Η Αττική γη αποτελούσε από παλιά έναν σπουδαίο κυνηγότοπο. Ήταν η τοποθεσία που οι παππούδες των παππούδων των σημερινών κυνηγών, απολάμβαναν τα πολλά ενδημικά και αποδημητικά θηράματα. Όμως αυτά συνέβαιναν όταν στο τοπίο κυριαρχούσε το πράσινο και όχι το γκρίζο του μπετόν.
Τον κυνηγετικό παράδεισο της Αττικής, τον απόλαυσαν οι πρώτοι κυνηγοί μετά την ανασύσταση του ελληνικού κράτους, που προέρχονταν, κυρίως, από τις τάξεις των αξιωματικών και των διαφόρων Βαυαρών τιτλούχων της αυλής του Όθωνα. Ήταν η εποχή που αφθονούσαν οι λαγοί στα πρόθυρα της τότε Αθήνας και οι πέρδικες στο μνημείο του Φιλοπάππου. Τότε που τα ελάφια και τα ζαρκάδια κυκλοφορούσαν στη Πεντέλη και τη Πάρνηθα, οι αγριόχοιροι έφθαναν μέχρι τα δάση της Λαυρεωτικής και οι φασιανοί βοσκούσαν στον Ελαιώνα. Τότε που στους πρόποδες του Υμηττού, από τη Καισαριανή μέχρι τον Καρέα, συναντούσε ο κυνηγός λαγούς και μεγάλα κοπάδια με πέρδικες.
Ο αμέτρητος φτερωτός πλούτος
Οι φυσιοδίφες που ερεύνησαν το φτερωτό κόσμο της μικρής ακόμα Ελλάδας (1860), κατέγραψαν 345 είδη αποδημητικών και ενδημικών πουλιών και ότι η περιφέρεια της Αθήνας, δηλαδή η Αττική, φιλοξενούσε όλα σχεδόν τα είδη των πουλιών. Υπάρχουν όμως και μεταγενέστερες γραπτές μαρτυρίες στις οποίες σημειώνεται, ότι οι κυνηγοί τουφεκούσαν δεκάδες μπεκάτσες στη Κηφισιά, αγριογούρουνα στις Αδάμες, λαγούς στα Τουρκοβούνια και υδρόβια στον Άλιμο. Υπάρχουν ακόμα και μαρτυρίες από το 1870, που μιλούν για το κυνήγι της…πεδινής πέρδικας στο Λεκανοπέδιο, αλλά και εικόνες με πλούσια κυνήγια που γινόντουσαν στη Καλλιθέα και στις Τζιτζιφιές του Φαλήρου. Ήταν η εποχή που στο Λυκαβηττό υπήρχαν κοράκια, γεράκια και κιρκινέζια, στα κάθε είδους χαλάσματα, νυχτόβια πουλιά, αλλά και πελαργοί, που είδε ο Σατωβριάνδος να φωλιάζουν μέσα στην Αθήνα, λίγο πριν από το1821.
Τρεις αιώνες πίσω
Για να πάρουμε όμως μία ιδέα για τον απίστευτο θηραματικό «θησαυρό» του βιοτόπου της Αττικής, ανατρέχουμε στο πόνημα του Γεωργίου Δ. Χατζησωτηρίου:
“Όπως μαρτυρούν τα οδοιπορικά ξένων ταξιδιωτών, μέχρι την επανάσταση του 1821, η Αττική ήταν ένας απέραντος λόγγος και τα βουνά της ήταν ντυμένα από δρυμούς. Είναι χαρακτηριστικό, ότι τα κυριότερα εξαγώγιμα προϊόντα της Αττικής γης, ήταν τα βελανίδια, τα κουκουνάρια, το λάδι και το μέλι. Που σημαίνει, ότι ο τόπος ήταν γεμάτος με πεύκα, βελανιδιές, ελιές και άγριους θάμνους. Υπήρχαν δάση πυκνά και μεγάλα με τροφές ιδανικές για αγριογούρουνα και αρκούδες, αφού τα πρώτα τρώνε βελανίδια και οι αρκούδες τρελαίνονται για το μέλι. Όσο για τα άλλα…όπου συκιές και συκοφάγοι, όπου μελίσσια και μελισσοφάγοι, όπου απότομες και κακοτράχαλες πλαγιές και θαμνότοποι, πέρδικες και λαγοί, όπου ελιές και μυρτιές, τσιχλοκότσυφα. Όπου ημικαλλιεργημένοι κάμποι (σαν των Μεσογείων) ορτύκια και τουρλιά και αγριόγαλοι και φάσσες και καλιμάνια και ό,τι άλλο καμπίσιο κυνήγι. Και όπου όρμοι, έλη, κολπίσκοι, μικρολίμνες, εκεί και τα υδρόβια. Και όπου σπηλιές εκεί τα αγριοπερίστερα. Και όλα αυτά στην Αττική των τελευταίων τριών αιώνων, πριν από το δικό μας, τον εικοστό”.
Ο «θησαυρός» των Μεσογείων
Από την αυγή του 20ου αιώνα μέχρι και το 1929, και παρά τους Βαλκανικούς πολέμους και τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, τα θηράματα ήταν τα ίδια ή έστω ελάχιστα μειωμένα. Οι γέροντες κυνηγοί των Μεσογείων, οι παπούδες των σημερινών βετεράνων κυνηγών, πιστοποιούσαν ότι το ενδημικό θήραμα δεν είχε διόλου ελαττωθεί. Ήταν το ίδιο με αυτό που είχαν βρεί οι πατεράδες τους. Τις δύο πρώτες δεκαετίες του 1900, λαγοί και ορτύκια υπήρχαν παντού στα Μεσόγεια και τα τρυγόνια φώλιαζαν στο Ντράφι. Στη νότια ορεινή συνέχεια του Υμηττού (προφήτης Ηλίας, Σέσι, Πανί κ.α) έβοσκαν πολλές πέρδικες και λαγοί, και τα τσακάλια ακούγονταν στα Γλυκά νερά μέχρι το 1925. Όσο για τα αποδημητικά πουλιά, σμήνη αμέτρητα περνούσαν, στις βαρυχειμωνιές, από το Μεσογείτικο ουρανό. Ο κάμπος «έπηζε» από τουρλιά και καλιμάνια. Οι μπεκάτσες σεργιάναγαν στα περιβόλια και οι λόφοι ήταν γεμάτοι με τσίχλες, κιργιαρίνες, κοτσύφια και φασσοπερίστερα.
Από τη Βουλιαγμένη μέχρι το Σούνιο
Αλλά και τι δεν έχει γραφεί για τους τόπους που έπιαναν τα πουλιά των περασμάτων του Αυγούστου και του Σεπτέμβρη. Για τη Βουλιαγμένη, τη Βάρκιζα, τη Βάρη, το Κίτσι, τη Λουμπάρδα, του Μπαράκου και του Μελισσουργου. Το κάθε δέντρο είχε και από δύο-τρία τρυγόνια. Όμως το κυνηγετικό «όργιο» των περασμάτων γινόταν στη Λαυρεωτική, στο Θυμάρι, στο Χάρακα, στα Λεγρενά, στη Σούριζα, στη Καμάριζα και στη Πλάκα. Χαλούσε ο κόσμος από τα τρυγόνια και τα ορτύκια, χώρια από τους μελισσοφάγους, τους συκοφάγους, τους τσαλαπετεινούς, τους νυχτοπάτες, τους σούρτες, τις χαλκόκοτες και τις ορτυκομάνες. Η αναφορά γίνεται για τους πιο γνωστούς κυνηγότοπους, αλλά και οι άλλοι δεν πήγαιναν πίσω. Πουλιά και αγρίμια υπήρχαν παντού. Λαγοί και πέρδικες έβοσκαν στα Γλυκά Νερά, στο Χαρβάτι και στο Πικέρμι, τρυγόνια στου Καμπά, στη Μπουρμπουτσάνα, στη Χαλιδού και τη Μερέντα. Όπου και να βρισκόσουν στην ύπαιθρο της Αττικής, είχε κυνήγια. Ύστερα ήρθαν οι δρόμοι, το μπετόν, τα αυτοκίνητα, τα φώτα και τα φυτοφάρμακα.
Ο… ραγιάς δεν μπορούσε να φέρει όπλο
Στους αιώνες της τουρκικής κατοχής, δεν μπορούμε να μιλάμε για Έλληνες κυνηγούς, αλλά για σπάνιους και παράτολμους λαθροθήρες. Σε γενικές γραμμές ο ραγιάς, εκτός από τις σπάνιες εξαιρέσεις εύνοιας του τυράννου, δεν μπορούσε να φέρει όπλο. Μόνο από τότε που η Ελλάδα έγινε ανεξάρτητο κράτος, ο Έλληνας έγινε πραγματικός κυνηγός. Έτσι από το 1830 και έπειτα μπορούμε να μιλάμε για κυνηγούς και μάλιστα με πυροβόλο όπλο. Αλλά μέχρι και το πρώτο τέταρτο του 20ου αιώνα, η διεξαγωγή του κυνηγίου καθοριζόταν από προσωρινές διατάξεις και το εθιμικό δίκαιο. Η κυνηγετική νομοθεσία ήταν σε χειμερία νάρκη, ήταν ανύπαρκτη. Ο νόμος περί Θήρας, μετά από πολλές τροποποιήσεις, πήρε την οριστική μορφή του στις 15 Ιουλίου του 1929. Από τότε κανένας Έλληνας πολίτης δεν μπορούσε να κυνηγήσει δίχως άδεια.
