Το χρονικό της φονικής κατολίσθησης που εξαφάνισε από το χάρτη το Μικρό Χωριό της Ευρυτανίας, σκοτώνοντας και 13 από τους κατοίκους του. Λίγοι από τους “ξενομερίτες” κυνηγούς που συναντάνε ή επισκέπτονται σήμερα το Μικρό Χωριό της Ευρυτανίας, ξέρουν ότι στη σημερινή του θέση το έφερε μία τραγωδία…

H μοιραία Κυριακή

Σε άλλο σημείο των ορεινών της Ευρυτανίας ήταν “ριζωμένο”, αλλά στις 13 Ιανουαρίου του 1963 μία μεγάλη κατολίσθηση… το εξαφάνισε κυριολεκτικά από το χάρτη, ενώ 13 κάτοικοί του έχασαν τη ζωή τους κάτω από τις λάσπες και τους βράχους που ισοπέδωσαν το χωριό τους. Η κατολίσθηση του 1963 είναι η μεγαλύτερη που σημειώθηκε στον ελλαδικό χώρο, από άποψη ανθρώπινων θυμάτων και καταστροφών… Και αν δεν συνέβαινε ημέρα Κυριακή, σε ώρα λειτουργίας, τα θύματα θα ήταν πολύ περισσότερα.

Στις αρχές του δεκαετίας του 1960 η Ευρυτανία προσπαθούσε να επουλώσει τις πληγές που είχαν προκαλέσει στο “σώμα” της, η κατοχή και ο εμφύλιος… Το οδικό δίκτυο ήταν ανύπαρκτο, οι βασικές υποδομές υποτυπώδεις και ο κόσμος της βίωνε έντονη φτώχεια. Σε αυτό το δραματικό σκηνικό, προστέθηκε και ο σκληρός χειμώνας του 1963: οι βροχές έπεφταν σχεδόν ακατάπαυστα από τον Σεπτέμβρη, με αποτέλεσμα η ευρυτανική γη να μην μπορεί να συγκρατήσει άλλο νερό.

Το πρωινό εκείνης της Κυριακής 13 Ιανουαρίου, οι κάτοικοι του Μικρού Χωριού βρίσκονταν στην εκκλησία. Οι δάσκαλοι, όπως κάθε Κυριακή, περνούσαν από τα σπίτια και παρακινούσαν τους ενήλικες να πάνε στην εκκλησία, παίρνοντας μαζί και τα παιδιά τους. Αυτός ήταν και ο λόγος που οι νεκροί ήταν μόνο 13. Αν η κατολίσθηση είχε γίνει λίγες ώρες πριν, ή κάποιες ώρες μετά, ο απολογισμός σε ανθρώπινες ζωές θα ήταν πολύ μεγαλύτερος.

Το χρονικό της καταστροφής

Στις 8 το πρωί, ένα τρομερό βουητό έσχισε τον αέρα και η πλαγιά του βουνού Κρι “ζωντάνεψε”, αρχίζοντας να κυλάει προς τα κάτω… Σε λίγα λεπτά το χώμα, οι λάσπες, τα ξεριζωμένα δέντρα, οι πέτρες και τα βράχια, μετατρέπονται σε ένα τεράστιο “χείμαρο”που στο διάβα του συμπαρασύρει και καταστρέφει τα πάντα.

Από τα 150 πέτρινα σπίτια του χωριού, τα 80… εξαφανίζονται. Και οι κάτοικοι τρέχουν πανικόβλητοι να σωθούν, βλέποντας το βιός τους να γίνεται έρμαιο της μανιασμένης φύσης. Ο δάσκαλος του χωριού, ο Ανδρέας Μπετένιος, συγκέντρωσε όλα τα παιδιά από την εκκλησία και κατάφερε να τα “φυγαδεύσει” σε ένα ασφαλές μέρος, καθώς το δυτικό κομμάτι του χωριού είχε καταστραφεί… Αργότερα, βραβεύθηκε γι’ αυτή του την ηρωική πράξη από την Ακαδημία Αθηνών.

Όσοι βρέθηκαν κοντά στη σημείο της καταστροφής, ένιωθαν τη γη να σείεται κάτω από τα πόδια τους. Το χωριό … παραμορφωνόταν μπροστά στα μάτια τους, καθώς ένας απίστευτος κυματισμός της γης δεν άφηνε τίποτα όρθιο! Εκείνη την ημέρα χάθηκε και το σύνολο, σχεδόν των κτηνοτροφικών ζώων του χωριού, που αποτελούσαν το βασικό οικονομικό έσοδο για τους ντόπιους… Ο τότε νομάρχης, Θεοδόσης Τσαούσης, τηλεφώνησε στον μηχανικό της Τεχνικής Υπηρεσίας Δήμων και Κοινοτήτων Σωτήρη Οικονόμου, και του ζήτησε να σπεύσει στο σημείο. Να πως περιέγραψε ο τελευταίος, την εικόνα που αντίκρισε στο Μικρό Χωριό:

-“…τεράστιοι όγκοι λάσπης και χωμάτων είχαν ξεκινήσει πάνω από το βουνό και σέρνονταν προς τα κάτω, σαν μία βραδυκίνητη λάβα. Ήδη τα πρώτα σπίτια που βρίσκονταν στη ζώνη κατολισθήσεως είχαν παρασυρθεί, είχαν βυθισθεί μέσα στη λάσπη και φαίνονταν μόνον οι στέγες των σπιτιών…”.

Η μετεγκατάσταση του χωριού

Το φαινόμενο συνεχίστηκε για πολλές μέρες ακόμα, καθώς η κατολίσθηση εξελισσόταν με πιο αργούς ρυθμούς. Οι Ευρυτάνες που από τη μία στιγμή στην άλλη έμειναν χωρίς σπίτια, βρήκαν καταφύγιο στα φιλόξενα σπίτια των κατοίκων του Μεγάλου Χωριού και του Γαύρου. Η Αδελφότητα Μικροχωρητών άρχισε αγώνα για να εξασφαλίσει κρατική βοήθεια προς τους πληγέντες, ενώ παράλληλα ξεκίνησε και Πανελλήνιος Έρανος για την κατασκευή του νέου “Μικρού Χωριού”.

Το τεχνικό γραφείο του Δοξιάδη ανέλαβε να εκπονήσει δωρεάν το σχέδιο για την κατασκευή του νέου χωριού, σε συνεργασία με το Γεωλογικό Ινστιτούτο. Για την μετεγκατάσταση και την ανέγερση του νέου χωριού, επιλέχθηκε η περιοχή “Γκρεμενίτσες”… Μετά τις απαραίτητες απαλλοτριώσεις, άρχισαν τον Φλεβάρη του 1964 οι εργασίες “ανοικοδόμησης”, οι οποίες ολοκληρώθηκαν το 1968! 

Η ανταπόκριση του δημοσιογράφου Φρέντυ Γερμανού

Ο δημοσιογράφος Φρέντυ Γερμανός ήταν από τους πρώτους που πήγαν στον τόπο της καταστροφής, αποδίδοντας τα όσα είδε με μία συγκλονιστική ανταπόκριση στο περιοδικό “Επίκαιρα”, εκείνης της εποχής:

-“… Αυτή τη φορά η καταστροφή χτύπησε μία καταπράσινη γωνιά της Ευρυτανίας, το Μικρό Χωριό. Η επιστήμη θα δώσει τα συμπεράσματά της. Η λογική, όχι η ψυχρή και τετράγωνη, αλλά η ζεστή και ανθρώπινη, δεν μπορεί να εξηγήσει πώς η μικρή Ελβετία, με την ειδυλλιακή φύση και τον ξέγνοιαστο πληθυσμό, έπρεπε από τη μία στιγμή στην άλλη να βουλιάξει, να χαθεί, να γίνει η μικρή Ατλαντίδα της Ευρυτανίας. Ευτυχώς τα παιδιά σώθηκαν! Τα παιδιά, την ώρα της καταστροφής, ήταν με το δάσκαλό τους μέσα στην εκκλησία”.