Δοκιμάζουμε στην πράξη την παλιά και τη νέα τεχνολογία στα μαχαίρια της θάλασσας ώστε να βγάλουμε τα οριστικά μας συμπεράσματα…
του Κώστα Λακαφώση
Έχουμε αναφερθεί και στο παρελθόν στα “καλοκαιρινά” μαχαίρια που χαρακτηρίζονται κυρίως από το ατσάλι τους, που τα κάνει κατάλληλα για θαλασσινή χρήση. Φέτος μάλιστα, αποφασίζουμε να κάνουμε τη δοκιμή μας λίγο πιο αυστηρή, δοκιμάζοντας στην πράξη δύο χαρακτηριστικά δείγματα της παλιότερης και της νέας τεχνολογίας στα ατσάλια, μεταφέροντας τη δοκιμή μας όχι μόνο έξω αλλά και μέσα στη θάλασσα.
Πριν μπούμε σε λεπτομέρειες, ας υπενθυμίσουμε εν τάχη ότι με τον όρο “ανοξείδωτο ατσάλι” στην ουσία εννοούμε ένα ατσάλι με κάποιον (τουλάχιστον άνω του μετρίου) βαθμό αντοχής στη σκουριά και ο όρος αυτός χρησιμοποιείται γενικά ώστε να κατηγοριοποιήσει όλα τα ανοξείδωτα απέναντι στα απλά ανθρακούχα ατσάλια που προσφέρουν άριστη μηχανική συμπεριφορά αλλά σκουριάζουν πολύ εύκολα. Έτσι, ο χαρακτηρισμός “ανοξείδωτο ατσάλι” στην πραγματικότητα περιλαμβάνει πάρα πολλές διαφορετικές παραλλαγές σε επίπεδο χημικής σύστασης και θερμικής κατεργασίας, οπότε οποιαδήποτε πιο συγκεκριμένη αναφορά θα αφορά αποκλειστικά και μόνο τον συγκεκριμένο τύπο ανοξείδωτου ατσαλιού και όχι όλα τα υπόλοιπα. Επίσης, σε γενικές γραμμές ένα ανοξείδωτο ατσάλι είναι στην πραγματικότητα αρκετά “ανοξείδωτο” ώστε να μας δώσει χρόνο να ξεπλύνουμε το θαλασσινό νερό με γλυκό μετά από κάθε χρήση και να προλάβουμε να περάσουμε ένα λαδωμένο πανί από την επιφάνειά του ώστε να προλάβουμε τα στίγματα της σκουριάς που είναι περισσότερα ή λιγότερα ανάλογα με τον συγκεκριμένο τύπο ατσαλιού.
Στην περίπτωσή μας, μιλώντας για “καλοκαιρινά” μαχαίρια, δεν θα ασχοληθούμε καθόλου με τα πολλά και διαφορετικά κράματα “ανοξείδωτου” ατσαλιού που συναντάμε στα διάφορα μαχαίρια κυνηγίου ή γενικής χρήσης, τα οποία απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή μετά από κάθε χρήση. Θα εξετάσουμε (και θα συγκρίνουμε άμεσα μεταξύ τους) δύο ατσάλια που είναι όσο το δυνατόν πιο κοντά στην πραγματική ερμηνεία του όρου “ανοξείδωτο”: ένα κλασικό παλιότερης γενιάς ανοξείδωτο ατσάλι που χρησιμοποιείται στα μαχαίρια καταδύσεων και ανήκει στη σειρά με τον κωδικό 300 (304, 316 κλπ) και ένα ατσάλι τελευταίας τεχνολογίας με τον κωδικό Η1 που με τα σημερινά δεδομένα της αγοράς θεωρείται η κορυφαία λύση σε επίπεδο αντοχής στη διάβρωση αλλά ταυτόχρονα και αξιόλογης μηχανικής συμπεριφοράς.
Το πρώτο από τα δύο δείγματά μας, αντιπροσωπεύει την κλασική λύση στα καταδυτικά μαχαίρια που υπάρχει εδώ και πολλές δεκαετίες. Τα ατσάλια της σειράς 300 είναι ατσάλια με αρκετά υψηλή περιεκτικότητα σε χρώμιο (γύρω στο 18%, όταν ένα ατσάλι για να θεωρείται ανοξείδωτο πρέπει να έχει πάνω από 10,5%), γεγονός που προσφέρει πολύ υψηλή αντοχή στη διάβρωση, αλλά ταυτόχρονα δεν επιτρέπει την δημιουργία ενός αρκετά σκληρού ατσαλιού ώστε η λάμα να μπορεί να ακονιστεί σε πολύ λεπτή κόψη και να κόβει τόσο καλά όσο ένα κλασικό μαχαίρι από ατσάλι της σειράς 400 (π.χ. το πασίγνωστο 440C). Ας σημειώσουμε εδώ ότι τα ατσάλια της σειράς 300, σε κάποια από τις διάφορες παραλλαγές τους, μας είναι γνωστά από πολλές καθημερινές εφαρμογές τους, κυρίως σχετικές με επαγγελματικά ή οικιακά συστήματα παρασκευής και αποθήκευσης φαγητών, (ψυγεία, ψησταριές, πάγκοι κουζίνας, μαχαιροπήρουνα κλπ) ενώ συναντώνται και σε εξαρτήματα σκαφών αναψυχής ή σε οποιαδήποτε εφαρμογή φέρνει ένα μεταλλικό αντικείμενο κοντά σε θαλασσινό νερό. Η μεγάλη αντοχή στη σκουριά κάνει τα ατσάλια αυτά απολύτως κατάλληλα για τέτοιες χρήσεις, όμως το μειονέκτημα είναι ότι, λόγω της συγκεκριμένης χημικής τους σύστασης, τα ατσάλια αυτά δεν αντιδρούν σωστά στις διαδικασίες θερμικής κατεργασίας (βαφή-ανόπτηση) όπως τα κλασικά ατσάλια με υψηλή περιεκτικότητα σε άνθρακα, οπότε ο μοναδικός τρόπος σκλήρυνσης είναι μέσω μηχανικών μεθόδων (κυρίως ψυχρής εξέλασης) και το τελικό αποτέλεσμα δεν ξεπερνά εύκολα τους 50 βαθμούς στην κλίμακα Rockwell. Αντιθέτως, το τελευταίας τεχνολογίας Η1 ατσάλι καταφέρνει να φτάσει τους 57-58 βαθμούς Rockwell χωρίς να χάσει σε συνολική μηχανική αντοχή και χωρίς να χάσει τίποτα απολύτως σε αντοχή στη διάβρωση. Όλα αυτά επιτυγχάνονται με μία εντελώς νέα τεχνολογία στην δημιουργία του κράματος, όπου στη θέση του άνθρακα χρησιμοποιείται άζωτο για να αυξήσει τη σκληρότητα του ατσαλιού και το αποτέλεσμα είναι ένα ατσάλι με αντίστοιχα μηχανικά χαρακτηριστικά με ένα καλό ατσάλι (π.χ. 440C ή AUS-8), το οποίο όπως είναι και ανοξείδωτο με όλη τη σημασία της λέξης!
Για τη δοκιμή μας στην πράξη, είχαμε να συγκρίνουμε ανάμεσα σε ένα κλασικό φθηνό καταδυτικό μαχαίρι αγνώστου κατασκευαστή, από αυτά που πωλούνται εδώ και πάρα πολλά χρόνια στα καταδυτικά καταστήματα, κατασκευασμένο από κάποιο από τα κλασικά ατσάλια της σειράς 300 (πιθανότατα 304 ή 316, αφού αυτά τα δύο καλύπτουν το 90% της συγκεκριμένης αγοράς). Για το Η1 χρησιμοποιήσαμε ένα Spyderco Pacific Salt, ένα πτυσσόμενο μαχαίρι της αμερικανικής Spyderco που ήταν και η πρώτη που ξεκίνησε τη χρήση του νέου ατσαλιού στην κατασκευή μαχαιριών. Για το πρώτο σκέλος της σύγκρισης, δηλαδή την αντοχή στη διάβρωση, υπάρχει μία αρκετά σύνθετη διαδικασία δοκιμής που χρησιμοποιείται στη βιομηχανία ατσαλιού, όπου ένα δοκίμιο μένει για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα σε έναν κλειστό θάλαμο με συγκεκριμένη υψηλή υγρασία και σπρέι από θαλασσινό νερό σε συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα. Φυσικά, δεν είχαμε τη δυνατότητα να επαναλάβουμε τις δοκιμές αυτές, όμως πέρα από τα δημοσιευμένα (πολύ καλά) αποτελέσματα και για τα δύο ατσάλια, εντελώς εμπειρικά διαπιστώσαμε ότι, αφήνοντας βρεγμένα με θαλασσινό νερό και τα δύο μαχαίρια στον πάτο ενός υφασμάτινου σάκου ανάμεσα σε άλλα βρεγμένα αντικείμενα, μετά από πέντε ημέρες κανένα από τα δύο μαχαίρια δεν έχει σκουριάσει. Το καταδυτικό μαχαίρι έχει δυο-τρία σημεία που μοιάζουν με σκουριά, όμως στην πραγματικότητα οι καφέ κηλίδες είναι εντελώς επιφανειακές και φεύγουν χωρίς κανένα απολύτως τρίψιμο, απλώς με ένα γερό σκούπισμα σε πετσέτα. Το Η1 είναι εντελώς καθαρό, δεν παρουσιάζει απολύτως τίποτα που να μοιάζει έστω και ελάχιστα με διάβρωση.
Η δοκιμή μας, όμως, έγινε κυρίως για να αξιολογήσει την συμπεριφορά των δύο ατσαλιών στην πράξη και μάλιστα μοιράστηκε σε δύο σκέλη: στην ξηρά αλλά και κάτω από το νερό. Για να είμαστε δίκαιοι, πριν ξεκινήσουμε, χρησιμοποιήσαμε μια τριγωνική κεραμική πέτρα ακονίσματος για να ακονίσουμε και τα δύο μαχαίρια στην καλύτερη δυνατή κατάσταση και ήδη οι πρώτες διαπιστώσεις ήταν ολοφάνερες: το Η1 συμπεριφέρεται σαν κανονικό ατσάλι μαχαιριών και ακονίζεται εύκολα και γρήγορα σε πολύ κοφτερή κόψη. Αντίθετα, το παλιάς τεχνολογίας μαλακό ανοξείδωτο ατσάλι του καταδυτικού μαχαιριού, είναι εντελώς αδύνατον να ακονιστεί σε σημείο που η απλή κόψη του μαχαιριού να είναι πραγματικά κοφτερή. Όσο κι αν προσπαθεί κανείς, η τοπική σκληρότητα του ατσαλιού δεν είναι τέτοια που να επιτρέπει τη δημιουργία λεπτής και κοφτερής κόψης, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι το μαχαίρι είναι άχρηστο: η σωτηρία έρχεται από τις οδοντώσεις, αφού το πριονωτό κομμάτι της λάμας “ζωντανεύει” αρκετά με ένα γρήγορο πέρασμα στη λεπτή ακμή της πέτρας ακονίσματος και δίνει μία άριστη εναλλακτική για τις συγκεκριμένες ανάγκες του μαχαιριού. Αυτό που διαπιστώσαμε στην προσπάθειά μας να κόψουμε χαρτόνια, ξύλα και διαφόρων ειδών σχοινιά και ιμάντες, ήταν ότι η απλή κόψη ήταν πρακτικά άχρηστη όμως, γυρίζοντας τη λάμα στην πριονωτή πλευρά, τα πράγματα γίνονταν πολύ καλύτερα και άρχιζαν να πλησιάζουν την άριστη επίδοση του πολύ κοφτερού Pacific Salt από Η1. Μεταφέροντας τη συνέχεια της δοκιμής μας κάτω από το νερό, δέσαμε δύο διαφορετικά σχοινιά στο βυθό της θάλασσας και έπειτα προσπαθήσαμε σε μία γρήγορη βουτιά ελεύθερης κατάδυσης να τα κόψουμε με όσο το δυνατόν λιγότερες κινήσεις και κόπο (προσομοιώνοντας μία κατάσταση ανάγκης όπου ο δύτης έχει μπλεχτεί π.χ. σε δίχτυα ψαρέματος). Αν και περιμέναμε μεγαλύτερες διαφορές, τελικά αποδείχθηκε ότι με καλά ακονισμένες τις οδοντώσεις, ακόμα και το μαλακό ατσάλι του καταδυτικού μαχαιριού αποδεικνύεται αρκετό για να μας απελευθερώσει πολύ γρήγορα (δηλαδή σε μία ή δύο κινήσεις για σχοινιά μικρού ή μεσαίου πάχους), ενώ όσο χοντρό κι αν είναι το σχοινί και όσο δύσκολο κι αν είναι το κόψιμο, με αποφασιστικές κινήσεις το πρόβλημα λύνεται πιο γρήγορα από ότι περιμένει κανείς.
Ποιο είναι, λοιπόν, το συμπέρασμα της δοκιμής μας; Ότι τα καλά ατσάλια είναι άχρηστα όταν διαθέτεις οδοντωτή κόψη; Όχι, δεν εννοούμε αυτό ακριβώς. Ένα σύγχρονο, καλό ατσάλι είναι πάντοτε καλύτερο από ένα παλιότερης τεχνολογίας μαλακό ατσάλι. Όμως, ειδικά για τη συγκεκριμένη εφαρμογή του καταδυτικού μαχαιριού ασφαλείας, όπου δεν μας ενδιαφέρει η αντοχή στην παρατεταμένη χρήση αλλά μόνο η ικανοποιητική επίδοση σε μία και μοναδική περίπτωση ανάγκης, συμπεράναμε ότι ο καλός σχεδιασμός ενός μαχαιριού (καλή λαβή με σίγουρο πιάσιμο, ανθεκτική λάμα χωρίς αδύνατα σημεία, σωστά σχεδιασμένες και ακονισμένες οδοντώσεις) είναι τελικά πιο σημαντικός από το ίδιο το κράμα του ατσαλιού που χρησιμοποιείται. Όμως, αν προχωρήσουμε και σε άλλες χρήσεις γύρω από θαλασσινό νερό (π.χ. στο ψάρεμα επιφανείας κλπ) αν κανείς θέλει να χρησιμοποιεί συνεχώς ένα κοφτερό μαχαίρι που δεν θα σκουριάσει ποτέ, τότε μπορούμε να πούμε ότι διαπιστώσαμε και από πρώτο χέρι, ότι η σύγχρονη μεταλλουργική τεχνολογία έχει καταφέρει ένα εξαιρετικό αποτέλεσμα με το ατσάλι Η1, το πρώτο ατσάλι που δικαιούται με πλήρη υπερηφάνεια να φέρει τον τίτλο του “ανοξείδωτου ατσαλιού για μαχαίρια”.
