Η παραδοσιακή μαχαιροποιία που συναντάται σε όλες τις σκανδιναβικές χώρες, έχει ένα απαραίτητο χαρακτηριστικό που είναι κοινό σε όλους τους κατασκευαστές της περιοχής: την υψηλή ποιότητα του ατσαλιού και την πολύ κοφτερή λάμα που χαρακτηρίζει όλα τα μαχαίρια της Βόρειας Ευρώπης.
του Kώστα Λακαφώση
Αν ψάξει κανείς στον γεωγραφικό χάρτη που καλύπτει το βορειότερο άκρο της Ευρώπης, θα πρέπει να ανέβει πολύ υψηλότερα από τις πρωτεύουσες, τη Στοκχόλμη, το Ελσίνκι και το Όσλο, για να βρει το χωριό από το οποίο μας έρχονται τα μαχαίρια της σουηδικής Karesuando Kniven. Βρίσκεται 250 χιλιόμετρα βορειότερα από τον γεωγραφικό παράλληλο που ορίζει τον Αρκτικό Κύκλο και είναι ακριβώς πάνω στα σύνορα με την γειτονική Φινλανδία, ένα χωριό που υπάρχει από το 1670 και παραμένει μέχρι και σήμερα ένας από τους λίγους οικισμούς σε τόσο βόρειο γεωγραφικό πλάτος (παρόμοιο με αυτό του βορειότερου άκρου της Αλάσκας, του Καναδά, της Γροιλανδίας και κάποιων πολύ βόρειων περιοχών της Ρωσίας).
Το μάθημα γεωγραφίας είναι σημαντικό ώστε να καταλάβει κανείς από πού μας έρχονται τα μαχαίρια της Karesuando (που παίρνει το όνομά της από το ομώνυμο χωριό) και με βάση ποιά φιλοσοφία, ποιές παραδόσεις αλλά και ποιά καθημερινά ερεθίσματα σχεδιάζονται και κατασκευάζονται. Διότι, θεωρούμε ότι είναι εντελώς αδύνατον να ζεις τόσο ψηλά μέσα στον Αρκτικό Κύκλο και να μην κατανοείς την αξία του μαχαιριού για αυτό που πραγματικά είναι.
Η πρώτη φράση που διαβάζει κανείς στον κατάλογο της εταιρείας (αλλά και στον αντίστοιχο ιστότοπο www.karesuandokniven.com) είναι χαρακτηριστική όλων των παραπάνω: “Οι άνθρωποι που ζουν πολύ κοντά στη φύση γνωρίζουν ότι το μαχαίρι είναι το πιο σημαντικό εργαλείο που κουβαλά κανείς όταν είναι στα βουνά, στα δάση και στην ερημιά. Ένα καλό μαχαίρι γίνεται ο πιστός σου σύντροφος και σε ακολουθεί για όλη σου τη ζωή”.
Άρα, από την καταγωγή και μόνο των μαχαιρών και τα αντίστοιχα δείγματα που έχουμε δοκιμάσει κατά καιρούς από άλλες εταιρείες της περιοχής, δεν περιμέναμε εκπλήξεις: πριν ακόμα παραλάβουμε τα μαχαίρια που μας έστειλε για δοκιμή ο αντιπρόσωπος στην Ελλάδα (Knife Club, Μπάμπης Αναστασίου από την Λαμία), γνωρίζαμε ότι τα μαχαίρια θα είναι πολύ κοφτερά και πολύ καλά φτιαγμένα, όπως όλα τα μαχαίρια της Νορβηγίας, της Σουηδίας και της Φινλανδίας που κατά καιρούς έχουν περάσει από τα χέρια μας. Αυτό δεν προέρχεται από κανενός είδους “οπαδισμό” ή προσωπική προκατάληψη, απλώς αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα όπως μπορεί κανείς να την διαπιστώσει στην πράξη, έχοντας δοκιμάσει πολλά διαφορετικά μαχαίρια από επώνυμους και ανώνυμους κατασκευαστές των βορείων σκανδιναβικών χωρών: ούτε ένα από αυτά τα μαχαίρια δεν θα υστερούσε στην περιγραφή “ξυράφι”, περιγραφή σαφώς αυστηρότερη από αυτό που θα μπορούσαμε χαριστικά να χαρακτηρίσουμε απλώς “κοφτερό”. Η εξήγηση είναι αυτή που ήδη δώσαμε, αναζητώντας τη θέση του χωριού Karesuando στον χάρτη: ένας άνθρωπος που ζει τόσο κοντά στη φύση, σε μια περιοχή με ακραίες κλιματολογικές συνθήκες όπου το μαχαίρι είναι απαραίτητο καθημερινό εργαλείο, όχι μόνο για τη διαβίωση αλλά και για την επιβίωση, δεν είναι δυνατόν να συμμετέχει στην παραγωγή και την πώληση ενός προϊόντος που να υστερεί στους τομείς αυτούς που είναι πρωταρχικής σημασίας για την επίδοση ενός μαχαιριού. Για να το πούμε με ακόμα πιο απλά λόγια: ακόμα και τα πιο φθηνά φινλανδικά μαχαίρια που πωλούνται στους τουρίστες στο Ελσίνικι, κόβουν σαν ξυράφια, γιατί είναι φτηνά αλλά όχι φτηνιάρικα.
Με όλα αυτά τα δεδομένα, λοιπόν, πάμε να δούμε τα δύο εντελώς διαφορετικά μαχαίρια που είχαμε στη διάθεσή μας για σύντομη δοκιμή: το κλασικό σκανδιναβικό μαχαίρι σταθερής λάμας στη συγκεκριμένη του εκδοχή έχει τον κωδικό 3536 και το όνομα Algen (δηλαδή “ο Τάρανδος”). Έχει λάμα μήκους 10 εκατοστών από ανοξείδωτο ατσάλι Sandvic 12C27, μιά πολύ κλασική λύση, πολύ συνηθισμένη ανάμεσα σε όλους σχεδόν τους κατασκευαστές σκανδιναβικών μαχαιριών όταν επιλέγουν ανοξείδωτο ατσάλι για τα μαχαίρια τους. Οι πιο “παραδοσιακοί” θα παρατηρήσουν ότι το “αυθεντικό” σκανδιναβικό μαχαίρι θα πρέπει να κατασκευάζεται από απλό ατσάλι και όχι από ανοξείδωτο), όμως αυτό, κατά την άποψή μας, δεν είναι κάτι που θα πρέπει να απασχολεί τον μέσο χρήστη. Κάποιος συλλέκτης μαχαιριών που ενδιαφέρεται για την πληρότητα και την ιστορική ακρίβεια της συλλογής του, ενδεχομένως να έδινε περισσότερη αξία και θαυμασμό σε ένα παραδοσιακό χειροποίητο, σφυρηλατημένο στο χέρι, σκανδιναβικό μαχαίρι από απλό ατσάλι, όπου τα σημάδια από τη σφυρηλάτηση στην σκούρα και θαμπή επιφάνεια της λάμας προσφέρουν μια πραγματικά ξεχωριστή όψη σε ένα μαχαίρι που ο ιδιοκτήτης του δίκαια το θεωρεί μοναδικό. Όμως, όταν μιλάμε για μαχαίρια για πραγματική χρήση, κανένας μόνιμος κάτοικος της Λαπωνίας ή της Βόρειας Σουηδίας δεν θα στενοχωρηθεί ποτέ όταν θα βρεθεί στην άγρια φύση μόνος του με το μαχαίρι του που θα χρησιμοποιεί ανοξείδωτη λάμα από ένα πιο σύγχρονο σουηδικό ατσάλι από αυτό που χρησιμοποιούσαν οι παππούδες του!
Για τη λάμα του Karesuando Algen, δεν έχουμε κανένα ουσιαστικό σχόλιο: είναι μιά πολύ κοφτερή ανοξείδωτη λάμα, παρόμοια με αυτή που περιμένει κανείς να δει σε ένα τέτοιο μαχαίρι. Χρησιμοποιεί το κλασικό σχήμα και ακόνισμα που χρησιμοποιούν όλα τα μαχαίρια της περιοχής, ενώ είναι ιδανικά επεξεργασμένη ώστε να έχει τελική σκληρότητα 57HRC. Πολλά χρόνια δοκιμών από όλους τους σκανδιναβούς κατασκευαστές έχουν καταλήξει σε αυτή τη σκληρότητα για το συγκεκριμένο είδος λάμας, με την πολύ λεπτή κόψη που ακονίζεται με την πλευρά της λάμας επίπεδη πάνω στην πέτρα. Είναι η ιδανική σκληρότητα που δίνει κόψη σαν ξυράφι, χωρίς να είναι υπερβολική ώστε να γίνεται πλέον ψαθυρή και δύσκολη στο ακόνισμα. Όσο για το μήκος, είναι στο πάνω όριο του εύρους που χρησιμοποιείται στα σκανδιναβικά μαχαίρια, τα οποία έχουν λάμες από 7 έως 10 εκατοστά στην κλασική τους μορφή, αφού αυτό είναι το μέγεθος που έχει διαπιστωθεί ότι είναι το πιο εύχρηστο, χωρίς να γίνεται επικίνδυνο για τον χρήστη. Λάμες πάνω από 10 εκατοστά, σπάνια θα βρείτε σε σκανδιναβικό μαχαίρι γενικής χρήσης-οι μακρύτερες λάμες χρησιμοποιούνται μόνο σε δύο πολύ συγκεκριμένες εξαιρέσεις: στα μακριά και λεπτά μαχαίρια που προορίζονται για το φιλετάρισμα των ψαριών και σε ένα μεγαλύτερο και βαρύτερο είδος μαχαιριού που χρησιμοποιείται για τον τεμαχισμό μεγάλων θηραμάτων.
Εάν όμως η ομοιότητα στις λάμες θα σας έκανε να θεωρείτε ότι “όλα τα σκανδιναβικά μαχαίρια είναι ίδια”, η ποικιλία υπάρχει και βρίσκεται στις λαβές. Με βασικό υλικό τη ρίζα της σημύδας, οι διάφοροι κατασκευαστές της ευρύτερης περιοχής δίνουν ο καθένας τη δική του πινελιά εργονομίας και ομορφιάς. Στο κλασικό σκανδιναβικό μαχαίρι, η λαβή κατασκευάζεται από ένα μονοκόμματο κομμάτι ξύλου, μέσα στο οποίο καρφώνεται η “ουρά” της λάμας. Στην πολύ “κλασική” εκδοχή, η λαβή είναι πολύ απλή και σχεδόν κυλινδρική, ενώ υπάρχουν τουλάχιστον δύο ή τρία διαφορετικά βασικά σχήματα που ακολουθούνται για να πάρει η λαβή πιο ανατομικό σχήμα και να προσφέρει πιο ασφαλές κράτημα. Τα διαφορετικά υλικά στη λαβή είναι πιο σπάνια και χρησιμοποιούνται σε μαχαίρια που επιδιώκουν να ξεχωρίσουν, όπως το Algen: μια ροδέλα από κέρατο ταράνδου και μια πλάκα από μπρούντζο συνδυάζονται με το βαθύ σκούρο χρώμα του λαδωμένου ξύλου από σημύδα για να δώσουν ένα αποτέλεσμα που, μαζί με την καθαρά πρακτική χρήση, μπορεί να συνδυάσει τη χαρά της ιδιοκτησίας ενός κομψοτεχνήματος για τον επίδοξο ιδιοκτήτη.
Το δεύτερο μαχαίρι της δοκιμής μας, είναι ένα κλασικό πτυσσόμενο lockback μαχαίρι, που ακολουθεί τις παραδόσεις, όχι όμως της Σουηδίας ή κάποιας άλλης βορειοευρωπαϊκής χώρας, αλλά μάλλον της αμερικανικής ή της κεντροευρωπαϊκής αγοράς. Μοιάζει με αμερικανικό Buck ή γερμανικό Puma και η όψη του θυμίζει τα μαχαίρια που περιμένεις να δεις στη ζώνη ενός τεξανού γελαδάρη, κι όχι ενός σουηδού κτηνοτρόφου που ασχολείται με τους ταράνδους! Όλα αυτά, βέβαια, σε θεωρητική βάση, αφού στην πράξη το μαχαίρι είναι άριστο από λειτουργικής πλευράς: είναι στιβαρό στην κατασκευή, όμορφο στην όψη και σίγουρα πολύ κοφτερό με τη λάμα από σουηδικό ανοξείδωτο ατσάλι (αυτή τη φορά επεξεργασμένο στους 58 HRC που ταιριάζουν καλύτερα στην πιο χοντρή λάμα και αντίστοιχα πιο ανθεκτική κόψη). Οι λαβές του είναι από την σκανδιναβική σημύδα με τα παράξενα και έντονα “νερά”, ενώ μια μικρή θηλιά για κρέμασμα ασφαλείας είναι φτιαγμένη από δέρμα και κέρατο ταράνδου για να ενισχύει τη “σουηδική” αίσθηση. Στο πρακτικό μέρος, το συγκεκριμένο μαχαίρι προσφέρεται σε μια όμορφη θήκη δώρου, όμως του λείπει μια θήκη για τη ζώνη αφού είναι κάπως μεγάλο και βαρύ για να μεταφέρεται χύμα στην τσέπη.
Από αντικειμενικής άποψης, και τα δύο μαχαίρια είναι υπεράνω ουσιαστικής κριτικής, αφού και τα δύο διαθέτουν πολύ κοφτερές λάμες από ατσάλι υψηλής ποιότητας, ενώ η συνολική ποιότητα κατασκευής τους είναι υπεράνω κριτικής. Υποκειμενικά, όμως, εμείς βρήκαμε πιο ενδιαφέρον και ελκυστικό το Algen, το κλασικό μαχαίρι σταθερής λάμας που προσφέρει μια λίγο πιο όμορφη παραλλαγή του εντελώς απλού και κλασικού μαχαιριού των σκανδιναβικών χωρών. Από τις φωτογραφίες του καταλόγου της Karesuando Kniven, μάλιστα, βλέπουμε ότι υπάρχουν αρκετές ακόμα, πολύ ενδιαφέρουσες παραλλαγές στο ίδιο βασικό μέγεθος και σχήμα, ανάμεσα στις οποίες ο καθένας θα βρει ακριβώς το μαχαίρι που ταιριάζει στο χέρι αλλά και στην αισθητική του.
