Αγαπημένο “σύνεργο” των παιδιών στα χωριά, οι καλύτερες σφεντόνες γίνονταν είτε από τις διχάλες της αγριλιάς, είτε από το ξύλο της λυγιάς που είναι εύκαμπτο και ανθεκτικό…

Η πιο “διάσημη” και ιστορική στιγμή της σφεντόνας ήταν όταν εκτόξευσε την πέτρα που σκότωσε τον Γολιάθ, αφού τον βρήκε στο “δόξα πατρί”… Ναι, τα παλιότερα χρόνια είχε χρησιμοποιηθεί σαν όπλο από πολλούς στρατούς, αλλά ο “μιλιταριστικός” χαρακτήρας της ατόνησε σιγά – σιγά και έγινε αγαπημένο “σύνεργο” των παιδιών στα χωριά, καθώς με αυτήν πραγματοποιούσαν τα… πρώτα τους κυνηγετικά “βήματα”.

-“Ύπνε που παίρνεις τα παιδιά έλα πάρε και τούτο κρύψε και τη σφεντόνα του φρόνιμο κάνε μου το”. 

Το ξύλο του δίχαλου

Αυτά έλεγαν στα νανουρίσματά τους οι μανάδες, αλλά στα άγουρα χρόνια των σημερινών πενηντάρηδων, δεν υπήρχε παιδί κάτω των 10 ετών που να μην έχει μία σφεντόνα στην τσέπη ή κρεμασμένη στο λαιμό του… Η κατασκευή της ήταν μία πραγματική ιεροτελεστία, με τα μυστικά της να μεταδίδονται από γενιά σε γενιά.

Το βασικότερο ήταν η επιλογή του ξύλινου “δίχαλου”. Και οι καλύτερες σφεντόνες γίνονταν είτε από τις διχάλες της αγριλιάς, είτε από το ξύλο της λυγιάς που είναι εύκαμπτο και ανθεκτικό. Ο φλοιός του ξύλου τριβόταν με ένα γυαλόχαρτο ή ένα κομμάτι γυαλιού, μέχρι να αποκτήσει λεία επιφάνεια. Έπειτα, το ξύλο “καψαλιζόταν” σε φωτιά και αφηνόταν σε μία άκρη να στεγνώσει από τους χυμούς του, οπότε άρχιζε η αναζήτηση για τα κατάλληλα πετσιά και λάστιχα (τα πιο παλιά χρόνια χρησιμοποιούνταν σαμπρέλες ρόδας πoδηλάτου ή αυτοκινήτου).

Στην Μάνη οι σφεντόνες ήταν δύο ειδών: οι διχαλωτές σε σχήμα Υ και οι “φεγγαρωτές” σε σχήμα U (οι δεύτερες θεωρούνταν ανώτερες κατασκευαστικά).

Στο βιβλίο του “Λαογραφία της Μέσα Μάνης”, γράφει μεταξύ άλλων ο Κυριάκος Δ. Κάσσης:

– “Τα Μανιατόπουλα ήταν δεινοί σκοπευτές με τη σφεντόνα. Οι περισσότεροι χτυπούσαμε τη ράπη (βλαστό δημητριακού) στα… 30 μέτρα, δέκα φορές στις δέκα λαστιχιές! Τύχαινε να χτυπήσουμε κεφαλά και στα 50 μέτρα, αν και η ευστοχία μειώνεται κατά πολύ μετά τα 30 μέτρα…”.

Τα απογορευμένα…

Το κλασσικό κυνήγι με σφεντόνες είναι να σηκωθεί χαράματα ο πιτσιρικάς και να πάει στους ελαιώνες και κάτω σπό τις συκιές. Η ευστοχία από πάνω προς τα κάτω είναι πολύ μεγαλύτερη, από ότι αντίστροφα. Τα παιδιά ήταν εφοδιαμένα με μία “ντάσκα” (τσάντα) από πανί που κρεμόταν σαν ταγάρι στην πλάτη τους… Αυτή, στο ένα εξωτερικό μέρος της είχε ραμμένο δίχτυ από αποχόντυμα, για να βάζουν μέσα τα σκοτωμένα ή τραυματισμένα πουλιά.

Μέσα στη ντάσκα βρίσκονταν τα “πολεμοφόδια”: βότσαλα από τις αμμουδιές ή διαλεγμένες στρογγυλωπές πέτρες από τα ρέματα, για να έχουν μεγαλύτερη ευστοχία σαν “βλήματα”!

Με τις σφεντόνες τα παιδιά χτυπούσαν όλα τα πουλιά, εκτός από αυτά που απαγορεύονταν από το άγραφο κυνηγετικό δίκαιο του τόπου: στα “απαγορευμένα” συγκαταλέγονταν το χελιδόνι, ο μπουχλέος (τσοπανάκος), το αηδόνι και η κουκουβάγια. Επίσης, σπάνια χτυπούσαν και κατσουλιέρηδες (κορυδαλλούς), γιατί εκείνα τα παλιότερα χρόνια πίστευαν ότι αυτά τα πουλιά μπορεί να μεταφέρουν μικρόβια, ή τον ιό της λύσσας! Η σχετική παράδοση του τόπου (που δεν ισχύει, βέβαια) έλεγε πως όταν είναι να ψοφήσει ο κατσουλιέρης, αρχίζει να πετάει πολύ ψηλά στον ουρανό…

Όταν φτάσει μέχρι εκεί που μπορεί, πεθαίνει στον αέρα και πέφτει στην γη.

-“Όταν πέσει ψόφιο έχει τη λύσσα πάνω του! Αν το φάει σκύλος ή αγρίμι λυσσά”, έλεγαν οι παλιοί Μανιάτες.

Το ύψος της “κάρπωσης”

Εκτός από τα μικρόπουλα, με τις σφεντόνες τους τα παιδιά κυνηγούσαν “τουρλοπαπάδες” (τσαλαπετεινούς), αλλά πολύ σπάνια κατόρθωναν να χτυπήσουν πουλιά μεγαλύτερα από ορτύκι και τρυγόνι. Πάντως, ένας “κάτσουλας” (μεγάλο νυχτόβιο αρπακτικό που τρωγόταν στη Μάνη), εθεωρείτο μεγάλη επιτυχία στις τάξεις τους! “Άθλος” πραγματικός ήταν να καταφέρει παιδί να χτυπήσει… ορτυκομάνα, πετρίτη ή άλλο είδος γερακιού, ή κάποιο από τα μεταναστευτικά όρνια που σύχναζαν στον τόπο.

Τέτοια… “κατορθώματα”, ελάχιστα παιδιά είχαν την ευκαιρία να κάνουν, μέχρι να γίνουν έφηβοι και να πιάσουν το τουφέκι στα χέρια. Σκότωναν ανάλογα με την ημέρα περισσότερα ή λιγότερα…

-“Αν είχασι πέσει πολλά σκότωναν πολλά, αν λίγα, σκότωναν λίγα”, γράφει χαρακτηριστικά στο βιβλίο του ο Κυριάκος Κάσσης.

Με τη σφεντόνα και τα λάστιχα, οι “καλοί” χτυπούσανε πάνω από 50 πουλιά κάθε ημέρα! Τα σπινάκια τρώγονταν αμέσως, ενώ τα ορτύκια έμπαιναν μαζί με εκείνα που έπιαναν οι μεγάλοι και παστώνονταν. 

Βάρος στη συνείδησή του…

Στο σχετικό του βιβλίο για τη λαογραφία της Μέσα Μάνης, ο συγγραφέας Κ. Κάσσης σημειώνει πότε και από ποιον είδε τα περισσότερα χτυπημένα πουλιά από “σπεντόνα”:

-“Τα πιο πολλά που είδα ή άκουσα ποτέ, νομίζω ότι τα έχει βάρος στη συνείδησή του ο μανιώδης αδελφός μου Ηλίας, με…. 157 πουλιά σε ένα 7ωρο, και ο έτερος Βασίλης με 114 σε ανάλογα μικρότερο χρόνο”.