν τα τελευταία χρόνια. Και είναι πολλά τα παραδείγματα που πιστοποιούν το γεγονός:
-Τα τρυγόνια δεν έχουν αφήσει γωνιά της ελληνικής γης που να μην απαντώνται από τον Απρίλη μέχρι τον Σεπτέμβρη, έστω και με λίγα ζευγάρια
-Οι τσαλαπετεινοί έχουν σχηματίσει μεγάλες αποικίες, κυρίως στη νότια χώρα και το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού τους έχει αποκτήσει «εντοπιότητα»
-Οι γκριζοπράσινοι παπαγάλοι, που δεν έχουν καμία σχέση με τα οικόσιτα παπαγαλάκια και δεν δρουν ανταγωνιστικά με κάποιο άλλο φτερωτό είδος, έχουν γίνει μόνιμοι κάτοικοι των προαστείων και των συνοικιών της Αθήνας, και όχι μόνο
-Τα μεταναστευτικά κοτσύφια, που σταδιακά από 5ετίας έχουν αρχίσει να παραμένουν όλο το έτος στην χώρα και να «βαπτίζονται» σε ντοπιάρικα, πληθαίνουν με εκρηκτικούς ρυθμούς.
Το λάθος
Η αλλαγή όμως του κλίματος γίνεται με αργούς, σχεδόν αδιόρατους ρυθμούς. Επομένως τι άλλο θα μπορούσε να διαφοροποιήσει την πληθυσμιακή κατάσταση των πουλιών προς τα πάνω, εκτός από την τροφή;
Δεν είναι η πρώτη φορά που αλλάζει ο καλλιεργητικός χάρτης της χώρας. Στο πρόσφατο παρελθόν, από το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα και μετά, πολλές παραδοσιακές καλλιέργειες, που για αιώνες αποτελούσαν την τροφή ανθρώπων και ζώων, ξεριζώθηκαν και πέρασαν στο γεωργικό αρχείο.
Το λινάρι, το λαθούρι, το σουσάμι, το κεχρί, ο βίκος, τα ρεβίθια, τα κουκιά και πολλά ακόμα σπερματοφόρα φυτά περιλήφθηκαν στην λίστα των μη αποδοτικών καλλιεργειών και εγκαταλείφθηκαν.
Τρανό παράδειγμα αποτελεί το σουσάμι που από 6.374 τόνους το 1961, η παραγωγή έπεσε στους…33 τόνους το 2011. Την πτωτική πορεία ακολουθούν τα ρεβίθια με παραγωγή 13.365 τόνους το 1961 και μόλις 2.200 το 2011.
Στην θέση των μη αποδοτικών παραδοσιακών καλλιεργειών μπήκαν τα επιδοτούμενα και υδροβόρα «βιομηχανικά φυτά», όπως είναι το βαμβάκι και τα ζαχαρότευτλα.
Η μονοκαλλιέργεια των βιομηχανικών φυτών στις μεγάλες περιφέρειες της χώρας (Στερεά, Θεσσαλία, Μακεδονία, Θράκη) και στους μεγάλους κάμπους, περιόρισαν την ποικιλία της τροφής στα σποροφάγα πουλιά. Τι να βοσκήσει η καμπίσια πέρδικα και το τρυγόνι στο βαμβάκι ή η ντοπιάρα φάσσα στα τεύτλα.
Μοιραία λοιπόν οι πληθυσμοί των ενδημικών θηραμάτων (πέρδικα, λαγός), αλλά και των μεταναστευτικών πουλιών, μειώθηκαν αισθητά. Μοναδική εξαίρεση και συνάμα καταφύγιο για αρκετά φτερωτά είδη, ήταν η Ήπειρος, ένα μεγάλο τμήμα της Πελοποννήσου και μερικά Αιγαιοπελαγίτικα νησιά, που η μονοκαλλιέργεια και η μηχανοκίνητη συγκομιδή, δεν τα είχαν ακόμα αγγίξει.
Επιστροφή στις ρίζες
Η εφαρμογή της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) από το 1962 υπήρξε καταστροφική για την Ελλάδα. Τις τρεις επόμενες 10ετίες οι αγρότες εγκατέλειψαν σταδιακά σημαντικές παραδοσιακές καλλιέργειες, όπως ήταν τα όσπρια και τα κτηνοτροφικά φυτά (βίκος, σόργο, βρώμη, κεχρί) και επιδόθηκαν στην μονοκαλλιέργεια των βιομηχανικών φυτών.
Όμως οι επιστήμονες είχαν στείλει από χρόνια το σήμα κινδύνου και τόνιζαν ότι η χώρα μας διαθέτει πολλά διαφορετικά μικροκλίματα και θα μπορούσε να έχει ένα μωσαϊκό πολλών μικρών και διαφορετικών καλλιεργειών.
Έτσι με τις ρυθμίσεις/διορθώσεις της αγροτικής πολιτικής το 2008 και ιδιαίτερα το 2013, επανήλθαν στο προσκήνιο οι μεσογειακές παραδοσιακές καλλιέργειες, εμπλουτισμένες μάλιστα με νέα αποδοτικά φυτά και φρούτα.
Σήμερα ένα σωρό αγροτικά προϊόντα της ελληνικής γης βγαίνουν από την αφάνεια και καλλιεργούνται απ΄άκρη σ΄άκρη της χώρας με σύγχρονες μεθόδους.
Πλούσιο το…τραπέζι
Η καινούργια ποικιλία του ηλίανθου με την μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε λάδι, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί σαν καύσιμη ύλη (βιοντίζελ) και τα εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα που καλλιεργούνται στην βόρεια Ελλάδα, προσφέρουν άφθονη και πλούσια τροφή στα ντοπιάρικα και ιδιαίτερα στα μεταναστευτικά πουλιά και μάλιστα το κρίσιμο διάστημα της προετοιμασίας τους για το μεγάλο ταξίδι.
Ένα ακόμη πλούσιο σε λάδι φυτό είναι η ελαιοκράμβη, που τα τελευταία χρόνια βρίσκει ραγδαία εξάπλωση στην βόρεια χώρα. Ο θερισμός των ώριμων καρπών, την περίοδο Ιουνίου-Ιουλίου, προσφέρει ταυτόχρονα με τους σπόρους του σιταριού και του βίκου, ποκιλία τροφής για πολλά είδη πουλιών.
Η επαναφορά με δειλά βήματα ακόμα των «ξεχασμένων» φυτών, όπως είναι το λινάρι, το λαθούρι, το κεχρί, το σουσάμι, το ρεβύθι, το κουκί, η αγριαγγινάρα και η βιομηχανική κάνναβη, εκτός από ένα καλό γεωργικό εισόδημα, προσφέρουν ποικιλία σπόρων και καρπών απαραίτητων στο διαιτολόγιο των πουλιών.
Πριν λίγα χρόνια, το αχώριστο μέλος της κυνηγετικής μου παρέας, κυνηγούσε τα ντοπιάρικα τρυγόνια κοντά στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Με πληροφόρησε λοιπόν στην επικοινωνία μας, ότι τα περισσότερα τρυγόνια βοσκούσαν σε ένα χέρσο χωράφι με λίγα και αραιά φυτά, με κοντό βλαστό και μπλε-μωβ λουλουδάκια, αδιαφορώντας για τα κοντινά ώριμα λιόσπορα, όπου είχε στήσει το καρτέρι του. Η εξήγηση ήταν ότι τα τρυγόνια προτιμούσαν τους σπόρους του βίκου, που είχαν αυτοφυώς φυτρώσει, από τα απομεινάρια της σποράς της προηγούμενης χρονιάς (αγρανάπαυση).
Αλλά και πόσες φορές οι κυνηγοί στην περιοχή της Νιγρίτας Σερρών, δεν έχουν βρει στην γκούσα των τρυγονιών σπόρους σουσαμιού και διάφορων άλλων σπόρων, εκτός του λιόσπορου.
Απαραίτητο το…γλυκό
Δεν πρέπει όμως να υποτιμούμε και τις νέες δυναμικές καλλιέργειες με τα φρούτα και τους καρπούς, που βρήκαν πρόσφορο έδαφος σε πολλές περιοχές της χώρας.
Το μύρτιλο, το σμέουρο, η κρανιά, το βατόμουρο, το ρόδι και η αρώνια, αποτελούν άριστες λιχουδιές για ένα πλήθος πουλιών. Άλλωστε τα περισσότερα από τα θηρεύσιμα πουλιά περιλαμβάνουν τα φρούτα στο διαιτολόγιό τους, για τα πολύτιμα και απαραίτητα σάκχαρα που περιέχουν.
Τον Μάη και τον Ιούνη τα κοτσύφια επισκέπτονται καθημερινά τις μουριές και τρυγάνε τους γλυκούς ζουμερούς καρπούς. Οι γερακότσιχλες δεν αφήνουν σε…ησυχία τις φυτείες με τους λωτούς και στην Κύπρο, πριν τρία χρόνια, ζητήθηκε από τους καλλιεργητές σύκων, η προστασία από την πολιτεία για τις μεγάλες ζημιές που προκαλούσαν τα κοπάδια με τις φάσσες.
Το ιδανικό διαιτολόγιο
Με την ανάπτυξη των καλλιεργειών με νέα φυτά, τα περισσότερα των οποίων μπορούν να σπαρθούν σε όλα τα γεωγραφικά πλάτη της χώρας, αλλά και με την επέκταση των καλλιεργειών με τα ενεργειακά ελαιούχα φυτά, τα κτηνοτροφικά φυτά και τα φρούτα, ο διατροφικός χάρτης πλουτίζεται και γίνεται ολοένα πιο ελκυστικός για τα πουλιά. Γιατί στην φυτική ποικιλία θα βρουν το λάδι/λίπος, τις πρωτεΐνες, τα ιχνοστοιχεία, το ασβέστιο, τα σάκχαρα και όσα άλλα χρειάζονται για την επιβίωσή τους.
Η «μεσογειακή» δίαιτα, δηλαδή ο ορισμός της θρεπτικής και με ποικιλία διατροφής, δεν αποτελεί προνόμιο μόνο των ανθρώπων. Είναι ό,τι το καλύτερο για την άγρια ζωή και ιδιαίτερα για τα πουλιά, που εύκολα μετατοπίζονται στον καταλληλότερο τόπο.
μοτο
-Δεν είναι η πρώτη φορά που αλλάζει ο καλλιεργητικός χάρτης της χώρας. Στο πρόσφατο παρελθόν, από το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα και μετά, πολλές παραδοσιακές καλλιέργειες, που για αιώνες αποτελούσαν την τροφή ανθρώπων και ζώων, ξεριζώθηκαν και πέρασαν στο γεωργικό αρχείο.
-Η μονοκαλλιέργεια των βιομηχανικών φυτών στις μεγάλες περιφέρειες της χώρας (Στερεά, Θεσσαλία, Μακεδονία, Θράκη) και στους μεγάλους κάμπους, περιόρισαν την ποικιλία της τροφής στα σποροφάγα πουλιά. Τι να βοσκήσει η καμπίσια πέρδικα και το τρυγόνι στο βαμβάκι ή η ντοπιάρα φάσσα στα τεύτλα.
-Οι επιστήμονες είχαν στείλει από χρόνια το σήμα κινδύνου και τόνιζαν ότι η χώρα μας διαθέτει πολλά διαφορετικά μικροκλίματα και θα μπορούσε να έχει ένα μωσαϊκό πολλών μικρών και διαφορετικών καλλιεργειών.
-Ένα ακόμη πλούσιο σε λάδι φυτό είναι η ελαιοκράμβη, που τα τελευταία χρόνια βρίσκει ραγδαία εξάπλωση στην βόρεια χώρα. Ο θερισμός των ώριμων καρπών, την περίοδο Ιουνίου-Ιουλίου, προσφέρει ταυτόχρονα με τους σπόρους του σιταριού και του βίκου, ποικιλία τροφής για πολλά είδη πουλιών.
