Η γόμωση φυσιγγίων από κυνηγούς ή σκοπευτές για προσωπική χρήση, είναι ένα θέμα που έχει τις ρίζες του στην εποχή των εμπροσθογεμών όπλων.
Του Μηνά Ιορδάνογλου
Πριν εμφανιστούν τα όπλα με φυσίγγια, οι κυνηγοί χρησιμοποιούσαν όπλα στα οποία τα υλικά της γόμωσης έμπαιναν από το στόμιο της κάννης και μάλιστα στον τόπο του κυνηγίου, όπου δεν υπήρχε η δυνατότητα να ζυγίζονται σκάγια και μπαρούτι. Οι κυνηγοί είχαν πάντοτε μαζί τους ένα σακουλάκι με μπαρούτι, άλλο ένα με σκάγια και ένα τρίτο με διάφορα υλικά (κατά κανόνα κουρέλια) που χρησιμοποιούσαν σαν εμφρακτήρες. Οι αναλογίες πυρίτιδας και σκαγιών έμπαιναν κατά προσέγγιση είτε με «τη χούφτα» είτε με μετρίδια όγκου, από τους πιο μερακλήδες.
Η ιστορία του οπισθογεμούς όπλου με φυσίγγια, προσδιορίζεται στα μέσα του 19ου αιώνα, όταν ο Γάλλος Lefaucheux παρουσίασε το πρώτο όπλο με φυσίγγι. Χρειάστηκε τουλάχιστον μισός αιώνας εξέλιξης και εφευρέσεων, για να φτάσουν οι κυνηγοί και οι σκοπευτές να χρησιμοποιούν όπλα, τα οποία λειτουργούσαν με φυσίγγια, περίπου όπως αυτά που χρησιμοποιούμε σήμερα. Βέβαια η εξέλιξη δεν σταματά ποτέ και τα φυσίγγια του 20ού αιώνα πέρασαν από διάφορες φάσεις. Κάλυκες καψούλια, πυρίτιδες, βυσματώσεις κ.λπ., αποτέλεσαν και εξακολουθούν να αποτελούν πεδίο έρευνας και δοκιμών από επαγγελματίες και ερασιτέχνες. Συχνά μάλιστα, συναντάμε εμπνευσμένους ερασιτέχνες, οι οποίοι εξελίσσουν τα φυσίγγια του κυνηγίου, περισσότερο και από τις μεγάλες βιομηχανίες μαζικής παραγωγής. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι όλοι οι ερασιτέχνες κατασκευάζουν καλύτερα φυσίγγια από τους επαγγελματίες, ούτε όμως και το αντίθετο.
Η ραγδαία εξέλιξη ήρθε μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν οι κυνηγοί μπόρεσαν να απολαύσουν την ελευθερία στη φύση και στην κατοχή και τη χρήση όπλων για ειρηνικούς σκοπούς. Εκατοντάδες πατέντες εμφανίστηκαν στους κάλυκες, με τη σημαντικότερη να είναι η αντικατάσταση του χαρτονιού με πολυαιθυλένιο, στα καψούλια, όταν εγκαταλείφθηκαν τα ανοικτά 5,45 και 6,45 με βροντώδη υδράργυρο, για να παραχωρήσουν τη θέση τους σε καψούλια κλειστού τύπου (ferme, SUR) με πιο σύγχρονα εμπυρεύματα. Η πιο σπουδαία εφεύρεση αναμφισβήτητα ήταν, η βυσμάτωση πολυαιθυλενίου, η οποία έβαλε στο περιθώριο τις μάλλινες τάπες.
Οι κυνηγοί – ιδιογομωτές, όλα αυτά τα χρόνια έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στις εξελίξεις, διότι άλλο είναι να εργάζονται λίγοι επαγγελματίες ερευνητές στα εργοστάσια μαζικής παραγωγής φυσιγγίων, και άλλο να ερευνούν και να δοκιμάζουν νέες εφαρμογές σε καθημερινή βάση εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι.
Βέβαια η έρευνα αυτού του τύπου, εμπεριέχει και πολλούς κινδύνους τους οποίους αρκετοί αγνοούν και γι’ αυτό θα πρέπει να μην υπερβαίνουμε ποτέ τα εσκαμμένα.
Για να προχωρήσει κανείς σε νέες εφαρμογές πρέπει να έχει υπολογίσει εκ των προτέρων τα αποτελέσματα και κυρίως, θα πρέπει να έχει φροντίσει να αποφύγει οποιαδήποτε επικίνδυνη παρενέργεια.
Η ασφάλεια υπεράνω όλων
Δυστυχώς ο γράφων έχει γίνει συχνά μάρτυρας σοβαρών τραυματισμών, καταστροφής όπλων κ.λπ., από ερασιτέχνες γομωτές φυσιγγίων, οι οποίοι νόμιζαν ότι η υπερβολή φέρνει καλύτερα αποτελέσματα.
Ένας κανόνας που πρέπει να ακολουθείται πάντοτε, είναι να μην υπερβαίνουμε σε καμία περίπτωση τις υποδείξεις των κατασκευαστών πυρίτιδας, ούτε και τους κανόνες ασφάλειας. Κανένας δεν γνωρίζει τις αντιδράσεις της πυρίτιδας καλύτερα από ‘κείνον που την κατασκεύασε. Η γόμωση φυσιγγίων από ερασιτέχνες είναι μία υπόθεση πολύ απλή αλλά και πάρα πολύ περίπλοκη. Ο καλύτερος τρόπος για να γεμίσει ο κυνηγός ή ο σκοπευτής τα δικά του φυσίγγια, είναι να ακολουθεί τις οδηγίες του κατασκευαστή της πυρίτιδας, ή να «αντιγράψει» ένα φυσίγγι βιομηχανικής παραγωγής, το οποίο έχει αποδεδειγμένα καλή απόδοση.
Με τον τρόπο αυτό είναι αφενός ασφαλής, αφετέρου σίγουρος για το αποτέλεσμα. Θα αναρωτηθεί βέβαια κάποιος. Μα γιατί να το κάνω εφόσον μπορώ να το βρω έτοιμο. Η απάντηση έχει δύο παραμέτρους. Η μία είναι το κόστος που σε ορισμένες περιπτώσεις είναι σημαντικά χαμηλότερο.
Η δεύτερη είναι η ικανοποίηση, ότι πρόκειται για το δικό μας φυσίγγι. Συχνά συναντώ κυνηγούς οι οποίοι κατασκευάζουν φυσίγγια μέτριας ποιότητας, όμως τα αγαπούν τόσο πολύ, που τα αισθάνονται σαν παιδιά τους.
Μου θυμίζουν κάποιους ερασιτέχνες οινοπαραγωγούς, οι οποίοι φτιάχνουν κρασί που λίγο διαφέρει από το ξύδι, όμως το πίνουν σαν να είναι νάμα.
Η τεχνική
Η βασική συνταγή για να γεμίσει κάποιος φυσίγγια για λειόκαννα όπλα, είναι πολύ απλή. Χρειάζεται ένας κενός κάλυκας με καινούργιο καψούλι, μέσα στον οποίο θα βάλουμε συγκεκριμένη ποσότητα πυρίτιδας. Πάνω από την πυρίτιδα βάζουμε τη βυσμάτωση και ακολουθούν τα σκάγια. Τέλος κλείνουμε το στόμιο του κάλυκα, για να μην χυθούν τα υλικά με τα οποία τον γεμίσαμε. Τόσο απλό είναι το κυνηγετικό φυσίγγι.
Αν αρχίσουμε όμως να εμβαθύνουμε στα επιμέρους, πρέπει να αναζητήσουμε αρχικά το είδος του κάλυκα που είναι κατάλληλος για τα φυσίγγια τα οποία επιδιώκουμε να κατασκευάσουμε. Το ύψος του μετάλλου, η σκληρότητα και το είδος του πλαστικού σωλήνα και η διαμόρφωση του πυθμένα στο εσωτερικό, παίζουν σπουδαίο ρόλο.
Το μέταλλο πρέπει ανάλογα με τη γόμωση, να έχει συγκεκριμένο ύψος. Ένα ελαφρύ σκοπευτικό ή κυνηγετικό φυσίγγι, μπορεί να γεμιστεί σε κάλυκα με μέταλλο 8 χιλιοστά. Ένα φυσίγγι μεσαίας ισχύος, πρέπει να έχει μέταλλο 12 ή 16 χιλιοστά. Ένα ενισχυμένο φυσίγγι, χρειάζεται μέταλλο 20 έως 23 χιλιοστά και ένα υπερενισχυμένο πρέπει οπωσδήποτε να έχει μέταλλο 25 χιλιοστά.
Το καψούλι επίσης πρέπει να είναι ανάλογο με τη γόμωση, το είδος και το βάρος της πυρίτιδας. Τα καψούλια γρήγορης πυροδότησης, είναι κατάλληλα για γρήγορα φυσίγγια με λίγα σκάγια και πυρίτιδες ειδικές για αυτό το σκοπό. Τα μεσαίας ισχύος, είναι κατάλληλα για τα περισσότερα κυνηγετικά φυσίγγια και τα καψούλια αργής πυροδότησης, είναι κατάλληλα μόνο για ορισμένες πυρίτιδες και για υπεργομώσεις (magnum).
Πυρίτιδες υπάρχουν σε διάφορες μορφές και με διάφορες ονομασίες. Η κάθε μία έχει τα δικά της χαρακτηριστικά και το δικό της προορισμό. Αν κάποιος επιχειρήσει να ασχοληθεί με πολλές διαφορετικές πυρίτιδες, το πιθανότερο είναι να βρεθεί μέσα σε ένα λαβύρινθο από τον οποίο δεν θα μπορέσει να βγει ποτέ. Είναι τόσες πολλές οι επιλογές και τόσο ευρύ το φάσμα των γομώσεων της κάθε μίας, που θα μπερδέψει ακόμη και τους πιο έμπειρους.
Το καλύτερο είναι να προσδιορίσει κανείς το είδος των φυσιγγίων που θέλει να γεμίσει και με βάση αυτό, να αναζητήσει την πιο κατάλληλη πυρίτιδα.
Η βυσμάτωση είναι η ψυχή της τουφεκιάς, έλεγαν οι παλαιοί κυνηγοί. Σήμερα τα πράγματα στον τομέα αυτό έχουν γίνει πιο απλά, ιδιαίτερα με τη χρήση του πολυαιθυλενίου. Οι πλαστικοί εμφρακτήρες κάνουν λίγο – πολύ όλοι την ίδια δουλειά, σε ότι αφορά τη στεγανοποίηση της κάννης για να αποκτήσει η τουφεκιά μας, την απαιτούμενη ταχύτητα.
Το μεσαίο τμήμα το οποίο το συναντάμε σε διάφορες μορφές πλαστικών βυσμάτων, παίζει ένα διπλό ρόλο. Ο πρώτος είναι να καλύψει την απαιτούμενη απόσταση από τα σκάγια, ούτως ώστε να κλείσει το φυσίγγι στο επιθυμητό ύψος. Ο δεύτερος είναι να λειτουργήσει σαν αποσβεστήρας ανάκρουσης (αμορτισέρ). Αν και το δεύτερο δεν είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό, είναι κάτι στο οποίο πολλοί κυνηγοί δίνουν ιδιαίτερη σημασία, διότι παίζει ρόλο και στη διαμόρφωση της στατικής πίεσης που εφαρμόζεται στην πυρίτιδα, κάτι που δεν πρέπει να αγνοούμε. Σημαντικό ρόλο παίζει επίσης ο τρόπος στήριξης αυτού του τμήματος, για να υπάρχει ομοιόμορφη κατανομή της αντίστασης. Ακολουθούν τα σκάγια (σφαιρίδια μεγάλης διαμέτρου και μονόβολα απαιτούν ξεχωριστές αναφορές), τα οποία διατίθενται σε 14 τουλάχιστον διαφορετικές διαμέτρους.
Εκτός από τη διάμετρο των σκαγιών (νούμερο), σημασία έχει και η σύσταση του κράματος το οποίο έχει μεν βάση το μόλυβδο (τα μη τοξικά, ατσάλινα ή άλλα κράματα απαιτούν εντελώς διαφορετική διαχείριση), αλλά δεν είναι 100% μολυβένια. Συνήθως περιέχουν ένα ποσοστό αντιμονίου, το οποίο δεν υπερβαίνει το 5%. Το αντιμόνιο χρησιμοποιείται για να γίνουν πιο σκληρά τα σκάγια για να αποφεύγουμε την εύκολη παραμόρφωση της σφαιρικότητάς τους. Τέλος σημαντικό είναι και το τελικό κλείσιμο του φυσιγγίου το οποίο μπορεί να είναι αστεροειδές (υπάρχουν διάφορες μορφές), ή με απλό ρέλιασμα πάνω από χαρτονάκι ή πολυεστερικό δίσκο.
Κάθε τμήμα από τα πιο πάνω, έχει τη δική του σημασία στη διαμόρφωση της τουφεκιάς, και θα μπορούσε να αποτελέσει ένα μεγάλο κεφάλαιο στην τέχνη της ιδιογόμωσης.
Τα εργαλεία
Τα εργαλεία τα οποία θα χρειαστεί ένας ερασιτέχνης γομωτής, μπορεί να είναι πολύ απλά, αν και οι οργανωμένοι χρησιμοποιούν ερασιτεχνικά μεν, αλλά ποιοτικά εργαλεία τα οποία προσφέρουν ομοιομορφία μεταξύ των φυσιγγίων, αλλά και μεγαλύτερη παραγωγικότητα.
Μία μικρή ζυγαριά ακριβείας, είναι απαραίτητη διότι στις ποσότητες πυρίτιδας και σκαγιών απαιτείται μεγάλη ακρίβεια. Ένα κυλινδρικό ξυλαράκι (ταπόξυλο) θα μας βοηθήσει αν γεμίζουμε με μάλλινες τάπες. Τέλος ένα εργαλείο κλεισίματος που μπορεί να κάνει στρογγυλό ρέλιασμα, είναι απαραίτητο και αν θέλουμε να κάνουμε αστεροειδές κλείσιμο, θα χρειαστούμε ειδικό μηχάνημα.
Ο έλεγχος της ποιότητας
Οι επαγγελματίες κατασκευαστές φυσιγγίων, έχουν ειδικά ηλεκτρονικά μηχανήματα, με τα οποία μετρούν δειγματοληπτικά την ποιότητα των φυσιγγίων, σε ότι αφορά την αναπτυσσόμενη πίεση (είναι η σημαντικότερη παράμετρος, διότι έχει να κάνει με την ασφάλειά μας), την ταχύτητα των σκαγιών, την ομοιομορφία, και διάφορες ακόμη τιμές που έχουν να κάνουν με το τελικό αποτέλεσμα.
Οι ερασιτέχνες δεν έχουν αυτή τη δυνατότητα, διότι το κόστος απόκτησης αυτών των μηχανημάτων, είναι πολύ μεγάλο. Στην Αμερική κυκλοφορούν κάποια μηχανήματα για ερασιτέχνες, με τα οποία μπορούμε να μετρήσουμε τουλάχιστον την ταχύτητα των σκαγιών κατά την έξοδο από την κάννη. Είναι χρήσιμα εργαλεία και βοηθούν στην βελτίωση της ποιότητας. Η συγκέντρωση των σκαγιών και η κατανομή τους, ελέγχεται αν πυροβολήσουμε σε ένα καθαρό χαρτί 100×100 εκατοστά, από απόσταση 36,5 μέτρων. Εκεί φαίνεται όλη σχεδόν η γόμωση και οι προχωρημένοι μπορούν να ελέγξουν την κατανομή ή τα ποσοστά συγκέντρωσης, τα οποία καταγράφονται σε κύκλο διαμέτρου 76 εκατοστών. Εν κατακλείδι όμως, πιστεύω ότι καλύτερος τρόπος ελέγχου ποιότητας από τις πραγματικές κυνηγετικές συνθήκες δεν υπάρχει.
Τα καλύτερα φυσίγγια, είναι εκείνα που μας δίνουν τα επιθυμητά αποτελέσματα, χωρίς όμως να διακινδυνεύουμε ποτέ την προσωπική μας ασφάλεια, ούτε βέβαια να ταλαιπωρούμε το όπλο μας.
