Τα αρπακτικά όπως όλα τα είδη της πανίδας, έχουν τη δική τους θέση στα οικοσυστήματα της φύσης. Διαδραματίζουν μάλιστα έναν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο, αφού βρίσκονται στην κορυφή της τροφικής πυραμίδας.
Η παρουσία των αρπακτικών αποτελεί δείκτη ισορροπίας και καλής λειτουργίας των οικοσυστημάτων, αφού τρέφονται με τα πιο αδύναμα θηλαστικά και πτηνά, εξυγιαίνοντας έτσι τους πληθυσμούς όσων αποτελούν την λεία τους.
Αλλά θα αναρωτηθεί εύλογα κανείς:
-Τρώνε όμως τα αβγά και τα μικρά των πουλιών και των θηλαστικών που δεν είναι άρρωστα…
Ναι, αλλά με τον «έλεγχο» των γεννήσεων, την αρπαγή δηλαδή των αβγών και των νεοσσών, αποφεύγεται ο υπερπληθυσμός ενός είδους, που θα επέφερε ασθένειες και μοιραία τον αποδεκατισμό του.
Ωραία και ιδανικά όλα αυτά σε έναν κόσμο που δεν είναι αγγελικά πλασμένος, αλλά
-τι γίνεται στην περίπτωση της αύξησης των φτερωτών αρπακτικών;
Για να απαντηθεί το αγωνιώδες ερώτημα που ταλανίζει θηράματα και κυνηγούς, πρέπει κατ΄αρχήν να γίνει διαχωρισμός των φτερωτών αρπακτικών σε δύο κατηγορίες: στα γεράκια και στα κορακοειδή. Γιατί μόνο με τον διαχωρισμό τους είναι εφικτό να βρεθεί το ποσοστό συμμετοχής και ευθύνης των αρπακτικών σε ό,τι αφορά την μείωση των θηρευσίμων ειδών, κάτι που ενδιαφέρει ιδιαίτερα τους κυνηγούς.
Τα σαρκοφάγα αρπακτικά
Τα γεράκια περιλαμβάνουν πολλά είδη και μεταξύ αυτών και μερικούς από τους καλύτερους θηρευτές, όπως είναι ο πετρίτης, το διπλοσάϊνο και το βραχοκιρκίνεζο. Κυνηγούν την ημέρα χρησιμοποιώντας την πολύ καλή όραση και την ταχύτητά τους.
Τα γεράκια είναι αποκλειστικά σαρκοφάγα πουλιά. Τρώνε αμφίβια, ερπετά, τρωκτικά, αλλά η πλειονότητα της τροφής τους αποτελείται από μικρά και μεγάλα πτηνά όλων των ειδών και από μικρά θηλαστικά. Για παράδειγμα ο διαβατάρικος βαλτόκιρκος τρέφεται κατά 95% με μικρά θηλαστικά (αρουραίοι, σκίουροι, κουνέλια, λαγοί) και με πουλιά, κυρίως με σπουργίτια, κορυδαλλούς, αλλά και πάπιες. Ο μαυροπετρίτης, το μοναδικό διαβατάρικο γεράκι που ζευγαρώνει τον Ιούλιο, μεγαλώνει τα μικρά του αποκλειστικά με τα μεταναστευτικά μικρόπουλα (μέχρι το μέγεθος του τσαλαπετεινού) που συλλαμβάνει το δίμηνο Αυγούστου-Σεπτεμβρίου.
Ο μεγαλύτερος όμως «θηραματοφονιάς» είναι το διπλοσάϊνο, καθώς διατρέφεται με λαγούς, κουνέλια, φασιανούς, πέρδικες, φάσσες, τρυγόνια, ορτύκια, τσαλαπετεινούς και παρυδάτια. Επιτίθεται ακόμα σε κουρούνες (είναι ο μεγαλύτερος εχθρός της κάργιας) και σε άλλα αρπακτικά, όπως είναι ο σφηκιάρης και το ξεφτέρι.
Τα ωφέλιμα γεράκια
Υπάρχουν όμως και γεράκια που τρέφονται κυρίως με έντομα και τρωκτικά. Το κιρκινέζι, που έρχεται στην χώρα το καλοκαίρι για αναπαραγωγή, είναι κυρίως εντομοφάγο πουλί. Με την καταστροφή όμως των οικοτόπων και τη χρήση των φυτοφαρμάκων ο πληθυσμός του στην Ελλάδα είχε μειωθεί σοβαρά, μέχρι που με προσπάθειες των κυνηγετικών Οργανώσεων, κατάφερε να ανακάμψει. Το βραχοκιρκίνεζο που είναι μόνιμο είδος στην χώρα, έχει βασική τροφή του τα τρωκτικά (90%) και θεωρείται ωφέλιμο για την γεωργία. Ένα ενήλικο άτομο καταναλώνει μέχρι 4-8 μεσαίου μεγέθους ποντίκια την ημέρα.
Όχι ένοχα και προστατευμένα
Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις και τις καταγραφές έχει διαπιστωθεί, ότι οι πληθυσμοί των γερακόμορφων (γεράκια και όρνια) διατηρούνται σταθεροί σε κάποια είδη, σε κάποια άλλα υπάρχει μικρή μείωση, και οπωσδήποτε δεν εμφανίζεται σε κανένα είδος αύξηση του πληθυσμού του. Γίνεται λοπόν κατανοητό, ότι δεν έχει διαταραχθεί η ισορροπία, που υπήρχε από πάντα, μεταξύ των γερακιών και των θηραμάτων. Είναι επόμενα άδικο να ενοχοποιούνται τα γεράκια για την μείωση των θηραματικών πληθυσμών και κατ επέκταση των θηρευσίμων. Μάλιστα για την προστασία των γερακιών έχει από χρόνια απαγορευτεί το κυνήγι τους στις χώρες της ΕΕ.
Η «μαύρη» οικογένεια
Ας δούμε όμως τι συμβαίνει με την οικογένεια των κορακιδών, τα κορακοειδή όπως συνηθέστερα αποκαλούνται, που περιλαμβάνουν τα είδη: χαβαρόνι, κόρακας, κάργια, σταχτοκουρούνα, καρακάξα, κίσσα, κοκκινοκαλιακούδα και κισσόκουκος. Είναι πουλιά παμφάγα και στο διαιτολόγιό τους περιέχεται ένα μεγάλο εύρος τροφών φυτικής και ζωικής προέλευσης. Και ακριβώς λόγω του μεγάλου τροφικού φάσματος και την ευκολία στην εξεύρεση τροφής, δεν αντιμετωπίζουν αναπαραγωγικό πρόβλημα.
Τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί μία μεγάλη αύξηση των πληθυσμών των κορακοειδών στις περισσότερες χώρες της ΕΕ, γεγονός που αποδίδεται στην ικανότητα των πουλιών να προσαρμόζονται στα ανθρωπογενή περιβάλλοντα.
Αρπακτικά: Μενού με αβγά, νεοσσούς και δημητριακά
Στην Ελλάδα το φαινόμενο της αύξησης των κορακόμορφων έχει λάβει εκρηκτικές διαστάσεις, με αποτέλεσμα οι πληθυσμοί της κάργιας, της καρακάξας και της σταχτοκουρούνας να έχουν εκτοξευθεί και να προκαλούν μεγάλες καταστροφές στην πανίδα, αλλά και στην γεωργία, με την κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων δημητριακών. Για παράδειγμα, μία σταχτοκουρούνα μπορεί να καταναλώσει μέχρι και 6 κιλά σιτηρών το χρόνο. Στην πανίδα οι συνέπειες είναι γνωστές στους περισσότερους από τους κυνηγούς.
Η καταστροφή των φωλιών με αβγά και νεοσσούς σε ένα πλήθος πουλιών, όπως του κότσυφα, της δεκαοχτούρας, του ορτυκιού, της πεδινής πέρδικας, του τσαλαπετεινού και πολλών άλλων μικρόπουλων, ανέρχεται σε μεγάλα ποσοστά. Δεν τυγχάνουν «ασυλίας» ούτε τα λαγάκια, που θανατώνονται με πολλαπλά ραμφίσματα στο μαλακό κρανίο τους.
Οι συνέπειες της εισόδου στις πόλεις
Η αύξηση των πληθυσμών τους είναι τόσο μεγάλη που έχουν αποικίσει τα αστικά κέντρα. Εκτός από την κάργια, που εδώ και δεκαετίες έχει γίνει «πολίτης» της Θεσ/νίκης, της Λάρισας και της Λήμνου, τα τελευταία λίγα χρόνια έχουν παρατηρηθεί ζευγάρια σταχτοκουρούνας, ακόμα και στο κέντρο της Αθήνας, για να συμπληρωθεί έτσι μαζί με την καρακάξα και την κάργια, ένα επικίνδυνο όσο και «φονικό» τρίδυμο.
Η επικινδυνότητα των κορακοειδών στις αστικές περιοχές, που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως «δημόσιος κίνδυνος» για την υγεία, έγκειται στις ασθένειες που μπορεί να προκληθούν στον ανθρώπινο οργανισμό από την μεταφορά βακτηριδίων, όπως είναι η σαλμονέλα, τα κολοβακτηρίδια και η ψευτο-φυματίωση, μέσω της απόθεσης περιττωμάτων (μελέτη των θηραματολόγων Σώκου, Μπίρτσα, Τσαχαλίδη). Οπωσδήποτε μεγάλο μέρος της ευθύνης για την είσοδο των κορακοειδών μέσα στον οικιστικό ιστό, φέρει ο άνθρωπος με τις ανορθόδοξες δράσεις του.
Οι ανεξέλεγκτες χωματερές και η εναπόθεση σκουπιδιών στις παρυφές των χωριών και των πόλεων, προσφέρουν άφθονη τροφή και ευνοούν την αναπαραγωγή. Σε συνδυασμό μάλιστα με τον ζωτικό χώρο (χωροκράτεια) που χρειάζεται το κάθε ζευγάρι, δεν υπάρχει τόπος στην ύπαιθρο και στις πόλεις χωρίς την παρουσία τους. Με την καρακάξα, την κάργια και την σταχτοκουρούνα έπαψε να ισχύει ο φυσικός νόμος που φέρνει την ισορροπία μεταξύ αρπακτικών και θυμάτων. Η υπερβολική αύξηση των πληθυσμών τους έχει ανατρέψει την οικολογική ισορροπία, με τους «μαύρους» θηρευτές να έχουν το «πάνω χέρι».
Aρπακτικά: Οι «επικηρυγμένοι» εξολοθρευτές
Για όλους τους παραπάνω λόγους τα τρία αυτά είδη δεν υπόκεινται σε καθεστώς προστασίας, όπως τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας των κορακιδών, και το κυνήγι τους επιτρέπεται από την έναρξη μέχρι την λήξη της περιόδου, καθημερινά και χωρίς όριο θήρευσης. Και είναι γνωστή η προσπάθεια αρκετών κυνηγετικών συλλόγων να οργανώνουν κυρίως “κυνήγια καρακάξας” μέσα στην κυνηγετική περίοδο, με αποκλειστικό σκοπό τον έλεγχο της εκρηκτικής αύξησης του πληθυσμού της. Θα αναρωτηθεί και πάλι κάποιος: δηλαδή τα κορακοειδή δεν προσφέρουν καμία υπηρεσία στη φύση; Και αν όχι ποιος είναι ο σκοπός της ύπαρξής τους.
Όταν ο πληθυσμός τους κινείται σε φυσιολογικά επίπεδα, προσφέρουν μεγάλες υπηρεσίες ανάλογες με τους τόπους που διαβιούν. Αφαιρούν δηλαδή, όπως και τα γεράκια, τα αδύναμα και άρρωστα μικρά ζώα και «καθαρίζουν» τους δρόμους από τα θνησιμαία ζώα (σκύλοι, γάτες, ασβοί, σκαντζόχοιροι κα). Ακόμα ελέγχουν τον υπερπληθυσμό των μικρότερων στην ιεραρχία θηρευτών, που με την σειρά τους εξολοθρεύουν πολλά μικρόπουλα και κυρίως τα ωδικά πτηνά.
Με την σημερινή όμως εκρηκτική αύξηση του αριθμού των τριών κορακοειδών, οι υπηρεσίες που προσφέρουν είναι μόνο αρνητικές.
