Από όλα τα πολυεργαλεία που κυκλοφορούν στην παγκόσμια αγορά, υπάρχει μια συγκεκριμένη σειρά από την αμερικανική εταιρεία SOG, η οποία παρουσιάζει μια σημαντική διαφοροποίηση σε σχέση με όλα τα υπόλοιπα.
του Κώστα Λακαφώση
Η “εφεύρεση” του πολυεργαλείου δεν είναι εύκολο να αποδοθεί σε κάποιον συγκεκριμένο εφευρέτη, αφού το πρώτο πολυεργαλείο της ιστορίας έχει ανακαλυφθεί σε αρχαιολογικές ανασκαφές και ανήκει στους Ρωμαϊκούς χρόνους, λίγο μετά τη γέννηση του Χριστού.
Η σύγχρονη εκδοχή αναπτύχθηκε μέσα στον 20ο αιώνα, ξεκινώντας από τη γενική ιδέα του ελβετικού σουγιά και εξελίχθηκε με την προσθήκη πένσας, η οποία ξεκίνησε από κάποια εξειδικευμένα εργαλεία για ηλεκτρολόγους, που με βάση την πένσα ή το γδάρτη καλωδίων προσέθεταν και κατσαβίδια ή λεπίδες. Η τελική μορφή, αυτή που σήμερα εννοούμε με τον όρο “πολυεργαλείο”, οφείλει σε μεγάλο ποσοστό την εξέλιξη και το πέρασμά της σε παγκόσμια πλέον αναγνωρισιμότητα και δημοφιλία, στις προσπάθειες και τα προϊόντα του Tim Leatherman, της ομώνυμης εταιρείας. Ο Leatherman δεν θεωρείται ο εφευρέτης, αλλά σίγουρα είναι εκείνος που πήρε την ιδέα του πολυεργαλείου με πένσα και την εξέλιξε σε ένα ποιοτικό, εύχρηστο και αξιόπιστο προϊόν, ανοίγοντας το δρόμο στη δημιουργία μιας καινούριας αγοράς με τεράστιες πωλήσεις παγκοσμίως. Οι λόγοι που απογείωσαν πραγματικά τις πωλήσεις των πολυεργαλείων τα τελευταία χρόνια είναι δύο: από τη μία η καταπληκτική ευχρηστία που προσφέρουν αυτά τα εργαλεία, σε κάθε χρήστη, από τον ερασιτέχνη χομπίστα μέχρι τον επαγγελματία τεχνικό οποιασδήποτε ειδικότητας, αλλά και τον στρατιωτικό, αστυνομικό ή πυροσβέστη. Από την άλλη, η σύγχρονη άποψη περί “πολιτικής ορθότητας” την εποχή της διεθνούς τρομοκρατίας, έστρεψε την κοινή αποδοχή μακριά από μαχαίρια και άλλα “επικίνδυνα” εργαλεία, οπότε το “αθώο” πολυεργαλείο ήλθε να καλύψει τις απαιτήσεις πολλών χρηστών, οι οποίοι το επιλέγουν, ώστε να κάνουν τη δουλειά τους χωρίς να προκαλούν το (υπερευαίσθητο πλέον) περιβάλλον τους μοιάζοντας “οπλισμένοι” ή “Ράμπο”…
Μαζί με την Leatherman, αρκετές ακόμα εταιρείες μπήκαν δυναμικά στο χώρο του πολυεργαλείου με πένσα, διεκδικώντας και αυτές το δικό τους κομμάτι μιας διαρκώς αναπτυσσόμενης αγοράς. Η Gerber χρησιμοποίησε τη σειρά των πολυεργαλείων της ώστε να ξεφύγει λίγο από την στρατιωτική αγορά και να αγγίξει τον απλό ιδιώτη, ενώ η ελβετική Victorinox συμπλήρωσε τη σειρά του κλασικού κόκκινου ελβετικού σουγιά με μια μικρή αλλά ιδιαίτερα ποιοτική σειρά πολυεργαλείων με πένσα. Η αμερικανική SOG είναι μία ακόμα από τις “μεγάλες” εταιρείες που αποφάσισε από νωρίς να ασχοληθεί με τον συγκεκριμένο χώρο, και μάλιστα είναι η μόνη που μπορεί να υπερηφανεύεται ότι έχει εφεύρει κάτι διαφορετικό που κάνει τα δικά της πολυεργαλεία να ξεχωρίζουν σε σχέση με τα υπόλοιπα. Είναι αυτό που η SOG ονομάζει compound leverage, δηλαδή ένα σύνθετο μοχλικό σύστημα που προσφέρει στην πένσα και στον κόφτη ακόμα μεγαλύτερο πολλαπλασιασμό της δύναμης του χεριού του χρήστη.
Με απλά λόγια, βάζοντας λιγότερη δύναμη με το χέρι σου, παίρνεις περισσότερη δύναμη στην πένσα ή στον κόφτη και αυτό δεν είναι καθόλου μαγικό, αφού βασίζεται σε απλούς νόμους της Φυσικής και σε έναν πολύ έξυπνο μηχανολογικό σχεδιασμό που μακραίνει τεχνητά το διαθέσιμο υπομόχλιο, ώστε με μια κανονικού μεγέθους λαβή να παίρνουμε το αποτέλεσμα μιας αρκετά μακρύτερης λαβής.
Ας θυμηθούμε για λίγο τη Φυσική του σχολείου: σε μια κανονική πένσα, η αναλογία της δύναμης που βάζουμε με το χέρι μας σε σχέση με τη δύναμη που σφίγγει η πένσα, είναι η αντίστροφη αναλογία των αποστάσεων των δύο δυνάμεων από τον άξονα που συγκρατεί τα δύο σκέλη. Έτσι, εάν το κέντρο της λαβής είναι δέκα φορές πιο μακριά από τον άξονα σε σχέση με το σημείο που κόβουμε ένα σύρμα, αυτό σημαίνει, ότι η δύναμη στον κόφτη θα είναι δέκα φορές μεγαλύτερη από αυτή που θα βάλουμε με το χέρι μας. Άρα, όσο πιο μακριά είναι η λαβή και όσο πιο πίσω βάζουμε δύναμη με το χέρι μας, τόσο μεγαλύτερη η δύναμη στον κόφτη ή στην πένσα. Χρησιμοποιώντας τους απλούς νόμους της Φυσικής για ροπές και δυνάμεις, οι σχεδιαστές της SOG κατάφεραν να σχεδιάσουν έναν πολύ έξυπνο μηχανισμό ο οποίος προσθέτει ένα δεύτερο μοχλικό σύστημα που λειτουργεί αθροιστικά στη συνολική ροπή του συστήματος. Αν και οι δύο πλευρές της λαβής φαίνεται να συνδέονται μεταξύ τους με τα δόντια δύο γραναζιών, στην πραγματικότητα ο μηχανισμός δεν έχει καμία σχέση με γρανάζια και μειωτήρες, αλλά είναι μια εφαρμογή καθαρά μοχλική-το γρανάζι απλώς παίζει το ρόλο της συνεχούς μεταφοράς του σημείου στήριξης κατά την κίνηση της λαβής. Για να καταλάβει κανείς την αρχή λειτουργίας (ομολογουμένως δεν είναι εύκολο), θα πρέπει να σκεφτεί ότι πήραμε το ενεργό μήκος ενός μοχλού και καταφέραμε να το συμπτύξουμε σε σχήμα “Ζ”, έτσι ώστε να έχουμε μηχανικά ωφέλιμο ολόκληρο το μήκος του “Ζ” αλλά όλο το σύστημα να χωράει στο πραγματικό πλάτος του “Ζ” και όχι στο ανεπτυγμένο μήκος του.
Αφήνουμε τα “κινέζικα” για όποιον μπερδεύτηκε και πάμε στην πράξη: το πολυεργαλείο πράγματι είναι το πιο δυνατό για το μέγεθός του, και αυτό το καταλαβαίνει καλύτερα κάποιος που έχει μικρότερη δύναμη στα δάχτυλα, όπως ένα παιδί ή μια γυναίκα. Ο μηχανισμός όντως λειτουργεί σύμφωνα με τις προδιαγραφές και τη θεωρία, και το καταλαβαίνει κανείς αμέσως εάν προσπαθήσει π.χ. να σφίξει ένα αλουμινένιο ή χάλκινο σωληνάκι, όπου το υλικό υποχωρεί και τσακίζει με λιγότερη δύναμη από αυτή που υπολογίζεις (χρειάζεται, μάλιστα, προσοχή τις πρώτες φορές μέχρι να το συνηθίσεις και να υπολογίζεις σωστά τη δύναμη, γιατί κινδυνεύεις να βάλεις περισσότερη δύναμη σε μαλακά υλικά και να κάνεις χαρακιές ή ζημιές αν δεν προσέξεις). Ένα επιπλέον χρήσιμο χαρακτηριστικό του μηχανισμού αυτού, είναι η ευκολία του ανοίγματος με το ένα χέρι, επειδή το πολυεργαλείο ανοίγει με σταθερή “ροή” και χωρίς “σκαλοπάτια” στη δύναμη, από την τελείως κλειστή μέχρι την τελείως ανοιχτή θέση. Έτσι, εάν ήδη έχεις το ένα χέρι απασχολημένο συγκρατώντας αυτό που θέλεις να πιάσεις με την πένσα, μπορείς να βγάλεις το πολυεργαλείο με το άλλο χέρι, να κρατήσεις σταθερά τη μία λαβή και να αφήσεις την άλλη λαβή να πέσει με το βάρος της προς τα κάτω, στρίβοντας έπειτα το χέρι σε μια κίνηση που θυμίζει μαχαίρι-”πεταλούδα”, και δεν είναι καθόλου δύσκολη ούτε χρειάζεται ιδιαίτερη προπόνηση.
Όσο για τα υπόλοιπα εργαλεία του Pocket PowerPlier, όπως ονομάζεται το μοντέλο που δοκιμάσαμε, δεν θα πούμε πάρα πολλά αφού θεωρούμε σαφώς πιο ενδιαφέροντα τα μεγαλύτερα μοντέλα της SOG που διαθέτουν αρκετά περισσότερα εξαρτήματα για πιο πολλές εργασίες. Το μοντέλο που είχαμε στη διάθεσή μας ήταν το μοντέλο “τσέπης”, το οποίο είναι πιο μικρό και πιο ελαφρύ και μπορεί να καλύψει τις ανάγκες κάποιου που κάνει περιστασιακή χρήση και δεν θέλει το βάρος και τον όγκο του μεγαλύτερου πολυεργαλείου. Όμως, η απόψή μας είναι, ότι ο πολύ έξυπνος σχεδιασμός που προσφέρει δύναμη στην πένσα, σε συνδυασμό με την στιβαρή ποιότητα κατασκευής της SOG, δεν αξιοποιείται πλήρως σε ένα μικρό πολυεργαλείο τσέπης, αλλά πραγματικά “πιάνει τόπο” στα μεγαλύτερα πολυεργαλεία της σειράς, που είναι κατασκευασμένα για σκληρή δουλειά κάθε είδους. Όμως, ακόμα και στο μικρό Pocket PowerPlier της δοκιμής μας, αξίζει να επισημάνουμε το πολύ σημαντικό στοιχείο, ότι όλα τα εξαρτήματα του εργαλείου προσφέρονται και σαν ανταλλακτικά, οπότε μπορεί κανείς να αντικαταστήσει οποιαδήποτε λάμα πάθει ζημιά από τη χρήση, αλλά μπορεί επίσης να αφαιρέσει π.χ. κάποιο κατσαβίδι που δεν χρησιμοποιεί συχνά και να το αντικαταστήσει με κάποιο άλλο εργαλείο, π.χ. σουβλί ή άλλου μεγέθους κατσαβίδι. Επίσης, αρκετά ενδιαφέρον μας φάνηκε και το εργαλείο που παίρνει “καρυδάκια” μεγέθους ¼ της ίντσας, σφηνώνοντας στη διαγώνιο της τετράγωνης υποδοχής και μετατρέποντας το πολυεργαλείο μας σε βάση για διάφορα εργαλεία, από κλασικά εξάγωνα παξιμάδια μέχρι βίδες κάθε μεγέθους, allen, torx κλπ.
Η συνολική μας άποψη για όλα τα προϊόντα της SOG ήταν και παραμένει θετική, αφού η αμερικανική εταιρεία προσέχει να κρατάει ψηλά το επίπεδο της ποιότητας των προϊόντων της, χωρίς να καταφεύγει σε φθηνότερες λύσεις για να διεκδικήσει μεγαλύτερο μερίδιο της αγοράς.
Έτσι, οι θετικές εντυπώσεις που μας άφησε το Pocket PowerPlier εκτιμούμε ότι θα γίνουν ακόμα θετικότερες όταν βρούμε την ευκαιρία να δοκιμάσουμε στην πράξη και το μεγαλύτερο PowerLock ή το κανούριο PowerAssist, που χρησιμοποιούν τον ίδιο σχεδιασμό στην πένσα, όμως σε μεγαλύτερο μέγεθος και περισσότερα εξαρτήματα.
