Πέραν της κλιματικής αλλαγής που δοκιμάζει τη βιοποικιλότητα του πλανήτη, “πληγές” όπως η λαθροϋλοτομία, η μόλυνση, η τεχνολογία, έρχονται να βάλουν ένα “καρφί” ακόμα στο “φέρετρο” του περιβάλλοντος.
Της Θεανώς Καρούτα
Η δυσοίωνη πραγματικότητα έχει αγγίξει και την περιοχή μας, τα Βαλκάνια. Αν δεν αναληφθεί δράση, η φύση, ως εκ τούτου και το κυνήγι, σε μία όχι και τόσο μακρινή εποχή, θα αποτελούν ανάμνηση. Πριν μερικές ημέρες, ο ακαδημαϊκός, Χρήστος Ζερεφός, έκρουσε το καμπανάκι του κινδύνου από το Βήμα ημερίδας στην οποία μίλησε, τονίζοντας πως μέχρι το τέλος του αιώνα, το 40% της χώρας μας θα οδηγηθεί σε ερημοποίηση, σε περίπτωση που δεν προσαρμοστούμε στα δεδομένα της κλιματικής αλλαγής.
Η πρόβλεψη-εκτίμηση, όσο δυσοίωνη κι αν φαντάζει σε κάποιους, δεν είναι παρά ένα ακόμα κομμάτι του παζλ που συνθέτει όλη την εικόνα της κατάστασης του περιβάλλοντος. Και στη γειτονιά μας, τα Βαλκάνια, τα πράγματα δεν δείχνουν ιδιαίτερα καλά.
Η λαθροϋλοτομία στην Βοσνία-Ερζεγοβίνη
Ξεκινώντας από την Βοσνία-Ερζεγοβίνη, προκαλεί αίσθηση το γεγονός, πως δύο εκατομμύρια κυβικά μέτρα ξύλου κλέβονται ετησίως από τα δάση της χώρας.
Οι ειδικοί προειδοποιούν πως η παράνομη υλοτομία είναι ένα από τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η Βοσνία, με τις συνέπειες να είναι ήδη ορατές: ατμοσφαιρική ρύπανση σε υψηλά επίπεδα, επικίνδυνα για τη δημόσια υγεία, νέφος που προκαλεί έντονη δυσφορία στους κατοίκους των πόλεων και, μακροπρόθεσμα, μία πληγή για το περιβάλλον.
Κανείς δεν έχει ακριβή στοιχεία για το πόσα κυβικά μέτρα ξύλου έχουν κλαπεί από τα δάση της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, ωστόσο οι ειδικοί, όπως ο κοσμήτορας της Σχολής Δασολογίας του Σαράγεβο, Μίρζα Νταουτμπάσιτς, τονίζει ότι δεν είναι δύσκολο να υποτεθεί βάσιμα, πως πρόκειται για εκατομμύρια κυβικά μέτρα.
Το κύριο πρόβλημα, σύμφωνα με τον ίδιο, ειναι πολιτικό αφού – όπως τονίζει – δεν υπάρχει δασική νομοθεσία που να αποτρέπει την εκδήλωση τέτοιου είδους φαινομένων και να επιβάλλει αυστηρά πρόστιμα σε όσους αποφασίσουν να την παραβιάσουν.
– “Είναι ένα πολιτικό πρόβλημα. Η παράνομη υλοτομία δείχνει πόσο ανεύθυνο είναι το κράτος, ως ιδιοκτήτης του δάσους, απέναντι στον σημαντικότερο φυσικό του πόρο. Η παράνομη υλοτομία μπορεί να αποτραπεί σε διάστημα λίγων ημερών. Είναι γνωστό πού, ποιοι και πώς κόβουν τα δέντρα”, δήλωσε ο κ. Νταουτμπάσιτς, σύμφωνα με όσα μεταδίδουν τα τοπικά μέσα ενημέρωσης.
Εντούτοις, αποτελεί κοινό μυστικό στη χώρα πως η παράνομη υλοτομία δεν είναι κάτι καινούριο ή ασυνήθιστο, καθώς τουλάχιστον τα 2/3 του πληθυσμού της χώρας χρησιμοποιούν καυσόξυλα για τη θέρμανσή τους.
Το γεγονός πως φέτος το χειμώνα η τιμή των καυσόξυλων αυξήθηκε, έστρεψε περισσότερους από κάθε άλλη χρονιά στα δάση, οδηγώντας τα σταδιακά στην εξαφάνιση. Αξίζει να σημειωθεί πως αυτό θα σημάνει σφοδρότερες και πιο συχνές πλημμύρες, περισσότερες κατολισθήσεις και μειωμένη παραγωγή οξυγόνου.
Το πρόβλημα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας
Οι όλο και περισσότεροι υδροηλεκτρικοί σταθμοί που δημιουργούνται στη Νοτιοανατολική Ευρώπη θα μπορούσαν να προκαλέσουν ανεπανόρθωτη ζημιά σε παγκοσμίως σημαντικές για τη βιοποικιλότητα τοποθεσίες, προειδοποιούν ειδικοί. Σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “Renewable and Sustainable Energy Reviews” υπό απειλή βρίσκονται ποτάμια της λεκάνης του Δούναβη στην Σλοβενία, την Βοσνία-Ερζεγοβίνη, την Σερβία και το Μαυροβούνιο.
Υπάρχουν 636 υδροηλεκτρικοί σταθμοί που λειτουργούν σε αυτούς τους ποταμούς και δύο φορές περισσότεροι σχεδιάζεται να κατασκευαστούν τα επόμενα χρόνια, ενώ οι σταθμοί μέτρησης της βιοποικιλότητας είναι σπάνιοι και γι’ αυτό είναι δύσκολο να εκτιμηθεί ο αντίκτυπος των μονάδων αυτών στα ποτάμια, στα αποθέματα ιχθύων και στα ασπόνδυλα, προειδοποιούν οι συντάκτες της ανάλυσης.
Ο Κρέσιμιρ Ζγκάνερ από την Κροατία, ένας εκ των επικεφαλής της μελέτης, επισημαίνει πως άλλα 1.315 υδροηλεκτρικά εργοστάσια αναμένεται να κατασκευαστούν και προσθέτει πως, από το σύνολο των υδροηλεκτρικών σταθμών στις λεκάνες απορροής του Δούναβη, 42 ή μόνο το 6% είναι μεγάλης ισχύος (άνω των 10 MW), 72 είναι μεσαία και έχουν ισχύ μεταξύ 1 και 10 MW και 522 είναι μικρές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής.
Οι μικρές μονάδες υδροηλεκτρικής ενέργειας αντιπροσωπεύουν το 82% του συνόλου και παράγουν μόνο το 2% της συνολικής ενέργειας και ο αριθμός τους άρχισε να αυξάνεται ραγδαία μετά το 2000. Αυτό σημαίνει πως συνολικά, 1.015 χιλιόμετρα λεκάνης απορροής έχουν μετατραπεί σε δεξαμενές, γεγονός που αλλάζει εντελώς το βιότοπο για τους ζωντανούς οργανισμούς.
Αξίζει να αναφερθεί πως η ανάλυση παρέχει την πρώτη επισκόπηση σχετικά με τον αντίκτυπο της χρήσης της υδροηλεκτρικής ενέργειας, στο περιβάλλον.
Ανησυχία στην Βουλγαρία
Με τρόμο είδαν οι Βούλγαροι πριν μερικές ημέρες, νεκρά ψάρια να ξεβράζονται στις όχθες των ποταμών της χώρας, κάτι που κινητοποίησε τις Αρχές σε βαθμό που το γραφείο του γενικού εισαγγελέα ξεκίνησε άμεσα τις προδικαστικές διαδικασίες για να διαπιστωθεί ποιος ευθύνεται για τη ρύπανση στους υδάτινους “διαδρόμους” της χώρας.
Σύμφωνα με όσα μετέδωσε η δημόσια τηλεόραση της Βουλγαρίας, αιτία θανάτου των ψαριών φέρεται ότι είναι η ρύπανση σε ποταμούς όπως ο Μαρίτσα ( Έβρος) και Τσάγια, με την περιβαλλοντική ζημιά να είναι, μέχρι στιγμής, αδύνατο να εκτιμηθεί.
Κλιμάκια των αρμόδιων υπουργείων διενέργησαν ελέγχους σε τρεις τοποθεσίες κατά μήκος του ποταμού Μαρίτσα ( Έβρος) και σε τέσσερις εταιρίες που δραστηριοποιούνται στην περιοχή όπου εντοπίστηκαν τα νεκρά ψάρια, κυρίως στο Πάζαρτζικ. Δείγματα από το νερό, αλλά και από τα νεκρά ψάρια εστάλησαν για έλεγχο στις αρμόδιες υπηρεσίες.
Οι αρχές απηύθυναν προειδοποίηση στους κατοίκους να μην πίνουν νερό από το ποτάμι ούτε και να ψαρεύουν, έως ότου εξακριβωθεί η αιτία της ρύπανσης. Επιθεωρητές της Υπηρεσίας Προστασίας του Περιβάλλοντος δήλωσαν -σύμφωνα πάντα με όσα μετέδωσε η δημόσια τηλεόραση- ότι τα νεκρά ψάρια ενδέχεται να είναι αποτέλεσμα της ρύπανσης των ποταμών από εταιρία παραγωγής πλαστικών με έδρα το Πάζαρτζικ. Οι υπεύθυνοι της εταιρίας διέψευσαν κατηγορηματικά ένα τέτοιο ενδεχόμενο και το έργο των επιθεωρητών συνεχίζεται, προκειμένου να διαπιστωθεί εάν, τελικά, η εταιρία φέρει ή όχι μερίδιο ευθύνης στη ρύπανση των υδάτων. Ενώσεις αλιέων στην Βουλγαρία υποστηρίζουν πάντως, ότι χιλιάδες τόνοι νεκρών ψαριών είναι το αποτέλεσμα της ρύπανσης στα ποτάμια και θα χρειαστεί διάστημα τουλάχιστον δέκα ετών για να επανέλθει η ζωή στους ποταμούς της χώρας.
